Еңбек қорғау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ДӘРІС

Еңбек гигиенасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ењбек гигиенасы, кђсіби гигиена –  ењбек процестерініњ жђне айналадаѓы љндірістік ортаныњ адам организміне  тигізетін ђсерін зерттейтін, ењбек етуге ќолайлы жаѓдай туѓызу, кђсіби ауруларѓа жол бермеу шаралары мен гигиеналыќ нормативтер іздестіретін ѓылым, гигиена саласы.

Ењбек гигиенасыныњ негізгі баѓыты: ењбекті ќорѓау мђселелерін Ќазаќстанда  шаруашылыќ жђне кђсіподаќ органдары  медицина мекемелерімен бірлесе  отырып, ењбек туралы зањѓа сђйкес комплексті тџрде шешу. Љнеркђсіп орындарында жўмысшылардыњ денсаулыѓын медициналыќ санитариялыќ бљлімдер, сауыќтыру пункттері, фельдшерлік-акушерлік пункттер ќадаѓалап отырады. Сонымен ењбек гигиенасыныњ негізгі міндеті – адам организміне ђсер ететін ќолайсыз ењбек жаѓдайларына сапа мен сан мљлшерінде баѓа беру, соныњ негізінде наќтылы алдын алу шараларын љњдеу. Оныњ негізгі баѓыттары: кљмір, тау-кен, металлургия, химия љнеркђсіптерінде, Ќазаќстан халыќ шаруашылыѓыныњ басќа салаларында ењбек ету жаѓдайларын жаќсарту, айналадаѓы табиѓатты ќорѓау, адам физиологиясын ењбек тџрлерімен байланыстыра зерттеу, кђсіби ауруларды аныќтау, науќас адамдарды медициналыќ тўрѓыдан сауыќтырып, ењбекке жарамды ету. Жањадан ўсынылѓан технологиялыќ процестер мен жабдыќтарды, аспап ќўралдарды, жања химиялыќ ќосылыстарды гигиеналыќ, технологиялыќ тўрѓыдан баѓалау.  

Ењбек гигиенасы жўмысшылардыњ  ењбек ету жаѓдайларын зерттейді  жђне оларѓа љндірістік факторлардыњ тигізетін ђсерін аныќтайды.

Ењбек гигиенасы шешетін басты  мђселелер:

1. Ењбек гигиенасы жўмысшылардыњ жўмыс жаѓдайларын жаќсарту џшін гигиеналыќ нормативтерді негіздейді.
2. Љнеркђсіп мекемелерініњ ќўрылысын салуѓа ќажетті санитарлыќ ережелерді шыѓарады.
3. Жўмыс орындарын тиімді пайдалану, ењбек процестерін ўйымдастыру жђне ењбек пен демалыс тђртібініњ саќталуын ќадаѓалайды.
4. Салынып жатќан љнеркђсіп орындарында, ауылшаруашылыќ зерзаттарында санитарлыќ саќтыќ ќадаѓалау жџргізу.

Сонымен ќатар денсаулыќ саќтау, сауыќтыру шараларыныњ тиімділігіне баѓа беру ењбек гигиенасыныњ негізгі мђселелерініњ бірі. 

 

 

 

Ењбек гигиенасы 2 бљлімге бљлінеді: жалпы жђне жеке ењбек гигиенасы.

Жалпы ењбек  гигиенасы љндірістіњ барлыќ саласына тђн физикалыќ факторлардыњ, шањныњ, токсикалыќ заттардыњ ђсер ету зањдылыќтарын зерттейді. Жаќын арада шешімді талап ететін сўраќтар тізімі:

• љндірістік желдету мен газдардан тазарту жђне љндірістік тастамаларды зарарсыздандыру ђдістерініњ тиімділігі;
• љндірістіњ санитарлы жаѓдайына ђсер ететін љндірістік ќўрылыс факторларын зерттеу;
• мекеменіњ ауа бассейнініњ гигиеналыќ сўраќтары (ќўрылыс тыѓыздыѓын, ѓимараттардыњ арасындаѓы џзіліс љлшемдерін негіздеу);
• радиотехника, электроника, электровакуумды, жартылай љткізгішті љндірістіњ дамуына байланысты жања жарыќ кљздеріне ќойылатын талаптарды ќўрастырады;
• жоѓары бірлікті ќуатты агрегаттарды (мысалы, ќуатты электр пешінде 100 – 200 т болатты алу) ќолданумен байланысты жања эргономикалыќ сўраќтар дамиды;
• ауылдыќ жерлердіњ жалпы гигиеналыќ проблемасы пестицидтердіњ зиянды ђсерініњ алдын алу.

Жеке ењбек  гигиенасы ТМД-да жаќсы дамуда. Жеке ењбек

гигиенасы ауыл шаруашылыѓыныњ жеке салаларындаѓы ењбек жаѓдайын, жеке мамандыќтардыњ ењбек гигиенасын (ењбек сипаты, зияндылыќтар, шањ, шу, химиялыќ заттар, ењбек тђртібі ж.б.) зерттейді. Жеке ењбек гигиенасыныњ міндеті кђсіптік зияндылыќтардыњ денсаулыќќа жђне жўмыс ќабілеттілігіне кешенді ђсерін зерттеу жђне оларды болдырмау шараларыныњ жџйесін ќўрастыру.

Жалпы жђне жеке ењбек гигиенасыныњ жетістіктерініњ негізінде жалпымемлекеттік љндірістік-санитарлы зањдылыќтар, љндірістік мекемелерді жоспарлаудыњ санитарлы нормалары ќўрастырылады.

Кђсіптік зияндылыќтар туралы тџсінік

Ењбек гигиенасыныњ маќсаты белгілі  жаѓдайда адамныњ іс-ђрекетімен байланысты жаѓымсыз ђсерлердіњ алдын алу.

Ењбек сипаты немесе кђсіптік зияндылыќтар – бўл жўмыс ќабілеттілігініњ тљмендеуіне, жедел жђне созылмалы аурулар мен улануларѓа алып келетін, ењбек ќабілеттілігін уаќытша жоѓалту ауруларыныњ љсуі жђне басќа да жаѓымсыз ђсерлер, соныњ ішінде тўќым ќуалау ќўрылымына, организмніњ ќартаю процесіне ђкелетін ењбекті ўйымдастырудаѓы ќолайсыз факторлар.

Кђсіптік зияндылыќтарды зерттеу тек гигиенистер ѓана емес, сонымен ќатар емдеу-дђрігерлері џшін де мањызы зор. Науќасты оќшау емес, оныњ жеке бас ерекшеліктерін ескеріп, ењбек жђне тўрмыс жаѓдайымен тыѓыз байланыстырып ќарастыру ќажет. Сондыќтан кез келген профильдегі дђрігер жўмыс тђртібін, демалысты, емді дўрыс орналастыру џшін, сауыќтыру ўсыныстарын ќўрастыру џшін љндірістіњ гигиеналыќ жаѓдайын білуі тиіс.

Љндірістегі ењбек жаѓдайыныњ љндірістік факторлар жиынтыѓы:

• химиялыќ, физикалыќ, биологиялыќ;
• љндірістік процестер мен жабдыќтардыњ ерекшеліктері;
• ењбек сипаты жђне ўйымдастырылуы;
• жўмыс орындарын ўйымдастыру;
• санитарлы-техникалыќ ќондырѓылардыњ жђне жеке басты ќорѓау заттарыныњ (СИЗ) гигиеналыќ тиімділігі жђне жаѓдайы;
• ўжымдаѓы психологиялыќ климат;
• физикалыќ жџктемелер;
• гипокинезия;
• нервті-психикалыќ жџктемелер.

Жўмыстыњ кейбір тџрлері, ђсіресе авариялыќ жаѓдайда

Денсаулыќта жедел бўзылыстар жђне љлімге ђкелуі мџмкін, ќауіпті факторлар жаѓдайында љтеді. Бўл токсикалыќ заттармен жўмыс істегенде кездеседі.