АҚШ партиялары

                                   АҚШ  партиялары

    АҚШ-та екi негiзгi саяси партиялар бар: демократиялық және республикалық. Басқа партиялар олармен әлсiн-әлсiн бәсекелеседi, бiрақ олардың жетiстiгi тұрақсыз. Олардың сәтсiздiктерінің себептерінің бiрi болып мына айғақ атауға болады партия ұлттық сайлауда жеңу үшiн сайлаушылардың көпшiлiгiне жөн табу керек және кең құламалы мүдделердi тию керек.             Екi озып келе жатқан партиялардың бағдарламалары сабырлылықпен бейнеленедi, жиiрек олардың ұстанымдарындағы  қандай болмасын сұрақ бойынша белгілі айырмашылық жоқ. Бұл партиялардың әрқайсысында керiтартпа және либералды болып есептелетiн қанаттары  бар. Мысалы, керiтартпа демократтар олардың бақталастары-республикашыларға қарағанда нәсiлдiк сұрақтарда үлкен кертартпалықты айқындайды; либералды демократтар либералды республикашыларға қарағанда экономикалық сұрақтарда радикалды болып келеді.               Партиялар әрбiр төрт жыл сайын президенттiк сайлауларда күреседi. Президент пен вице-президентті сайлауда сайлаушылар  нақтылы кандидатты қолдайтын, сайлаушылар алқасының жүйесi деп аталатын алқаны таңдайды. Әр штатта  сайлаушылар әрбiр сенатор мен конгресс өкiлдеріне дауыс бередi.

      АҚШ-та құрылған екі партияның біреуі, Американың демократиялық партиясы (DemocraticParty), америкалық саяси партия Республикалық партиямен бірге 1790 жылы Томмас Джефферсон негізін қалап, 1828 жылы құрылған. Мартин Ван Бюрен (АҚШтың сегізінші Президенті) және кейбір саясаткерлер, соның ішінде Томас Джефферсон (АҚШ-тың үшінші Президенті) және Эндрю Джексон (АҚШ-тың жетінші президенті және 1828 жылы осы партия атынан сайланған АҚШтың бірінші Президенті) партияның негізін қалаушылары болып табылады.                                                                                                                                                          

     АҚШтағы iшкi және сыртқы саясаттың негiзгi мәселелерi бойынша партиялар арасында белгiлi айырмашылықтар бар. Олар саяси тактика аймағында, партия жетекшiлерi күнделiктi саяси қызметтерде қолданатын қабылдаулар мен  әдiстерде айқындалады.

     Демократиялық партия мен республикалық партияның арасындағы айырмашылықтар нивелирленді, дәстүр бойынша демократтар  керiтартпа жөнге салынған республикашыларға қарағанда либералды құндылықтардың жақтаушылары, күштi әлеуметтiк саясаттың  және экономиканың мемлекеттiк реттеуiнiң  жақтаушылары болып есептелді. АҚШтағы екi партиялы жүйе шарттарында Демократиялық және республикалық партия өкiметте бiрін-бiрi   ауыстып отырады. 20 ғасырда Демократтардың өкiлдерi болып Вудро Вильсон(1913-1921 ), Франклин Рузвельт және  Гарри Трумэн(1933-1953 ),  Джон Кеннеди және Линдон Джонсон(1961-1969 ), Джимми Картер (1977-1981 ), Билл Клинтон (1993-2001 )президент  болды.

       Демократиялық партияның тұрақты мүшелiгi болмайды, оған мүшелік сайлауда оның кандидаттарына дауыс беруiмен және партияның материалдық көмегiмен анықталады. Партия сөзiнің меншiктi мағынасы штаттарда, қалалар мен графтықтарда жұмыс iстейтiн басқарма мен  функционердердің әр түрлi лауазымдардан тұратын оның аппараты болып табылады. Төрт жылда бiр рет кандидаттарды президент пен вице-президент орындарына   сайлататын  партия  съездiн шақырады, сонымен бiрге партиялық бағдарламаны (платформаны) қабылдайды. Съездер аралығында Демократиялық партия қызметiн Вашингтондағы Ұлттық комитет үйлестiредi; конгресстiң екi палаталарында партиялық фракциялардың,  сонымен бiрге жергiлiктi партиялық бастықтардың үлкен ықпалы бар. Партия жетекшi болып президент (партия егер өкiмет басында тұрса), бұрынғы президент немесе бұл  орынды иеленгісі келетін кандидат (егер ол оппозицияда болса) болып табылады. Партияның негiзгi тiрегi - Нью-Йорк және Диксиленд штаты,  сонымен бiрге кәсiподақ қозғалысы, ұлттық, дiни және басқа да азшылықтар, либералды интеллигенция тобы болып табылады. Партияның нышаны - есек (Donkey )болып табылады.

Сайлауда дауыс берушілердің барлығы  партия мүшелерi болып есептеледi. Қаржыландыру көздері - партия ұйымдарын iрi корпорациялар мен кәсiпкерлер  рөлінде шығатын өте жомарт сыйлықтар берушiлерден тәуелдi ететін жарналар болып табылады. Ұлттық комитет басшылық етедi. Ресми жетекшi ретінде президент (егер партия оппозицияда болса) немесе соңғы сайлаудағы президент орынына тағайындалған кандидат болып табылады. Партия ұйымдары орындары сайлау компанияларын өткiзумен шұғылданатын әр түрлi лауазымдардағы кәсiби саясаткерлердің ептеген аппараттарынан тұрады. Штаб-пәтер - Вашингтонда. Ресми белгi - есектiң суретi (1874 жылы сайлау науқанында американдық карикатурист Томас Наст Республикалық партияны пiл түрiнде , ал  Демократиялық партияны есек түрiнде суреттегенде пайда болды).