Жарақаттар және кенет аурулар кезінде адамның тiршiлiк әрекетiнiң қауiпсiздiгiнiң негiздерi

Жарақаттар және кенет аурулар кезінде адамның тiршiлiк әрекетiнiң қауiпсiздiгiнiң негiздерi

 

 

Табиғатта, сонымен бiрге адамның күнделiктi өмiрiнде тiптен әр түрлi кездейсоқ жарақаттар және кенет аурулары кездеседi. Егер ол адамдардан алыста көрсетсе, кiм адамға бұл жағдайда көмектеседi?

 

Ол ахуал бұл тек қана өзiнiң өзiне үмiт арта алады. Ол үшiн дегенмен дәрiгерлiк бiлiмдердiң нақтылы жүгiмен орналастыруы және бiрiншi дәрiгерлiк жәрдемдi көрсетуге икемi болуы керек. Бiрiншi дәрiгерлiк жәрдемнiң негiздерiнiң бiлiмi ұтылудың қазiргi құралдарының қолдануымен әскери дауда сонымен бiрге пайда болу жағдайына керек.

Бiзге тарихтарынан дәрiгерлiк жәрдемдi көрсетудегі мәселе, әсiресе өткiр уақытында тұратыны белгiлi Ұлы отан соғысы КСРО тұрғын және тылдың объекттерiне 30000 шабуылдан астамы  1941-1945 жылда авиацияның  неміс - фашистік және 600000 шақты фугастық және көп миллион өртегiш бомбалар құлатқан. Тұрғындардың арасында сонымен бiрге дәрiгерлiк жәрдем талап ететiн 140000 шақты жәбiрленушiлер болды.

Бiлiмдердiң бiрiншi дәрiгерлiк жәрдем көрсетуiндегi өзектiлiк өз мәнi жоғалтпады және қазiргі уақытта.

 

           Алғашқы көмектің сауалдары. Медициналық қобдиша.

 

Алғашқы медициналық көмек- ол денсаулық қорғауын және жарақаттанған, ауырып қалған адамдардың өмірін сақтауға жеңіл шаралар жиыны. Алғашқы медициналық көмектің негізгі мақсаты манипуляция арқылы ауыр жарақаттардан сақтап қалу не болмаса зардап шегуін азайту, көбінесе зардап шеккендерге өмір сақтау.

Алғашқы көмек медицина жұмыскерлердің келгеннен бұрын орында сауатты да епті көрсетілу тиісті, не болмаса жарақаттанған кісіні ауруханаға тасымал кезінде.

Алғашқы көмектің міндеті қауіпті жарақаттардан зардап шегуін қан кетуін және кенетті асқынып кетуін ескерту.

Бұл үшін:

1. қан кетуін тоқтату және адам денесінде жаралы жерді өңдеу.
2. жарақаттанған адамды уақиға болған жерден шығару.
3. сынық жерді иммобилизациялау және зақымнан кейін еске келтіру.
4. қажет жағдайда тірілту әдістерін өткізу
5. жарақаттанған адамды жеткізу немесе емдеу мекемесіне тасымалдауға әрекеттесу.

Алғашқы көмек жылдам көрсетілу тиіс, бірақ оның сапасына кемшілік болдырмау.

Алғашқы дәрігерлік алдында көмек ең маңыздысы жарақаттанған адамнан киім шешуді білу. Сындырып алған кезде қатты қан кету кезінде, сана сезім жоғалту кезінде, термиялық және химиялық күю кезінде ол өте маңызды. Жарақаттанған кісіні жарақат алған жерінен аударуға және сүйреу ол ауруды күшейту мағына береді, естен тануға және қауіптіі ашқынуға әкеліп соқтырады.

Жарақаттанған адамды көтеріңкіреу астынан ұстап көтеру керек. Ол үшін екі не бірнеше адамдар қатысуы керек.егер де жарақаттанған адам есінде болса онда ол көмектесушінің мойнынан ұстап тұруы керек. Алғашқы көмек көрсеткенде әсіресе термиялық және химиялық күйю кезде жарақаттанған адамды шешіндіру керек. Егер де жаралы жер жоғарыда онда, киімді сау қолынан шешу керек содан кейін жаралы қолынан жейдені жеңіп жинау керек.

Солайша төменде болса онда шалбар да солай шешіледі. Егер де киім жарақат алған адамнан шешу қиынға түссе онда ол тігіс жерінен сөгу керек. Ол үшін екі адамның қатысқаны дұрыс. Қан өтуі кезінде көбінесе киімді қан өту жерінен жоғарырақ кесу керек. Күйіп қалған жағдайда киім жабысды немесе терге сіңіп күйіп қалады, күйген жер айналасындағы матаны кесу керек, еш уақытта оны жұлуға болмайды. Таңғышты күйіп қалған жердің бетіне байлау керек.

Естеріңізде сақтаңыз! Жарақат алған адамға көз қарас алғашқы көмек жүйесінде маңызды көңіл бөліну тиісті. Жарақат алған адамға жеңіл желпі қарағандық оның сауығын нәтижесін төмендетеді.

Ішетін дәрілерді қабылдаған кезде оның пайдасы қаьылдаған мөлшеріне байланысты. Балаларға 2-3 есе ересек адамдарға қарағанда аз беру керек.. содан басқа дәріні берер алдында жарақат алған адамнан дәріні көтере алатынын анықтау қажет. Ішкі құрылыс жарақат алған кезде дәріні беруге болмайды.

 

Медициналық қобдишалар, байлау құралдары және олардың арнауы.

 

Жарақат алған кезде немесе аурып қалғанда алғашқы көмек көрсету мақсатында медициналық қобдишаның ішіндегі дәрі-дәрмектер таңып байлау материалдарды қолдану қажет. Олар болмаған жағдайда қол астында бар нәрсені имитация ретінде алғашқы көмек көрсету тиіс.

Алғашқы медициналық көмек стандарттық құралдарда тоқталамыз. Медициналық қобдиша – ол алғашқы медициналық жәрдем ретінде және бір-біріне көмектесуге арналған. Медициналық қобдиша толтыру және әр жағдайда ерекшеліктеріне байланысты қолданылатын:

- ана мен бала қобдишасы

- космонавттың, көлік жүргізушінің, туристтің және т.б. арналған қобдишалар

- құтқарушы плоттарға арналған  қобдиша

- өзіндік қобдишасы

- алғашқы көмек қобдишасы

1. Жан жақты алғашқы көмек  қобдишасы кәсіпорындарда, құрылыстарда, көліктерде, жорықтарда, дала және  үй жайларда алғашқы көмек  көрсету үшін қолданылады.

Оның ішінде аздаған дәрі дәрмектер жиынтығы болады.

Ауыру тоқтататқыш, дене ысуын төмендетен, талаурауға қабынуға қарсы дәрмектер(амидопирин, анальгин, ацетилсалицил қышқылы)

Жубататын дәрмектер ( валерьян тұнбасы )

Қақыруға арналған дәрмектер(жөтелге қарсы)

Ішек қарын дәрмектер(красавка экстракты бар дәрілер, натри  гидрокарбонат, ішетін су, активті көмір, ішекте газдарға қарсы дәрілер)

Валидол дәрілері, жүрек ауырғанда қолданылатын, місәтүрлі спирт, санасезім жоғалтқанда қолданылады.

Антисептикалық дәрмектер, жараларды жууға арналған. Ауыз шаятын, шырышты зақымдағанда қолданылатын дәрмектер.

Теріні дезинфекциялауға арналған дәрмектер

Сондай ақ жан жақты жинақ қобдишасының ішіне байлау құралдары; байлау пакеті, стирильді бинттер, стирилді мақта, бактерицидтік пластырь, уақытша қан тоқтататын резиналық байлағыш, буын шығу немесе буын таю кезінде қолданылатын шина, дененің қызуын өлшейтін термометр, дәрі ішетін стақан, көзді жуатын ванночка кіреді.

2. Ана мен бала қобдишасында  нәрестені қарауға арналған керекті  заттар болуы тиіс.

Емізік, рәзенке емізік

Сепкіш

Көз пипеткалары

Суды және дене өызуын өлшейтін термометрлер

әжет губкалары, полиэтиленді пленка, селдір мата балаға арналған сабын

байлау пакетті жеке басқа арналған (АИ – 2 ) қобдиша өзіне және бір біріне көмектесуге яғни, жарақаттанғанда, күйгенде (ауыруды сездірмейтін) профилактика және жарақатты жеңілдету РВ, БС и ОВ жүйке іс қимылдарын әсерлетуге арналған.

10-12 адамнан тұратын туристік  группаларға арналған медициналық  қобдишалардың ішінде мынадай  жиынтықтар бар.

1) стирилді бинттер – 5-10

2) гигроскопиялық мақта

3) англиялық булавка

4) йод тұнбасы

5) резенке жгуты

6) термометр

7) қайшылар

8) марганец қышқылды калий

9) ішектаңғыштар

10) валериян калиі

11) зеленка

12) місәтүрлі спирт

13) ақ стрептоцид

14) спирт

15) стрептоцидтті май

16) лейкопластырь

17) пирамидон

18) анальгин

19) кофеин

Ашық жараны таңу үшін стирильденген селдір маталар қолданылады. Мақтаны селдір матаның үстіне салады. Мұндай мақталы селдір маталар жараны ластанудан бекіп қорғайды, жарадан аққан ірің мен қанды жақсы сарады.

Ылғалды жұтпайтын селдір маұталарды жылыту компресстерінде қолдануға болады және шиналардың астына немесе гипсті таңғыштық астына салуға болады.

Жеке таңу пакеті (ИПП) бір ізгі стирилдік таңу маталары ашық жараны және күйгенде алғашқы медициналық көмек, ИПП әскери кезінде барлық жеке құрамға және азаматтық қорғану ұйымдастыруын беріледі. Сонда ақ біршама қорлар ИПП кіші медициналық персоналдың санитарлық сөмкелерінде болады.

- бинт ұзындығы 5 м ені10 см

-екі діке-мақталы жастықша 18х16 өлшемде;

- қауіпсіздік түйреуіші.

Жастықшаның біреуі таңғыштың аяғында тігілген, екіншісі таңғыш бойынша жылжиды. Діке-мақталы жастықшамен таңғышты  жылтыр қағазға, түйреуіш салынған қатпарға, және  герметикалық су өтпейтін қабықша резиналық матаға  орайды, белгіленген күнге ЖТП және қысқа қолдану туралы нұсқама.

ЖТП қолдану кезінде резеңкелі  қабықшаны  жиек тілігі бойынша жыртып, қағазды түйіншекті алып тастау керек,түйреуішті суырып  және уақытша аурудың киіміне шаншу керек, қағазды ашу: сол қолмен ерікті таңғыштың соңын алып,таңғышты тартып  және солай діке-мақталы жастықшаны жазу керек.

Жастықшаның кірлеп қалмауы үшін оған түрлі-түсті жіппен белгіленген  сыртынан ұстап, екінші жағынан (тазаланғаны бұзылмаған) жараға және күйген бетке салу керек:

• күйіп қалғанда – жанына;
• қан кетуде-бірінің үстіне бірін;
• өтк жарақатында- бір жастықшаны кірген тесікке,екіншісін – сыртына.

Жастықшаны таңғыштап және таңғыш соңын түйреуіш арқылы белгілеу.

Буласыр – сыртқы қолдануға арналған дәрілік форма, теріге жабысу қабілетіне ие.

Буласырлар таңғышты жазуға қолданылады,жараның шетіне жақындасу,сүйек сынғанда тартуда және т.б.Қазіргі уақытта келесі буласырлар қолданылады:

-жабысқақ буласырлар(жабысғышбуласыр)- жараға кішкене таңғыш бекітуге, терісі сыдырылғанда және т.б.;

-бактериялық буласыр-жабысғышбуласырлы  жолақ  ортасында енсіз таңғыш  тығындысымен. Бактериялық құраммен  сіңілген діке.Күйікке, тері сыдырылғанда, кішкене жарада таңғыш ретінде  қолданады;

-сүйелді буласыр-салициялық қышқыл,канифолдар, прарфиндер, петролатумдар араласқан(орамда 3 грамм);

-бұрышты буласыр қабақты бұрыштың, белладонның экстарктынан құрайды  және басқа заттар;

-қорғасынды буласыр кейбір  іріңді-асқынған формадағы  тері  ауруларында қолданылады.

Жеке дәрі салынған қорапты сақтау және мазмұны. Әрбір жанұяда, мекемеде,көлікте және т.б. ереже бойынша,жеке дәрі  салынған қорап болады. Жиі жеке дәрі салғышта тек қана ұсынылған ең аз дәрілер жиынтығы емес, әртүрлі бір кездерде дәрігердің рецепті бойынша алынған дәрілер бар.

Дәрiнiң сақталу процесінде белсендi емес шiри алады, басқа мағнада және зәрлi өнiмдер. Дәрi препараттардың қойылған ережелер және сақтау мерзiмі сондықтан өте маңызды.

Рецепттер бойынша да, зауытта жасалған да жеке дәрiханалардың құрастыруында дәрiгерлердiң барлық дәрiсi нің белгiлерiнің ерекше орын алатынын еске сақтауы керек. Пайдаға асу мерзiмi көрсетiлген зауыт жасауының дәрiлерiнд е арнайы белгiде  болу керек. Егер препараттың пайдаға асу мерзiмi көрсетiлмесе, онда ол бес жылдан астам сақталуға болмайды.

Әрбiрi дәрiхана сақталған дәрiлерді жарты жылда қарап шығу керек, бірақ сиректеу емес. Сырт пiшiн өзгерткен дәрiлер белгiлерсiз, айқын емес белгiлермен сонымен бiрге қасында пайдаға асу мерзiмі бiтетiн дәрiлерді жоюға тиісті. Сонымен бiрге олар балалардың қолында үйтпеу үшiн белгіболу керек. Сұйық дәрiлер, тәбiлеткi және ұнтақтар канализацияларға қотарып немесе оларды төгедi.

 

Тiрілiк пен өлімің белгілері. Адамның жандануының әдiстерi

 

Өлген жәбiрленушi немесе кездейсоқ ауырған адам - тiптi маңызды сұрақ. Өлiмдi әрдайым лезде басталады, тiптi ап-ауыр жарақаттардан кейiн. Нақтылы тiзбек шабуылға шыққан тiршiлiк функциялардың бiртiндеп сөнуiне жиiрек барып келедi.

Өлiм екi фазалардан тұрады - клиникалық және биологиялық. Адамды 5-7 минут созылмалы уақытында клиникалық өлiмге ендi дем алмайды, жүрек соғысуға тоқтайды, дегенмен кездемелердегi қайтымсыз құбылыстарды әлi болмайды. Мерзiм бұл, ауыр миды бұзылыстары, жүрек және жеңiл, организмда әлi болмады жандандыруға болады. Биологиялық өлiм 8-10 минут өткеннен кейін басталады, бұл фазада адамды құтқару мүмкiн емес.

Терең ессiздiк қалыпта  жәбiрленушi тiрлiк белгiлерiн көрсетпейді және  көп ауыр жарақаттарында әпермегенiн еске сақтауы керек. Кейде сыртқы  жарақаттың iз-түзсiздерiн бiлдiруге болмайды.  Келесі белгілер бойынша адамның тірі немесе өлген екенін келесі белгілер бойынша анықтауға болады:

• жүректің соғуы бойынша;
• мойынның жартысында сол немесе оңдағы күре тамырдың тамыр соғулары бойынша;
• тыныс алу бойынша,  оны қолды ішке қойып анықтауға болады;
• жарыққа қарашықтардың реакциялары бойынша. Жарыққа қарашықтардың реакцияларын күндiзгi жарықтан көз тосқауылып және көз алақан кенет тартып қалып тексередi. Қарашық қарашы сонымен бiрге қағылез Веоларда тарылумен жарыққа сезiнедi.

 

Iрi тамыр ыдыстары және  тыныстағы жүрек соғудың жоқтық, тамыр

соғулары, сонымен бiрге  көздiң қасаң қабықтарының жалтырауын (олардың кеңейтуi) жарық, құрғақтық және жоғалуға қарашықтарының реакцияның жоқтығы өлiмнiң шабуыл растайтын ықтимал белгiлернен болып табылады.

 

Егер өлiмдi лезде басталатын шомбал қан кету iлесетiн үйлесiмдi емес жарақаттар орын алса, жанданудың әдiстерiнiң өткiзуi бұл жағдайда орынсыз, өйткенi керектi нәтиженi бермейдi. Қалған басқа жағдайларда марқұм клиникалық фаза өлім қалпында болады, дегенмен, 5 минут әлі өтпеді бәрақ адамның жандануының әдiстерi жүргізу керек.