Халықты қорғаудың ұжымдық құралдары

Қызметіне байланысты қорғаныс құрылымы жалпы  және арнайы болып бөлінеді. Жалпы  қызметтегі қорғаныс құрылымы қаладағы халықты қорғау үшін, ал арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің  қызметкерлерін  олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады. Себебі бұл органдар тоқтаусыз жұмыс  жасау керек. 

 

 

   

Азаматтық қорғаныстың қорғану  құрылымы

 

Қорғану құрылымы (убежище)

Радиацияға қарсы  панахана (укрытие)

Қорғаныс  қасиеттер бойынша

Топтарға

Тұрғызу шарты ьойынша

Арнайы  салынған

Икемден-дірілген

Салынуы бойынша

Алдын ала тұр-ғызылған

Тез арада тұрғызылған

Қорғаныс  қасиеттер бойынша

Тұрғызу уақытысы бойынша

Сиымдылы-ғы бойынша

Орналасуына байланысты

Қызыметіне байланысты байланысты

Топтарға

Алдын ала тұрғызылған

Теэ тұргызылатын

Кіші (150-600)

сыйымдылы

Орта (600-2000)

сыйымдылы

Үлкен сиымдылы (600 көп ад.) 

 

Қосымша салынған

Жеке тұрғызылған

Жалпы

Арнайы

 

 Көпшілікті қорғау  құралдарының  топталуы 

 

 

   Көпшілікті қорғау құралдарына  арнайы қорғану құрылымы орналасуы  бойынша қосылып салынған және  жеке тұрғызылған қорғану құрылымы  болып бөлінеді. Қосылып салынған  құрылымға ғимараттың подвалын  жатқызуға болады. Бұл қорғаныс  құрылымдардың ішінде кең тарағаны. Қорғану құрылымының жеке тұрғызылған  түрі ғимараттан бөлек орналасады.

Тұрғызылу уақтысы бойынша алдын ала  тұрғызылған және тез арада тұрғызылған  болып келеді. Алдын ала тұрғызылған  қорғаныс құрылымы  жанбайтын құрылыс  материалдарын пайдаланып салынған салынған тұрғылықты құрылым. Ал тез  арда тұрғызылатын қорғаныс құрылымы қолдағы бар материалдармен төтенше  жағдай туындағанда ғана тұрғызылатын құрылым.

Қорғаныс  қасиеті бойынша қорғану құрылымы (убежище) бірнеше топқа бөлінеді. Атап айтқанда қорғану мүмкіншіліктеріне, оның қабырғаларының конструкциясына  және оның соққылы толқынының қысымының  белгілі бір шамасына шыдамдылығына  байланысты болуы.

Сиымдылығына  байланысты олар кіші сиымды (600 адамға дейін), орта сиымды (600-2000 адамға дейін) және үлкен сиымды (2000 адамнан артық) болып бөлінеді.   

 Жеке қорғаныс құралдары теріні  және тыныс алу органдарын  радиоактивті, улы заттар және  биологиялық құралдардан қорғау  үшін пайдаланады. Осыған орай  жеке қорғаныс құралдары қызметіне  байланысты тыныс органдарын  және теріні қорғау, сонымен қатар  медициналық қорғау құралдарына  бөлінеді.  

 Тыныс органдарын қорғау  құралдарына противогаздар, респираторлар және қарапайым қорғау құралдары жатады. 

 Противогаздар  изоляциялық және фильтрлік болып  бөлініп, азаматтық, жалпы әскерлік  және балаларға арналған түрлерден  тұрады. Изоляциялық противогаздар  адамдарды ауа құрамындағы зиянды  заттардан  қорғаса, ал филтрлік  противогаздар ауадағы әр түрлі  зиянды қоспалардан фильтр арқылы  тазалап қорғайды. Фильтрлік противогаздардың  ГП-5, ГП-7(азаматтық), РШ-4, ПМГ-2 (жалпвәскерлік), ДП-6, ДП-6М, ПДФ-Ш (балаларға арналған) және т.б. маркалары пайдалануда.  Изоляциялық противогаздардың ИП-4, ИП-5, КИП-5, КИП-7 және т.б. маркалары  бар. Респераторлар тыныс алу  логагын радиоактивті шаңдардан  қорғайды. Мата және маталы-дәке  таңбалар да тыныс алу жүйесін  радиоактивті шаңдардан, бактериялық  заттардан қорғайды (5-сурет). 

 

Жеке қорғаныс құралдары

 

Тыныс органдарын қорғау құралдары   

 Медициналық қорғау құралдары

Противогаздар

Респираторлар

Қарапайым құралдар

Изоляциялық

Фильтрлік

Азаматтық

Жалпы әскерлік

Балаларға арналған

Жалпы әскер-лік және азаматтық  Р-2

Балаларға арналған Р-2Д

«Лепесток» тәрізді және т.б.

Шаңға қарсы маталы маска

Маталы-дәке таңба

Радиоқорғаныс құралдары: радиопротектор-лар, комплексон-дар, адсорбенттер

Антидоттар

Бактерия-ға қарсы құралдар

Жартылай санитарлық тазалау құралдары  ИПП-8, аптечкалар

Спецификалық профилактика-лар:сывороткалар, антитоксиндер, бактериофаттар

Спецификалық емес профилактикалар:

Антибиотиктер, интерферондар          

 Теріні  қорғау құралдары

Қорғауға икемделген күнделікті  пайдаланатын киімдер

Қорғау киімдері

Изоляциялы

Фильтрлі

                          Жеке  қорғаныс құралдарының  топталуы 

Теріні қорғайтын құралдар

 

      Теріні  қорғайтын құралдар қорғау және  қорғауға икемднлген күнделікті  пайдаланатын киімдерден тұрады. Қорғау киімдері изоляциялық  (жалпы әскелік қорғаныс комплекті,  жеңіл бөлуші костюм Л-1 және  т.б.) және фильтрлік (қорғаныс  фильтрлі киім ЗФО-52 және т.б.) болып бөлінеді.

 

       Егер қарапайым  киімдерге сабындымайлы эмульсияны  сіңірсе, оны қорғаныс құралдары  ретінде пайдалануға болады.

Медициналық қорғаныс құралдары

 

     

 Медициналық қорғаныс құрардары  радиоқорғаныс құралдарынан, антидоттардан,  бактерияға қарсы құралдардан  және жартылай санитарлық тазалау  құралдарынан тұрады. Радиоқорғаныс  құралдары бұл адам организмін  радиоактивті заттарға қарсы  төтеп беру мүмкіншіліктерін  арттыратын препараттар. Антидоттар деп улы заттарды адам организмінен жоюға арналған препараттарлы айтады. Антибактериялдық құралдарды биологиялық қауіпте пайдаланады. Жартылай санитарлық тазалау құралдарына ИПП-8 пакеті, АИ-2 жеке аптечкалары жатады.

Жеке аптечка

 

    

 Жарақат және күйік кезінде,  улы заттарды, бактериялық заттарды  жеке ионды сәулені әлсірету  және алдын алу үшін, өзара   және өзіне көмек көрсету, антидот  препараттары және радиопротекторлар  бар.   

 Жеке аптечка бірнеше ұялардан  тұрады:

1–ші  ұяда – ауруды басатын заты  бар шприц-тюбик орналасқан. Ол  қатты жарақат алғанда, сүйек  сынғанда және күйгенде колданады.  Оны пайдаланғанда сол колымен  бұдыр дөңгелегінен ұстайды да  тюбиктің денесінен оң қолысен  ұстап сағат тіліне қарай айналдырады. Сосын инені жауып тұрған қалпағын алып, шприц-тюбикті жоғары қаратып, ине ұшына тамшы пайда болғанша ауаны шығарады. Сосын инеге қол тигізбей, санның жоғары жағынан егеді. Жедел жағдайда киімнің сыртынан да егуге болады.

2-ші ұяда -  фосфорорганикалық улы заттармен  улануды әлсірететін және алдын  алатын зат – торен (6 дана) таблеткасы дөңгелек қызыл түсті  пеналда орналасқан. Оны «Химиялық кауіп» белгісі берілгенде 1 таблеткадан қабылдайды. Улану белгісі күштірек болса, таблетканың тағы 1 данасын қабылдайды. Келесі    қайталап   қабылдау 5-6 сағаттан кейін болады.

3-ші ұяды  – түссіз үлкен пеналда N2 бактерияға  қарсы қолданылатын зат – сульфадимотксин  (15 таблеткасы) орналасқан. Оны сәуле алғаннан кейін азқан-ішек қызметі бұзылуы пайда болғанда 7 таблеткасын ішеді, кейінен 2 тәулікте 4 таблеткадан қабылдайды.

4-ші ұяда – алқызыл түсті,  сегізқырлы 2 пеналда, әр қайсысында 6 таблеткадан N7 радиоактивтіуланудан  қорғайтын зат – цистамин орналасқан. Оны сәле алу қаупінде 6 таблеткадан бір қабылдайды және тағы сәуле қауіпі төнгенде6 таблеткасын 4-5 сағаттан кейін қабылдайды.

5-ші ұяда  – түссіз төрт қырлы 2 пеналда,  әр қайсысы 5 таблеткадан тұратын  N4 бактерияға қарсы қолданатын  зат тетракциклин гидрохлориді  орналасқан. Оны бактериялық улану  және қауіп төнгенде, жарақат  және  күйік алғанда пайдаланады.  Алдымен 5 таблетканы су ішумен  бірге қабылдайды. Сосын 6 сағаттан  кеиін 5 таблетка қабылдайды.

Жеке таңба пакеті

 

    

 Жеке таңба пакетінің ұзындығы 7 м., ені 10 см. дәке-бинттен және  ұзындығы 17,5 см, ені 32 см мақта-дәкелі  жастықшалардан тұрады. Жастықшаның біреуі дәке-бинттің басына қозғалмайтындай етіп бекітілген, екіншісі қозғалмалы, оны бинттің бойымен қозғалтуға болады. 

 

Зақымденған ошақтағы құтқару  және апатты қайта қалпына  келтіру жұмыстары 

 

Зардап шеккендерге берілетін  көмектің негізгі мәні оның тезділігінде және жасалған  іс-әрекеттердің тиімділігінде.

Құтқару жұмыстарға төмендегілер жатады:

• көмекке келер күштердің жүрер жолдарын барлау;
• жолдағы немес апат орындағы өрттің жайылынуына жол бермеу;
• апат болған жердегі баспаналардағы адамдарға көмекке бару, оларға ауа баратын жолдар іздеу;
• құлаған үйлер астындағы қалған адамдарды іздестіру;
• оларды шығару;
• зардап шеккендерге дәрігерлік көмек көрсету, ауруханаларға аттандыру;
• халықты химиялық және радиацияланған аудандардан, су басқан аудандардан көшіру;
• адамдарды, олардың киімдерін санитарлық тазартудан өткізу;
• территорияны, құрылыстарды, транспортты басқа техниканы химиялық улы заттардан, радиациядан тазарту.

 

 

Құтқару жұмыстарымен қатар, қалпына келтіру  жұмыстары да қатар жүргізіледі.

Қалпына келтіру жұмыстарына төмендегі  іс-әрекеттер жатады:

• ластанған аумақтарға баратын жолдарды тазалау;
• апаттың одан әрі тарауына жол бермеу;
• бұзылған газ, су құбырларын және басқа да жүйелерді уақытында іске қосу;
• қираған үйлерді қалпына келтіру немесе оларды жою жұмыстары;
• көше бойында қауіпсіз қозғалысты және құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету;
• құтқару жұмыстары үшін тез арада байланыс жүйелерін жүргізу.

 

 

Белгіленген жұмыстарға сәйкес зақымданған ошақтарға  барлаушы күштер жіберіледі. Олар радиациялық жағдайды, қорғану құрылыстары мен орындарының мән-жәйін, апат орнына барар жолдарды, зардап шеккен адамдарды, оларды құтқару шараларын анықтайды. Зақымданған орынға АҚ күштерін жіберіп, іс-шаралар жүргізіледі. Адамдарды құтқару жұмыстарына АҚ жүйесінің қызметкерлерімен бірге кәсіпорындарда біріктірілген топтарды жұмылдырады. Сонымен қатар құтқару және қалпына келтіру жұмысына арнайы техникаларды да пайдаланады.       

 Жұмыс жүріп жатқан жерде  арнайы аптечкалар, химиялық пакеттер, байлап орау жабдықтары болуы  тиіс.

Апаттың зардабын жою бағытында жүргізілетін негізгі жұмыс – ол адамдарды  құтқару, оларды ауруханаға жөнелту, қажет  болған жағдайда ол жерден көшіру болып табылады. Көшірілетін адамдар қайда апаратылатындығы алдын ала белгілі болуы тиіс.

Радиациялық және химиялық  барлау құралдары

 

 

Радиациялық барлау құралдарына ДП-5В, ИМД-21 және т.б. жатады.

Химиялық барлау құралдарына ВПХР, ПХР, ХУЗ, мөлшерін анықтау мүмкіншілігі бар индикаторлық түтікшелер, аспалы газталдағыштар (АГП-1), дозиметрлік  бақылау құралдар ИД-1, ИД-11, ДП-22В, ДП-24 және т.б. жатады.

Сонымен қатар, жердегі, ғимараттағы радиация дозасының қуатын, сондай-ақ, азық-түлікті  улы затпен ластануын анықтау  үшін «Мастер-1», «Сосна», «Белла» тұрмыстық  дозиметрлері пайдаланады.

Эвакуация

 

 

Халықты қорғау әдістерінің ең негізгісі  уақытша көшіру (эвакуация) шаралары болып табылады. Оған, адамдардың өмірін сақтау мақсатында төтенше жағдайлар  аймағынан және қазіргі заманғы  қырып-жою құралдары қолдануы мүмкін аудандардан халықты көшіру, соғыс  уақытында қауіп төнген аймақтардағы жұмыс істеп жатқан, ұйымдардың жұмысшылары  мен қызметкерлерін қауіпсіз аймаққа  жайғастырып бөлу және орналастыру  жатады.

Көшіру  шаралары Қазақстан Республикасы төтенше  жағдайлар жөніндегі орталық  атқарушы органдарының және аумақтық басқару органдарының жалпы басшылығымен алдын ала жоспарланады. Бейбіт уақытта  қауіпсіздік қатері мен табиғи апаттық  төтенше жағдайлар болуы мүмкін аймақтар үшін көшіру шараларын жүргізу  тәртібі анықталады. Сонымен қатар, соғыс уақытына шекаралас аудандар мен қауіп төнген жерлердегі халықты  көшіру тәртібі белгіленді. 

Уақытша көшіру шаралары:

• ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлерін және олардың отбасы мүшелерін - өндірістік принцип бойынша;
• халықты көшіру – аумақтық принципі бойынша жүзеге асырылады;
• көшіруді ұйымдастыру және меншік көлік иелерінің көліктерін тарту жеке меншік пәтерлер кооперативтеріне жүктеледі.

Көшіру  шараларын жүргізу үшін  жергілікті  атқарушы органдарында, ұйымдарда көшіру комиссиясы құрылады.

Көшіру шараларын ұйымдастыру  және оны жүргізу тиісті басқару  органдарының және ұйымдарының бірінші  басшыларына жүктелген.

Ұйымның эвакомиссиясының міндеттері:

• ұйымның АҚ штабымен бірлесіп, объектінің жұмысшылары мен қызметкерлері мен олардың отбасы мүшелерін орналастыру үшін олардың тізімдерін жасайды;
• азаматтық қорғанысының басшысына эвакуациялық жинау пунктінің әкімшілік құрамы, эшолондар бастықтарын, автомобил колонналары мен жаяу саптар бастықтарын тағайындау туралы ұсыныс әзірленеді.