Висбрекинг процесінің өнімдері

Температуралық коэффиценттердің жоғары болу салдарынан жүреді. БашҰЗНИП жүргізген тәжірбиелер тұтқырлықтың төмендеу деңгейі 450-460 °С температурада  байқалатынын көрсетті, температураның ары қарай жоғарлауымен қатар  қалдықтың тұтқырлығы шамалы өзгереді.

Зерттеулердің бір қатары гудронның висбрекингін шикізатқа  әсерін тигізе отырып, реакцияның температурасын төмендететін заттардың қатынасымен  жүргізуін ұсынды. Бұл заттар жүйеде кокстың түзілуін арттыратын реакцияларының және поликонденсация реакцияларының жанама мөлшерін кемітетін сутектің қайнар көзі болып табылады.Гудронға қоспа ретінде мұнай фракцияларын метанол, тетралин, сілтілік ағында сулар  тәрізді өндірістік қалдықтар және металорганикалық қосылыстар сияқты жеке химиялық заттарды, сондай-ак сутектің басқа да донорларын қолданады.

Висбрекинг процесі кезінде  қалдықтың тұтқырлығының өзгеруіне  уақыттың әсерін молекулалық массаның өзгеруі бойынша байқау жүргізуге  болады.

Термоөңдеуден кейін молекулалық  массаның өзгеруі қалдықтың төтенше  қалдықтың төтенше сипаттамаға  ие болады; молекулалық масса шамасының ең аз өзгеруі температураға тәуелді емес. Температура өскен сайын , тұтқырлықтың минималдылығы тезірек жүзеге асатыны ерекше болып табылады. Тұтқырлық және молекулалық массаның арасында қатаң байланыс бар екенін ескере отырып , бұл берілгендер жоғары температурада да, төменгі температурада да, шикізаттың реакция аймағында ұзақ уақыт бойы болу  уақытында қазанды оттынның бірдей тұтқырлық төмендеу деңгейіне ие болатынын көрсетеді. Сондықтан қажет сұйықтық деңгейін ұстайтын реакциялық камерасы бар висбрекинг сызбанұсқасын қолдану тиімді болып табылады.

Висбрекинг процесінде қысым  қызметі көп емес – жоғары қысым  тек аз мөлшерде ғана қондырғының  өткізу қабілетін арттырады. Процестің  химиялығына сай, төмен қысым  химиялық крекингте өтетін реакцияларының жеделдетуіне ықпал тигізеді.Алайда процесті сұйық фазада өткізу үшін оны айтарлықтай жоғары (1,5- 2,5 мПа) күйде ұстайды. Бу фазасыы пайда  болғанда кокстектес  заттардың  түзілуінің жылдамдығы күрт өседі. Сұйық  фазада өтетін термиялық крекингінің  процестеріне мұнай қалдықтары ауыр дистиляттар сияқты шикізаттар сәйкес келеді. Егер вибрекинг процесінде қалдықтың тұтқырлығының кемуі  үшін шикізаттың терең емес ыдырауы  қарастырылса , онда соңғы өнімде жеңіл  фракциялардың аз мөлшері ғана болады(ауыр бензинді және дизельді фракция).

Висбрекинг процесінің өнімдері

Висбрекинг процесінің қондырғыларында  алынған газ – метан мен  этанның қомақты мөлшерімен және қанықпаған көмірсутектердің  (25-30 %) орташа мөлшерімен сипатталады және күкіртсутектен тазаланғаннан кейін  өзінің қажеттілігі үшін отын ретінде  қолданылады. Шикізат үшін газ шығыны 1,5-2,5 құрайды.

Бензиндердің олефинді сипаттамасына  байланысты олардың тұрақтылығы  төмен. Октан санын арттыру мақсатымен олефиндер мен күкірттен алдын  ала гидротазалаудан кейін бензиннің  ауыр бөлігі каталитикалық риформингке  жіберілуі мүмкін.

Висбрекинг процесінің газойлі  тұрақты емес және жарық, ауаның әсерінен тотығуы, полимерленуі мүмкін. Сондықтан  газойльдерді моторлы отын ретінде  қолданғанда олардың гидротазалануы қажет. Шикізатқа жеңіл газойльдің шығыны күкірт мөлшері 0,8-1,2 % болғанда 4,5-5,5% масс құрайды.

Висбрекинг процесінің 180-500°С температуралар аралығында қайнайтын газойльді фракциялардың біршама мөлшерінің (27%) түзілуінің нәтижесінде алынатын қазанды оттынның  тұтқырлығы бастапқы шикізатқа қарағанда 6-10 еседен артық төмендейді. Бір уақытта қату температурасы 6-10° С-қа төмендейді. Тұрақтылық – қалдықтың сапасын сипаттайтын көрсеткіш болып табылады. Тұрақтылық түсінігі оттынның ұзақ уақыт бойы қалдықтың түзілуінсіз сақталуын білдіреді. Қалдық асфальтендердің түсуі нәтижесінде түзіледі, бұл оны айдау, сақтау және т.б. процестері кезінде қажетсіз салдарға әкелуі мүмкін. Қазанды оттынның тұрақтылығы бірқатар факторларға тәуелді: бастапқы шикізатта асфальтендер көп болған сайын, висбрекингтің шикізатының мүмкін болатын айналу тереңдігі аз болады; өнім автоматтандырылған сайын, коллоидты жүйенің тұрақтылығының қабаттасуға қарсылығы жоғары болады және керісінше, парафиндердің жоғары мөлшері бар өнімдер тұрақсыз жүйелер болып табылады және асфальтендер бөлек фазаны жеңіл түзеді.

Висбрекингтің қалдығы үшін қанықпаған көмірсутектердің полимеризация  реакциясының өтуі нәтижесінде оның сақталуы кезінде тұтқырлығы өсетін химиялық тұрақтылық та сипатталады. Кейбір МӨЗ висбрекинг процесінің өнімдерінің  вакуумды қалдықтарын каталитикалық  крекинг үшін құраушы ретінде  қолданады.Қазіргі заманда висбрекинг, термиялық крекинг және олардың  ауыр қалдықтарының вакуумды айдау  процестерінің құрамдастырылу сызбанұсқасы құралған. Себебі бұл процестерді  бір жиынтыққа жинау екіншілік  процестерді өткізудің тиімді жолы болып табылады. Кейбір жағдайларда  вибрекинг қалдықтары сутекті немесе синтез- газды алуға жіберіледі. Дегенмен висбрекинг қалдықтары негізінен  қазанды отын немесе оның құрауышы ретінде қолданады. Бірақ жаз  мезгілінде бұл өнімнің таратуы  оның қолдануының төмендеуіне байланысты күрделенеді. Қалдықты қолдануының  жазғы құрылыс маусымында қажеттілігі  жоғары болатын битумның өндірісіне енгізу, қалдықты қолданудың тиімді жолы болуы мүмкін

   ─суретте висбрекинг, термиялық крекинг және олардың ауыр қалдықтарының вакуумды айдау процестерінің құрамдастыруы көрсетілген.

 Сонымен қорытындылай  келе , висбрекинг  процесі МӨЗ-дің  сызбанұсқасына жеке қондырғы  ретінде қосылуы мүмкін және  негізінен ауыр мұнай қалдықтарынан  қазанды отынды алу үшін қызмет  етеді немесе терең мұнай өндіру  комплексінің құрамына кіреді.