Bariery rozwoju MSP w Polsce

Bariery rozwoju MSP w Polsce

Doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych pokazują, że mała i średnia przedsiębiorczość odgrywa olbrzymią rolę w gospodarce, wpływając na wzrost gospodarczy, lepsze wyposażenie rynku w zróżnicowany asortyment, a także pomagają w obniżeniu stopy bezrobocia. Małe i średnie przedsiębiorstwa są więc swoistym stymulatorem gospodarki. Ich liczba i potencjał może być jednym ze źródeł wzrostu gospodarczego.

Sektor MSP jest bardzo dynamicznie rozwijającym się działem gospodarki. Firmy zaliczane do grupy małych i średnich przedsiębiorstw potrafią najszybciej reagować na zmieniającą się sytuację na rynku i – co za tym idzie – mogą się do niej łatwo dostosować. Wielkie podmioty gospodarcze nie są tak elastyczne. Uwarunkowania te pozwalają małym i średnim firmom aktywnie działać i rozwijać się właśnie w ekonomicznych niszach i rynkach o małym potencjale. Działania podejmowane przez firmy z sektora MSP przyczyniają się więc do podniesienia sprawności całej gospodarki.

W Polsce, małe i średnie firmy napotykają bardzo często na bariery ekonomiczne i prawne, które w znacznym stopniu hamują rozwój całego sektora. Do głównych barier utrudniających lub uniemożliwiających rozpoczęcie lub rozwijanie własnej działalności gospodarczej zalicza się zazwyczaj następujące czynniki: 
- brak środków finansowych, 
- popyt na regionalnym lub lokalnym rynku, 
- wysokie obciążenia podatkowe – głównie brak przejrzystości podatków pośrednich (VAT), 
- uwarunkowania organizacyjno prawne, 
- bariery innowacyjne i technologiczne, 
- ograniczony dostęp do informacji gospodarczej, 
- brak wykwalifikowanej kadry na rynku pracy, 
- brak przejrzystości i jednoznaczności w naliczaniu podatku dochodowego od działalności gospodarczej, 
- nieelastyczne prawo pracy, 
- brak możliwości stosowania elastycznych form zatrudnienia, 
- skomplikowane i niejasne procedury administracyjne, 
- konkurencja ze strony przedsiębiorstw korzystających z zwolnionych z świadczeń podatkowych, 
- konkurencja ze strony firm działających w szarej strefie.

Bariera finansowa

Nowe technologie, i techniki ich produkcji, wymagają sporych nakładów finansowych. Problem ten dotyczy małych i średnich przedsiębiorców produkujących, handlujących lub zajmujących się sektorem usług. Brak środków pieniężnych jest poważną barierą w dynamicznym rozwoju firmy. Utrudnienia te wynikają przede wszystkim z wysokiego oprocentowania przez banki komercyjne. Do pozostałych problemów związanych z korzystaniem z usług kredytowych należą skomplikowane i niejasne przepisy, i procedury bankowe, oraz wysokie prowizje i opłaty za oferowane usługi.

Od lat głównym problemem dla podmiotów dopiero rozpoczynających działalność gospodarczą, pozostaje brak możliwości swobodnego pozyskiwania środków finansowych na rozruch firmy. Pomimo szerokiej oferty usług kredytowych proponowanej przez banki, takich jak: kredyty i pożyczki bankowe, gwarancje i poręczenia, fundusze inwestycyjne, małe i średnie firmy nadal muszą opierać się na zasobach własnych, ponieważ dostęp do kredytów pozostaje nadal utrudniony. Główną przyczyną, dla której banki nie chcą udzielać przedsiębiorcom kredytów jest brak aktywów niezbędnych do zabezpieczania pożyczek oraz brak dokumentów poświadczających odpowiednio długą obecność firmy na rynku. Utrudnienia kredytowe wpływają oczywiście na wyniki finansowe firm już istniejących i blokują rozwój podmiotom, które dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą.

Bariera prawna

Znaczącą barierą utrudniającą rozwój sektora MSP jest niejasne prawo podatkowe. Obecnie znajduje się w nim wiele „luk”, które umożliwiają dowolną interpretację konkretnych przepisów dotyczących podatków czy prowadzenia działalności gospodarczej. Brak jest przede wszystkim przejrzystości i jednoznaczności dotyczącej zagadnień związanych z VAT, CIT, PIT i akcyzą. To skutkuje podnoszeniem kosztów, które w nieuzasadniony sposób obciążają działalność, zmniejszając przy tym konkurencyjność firm na rynku wewnętrznym. Ciągła zmienność prawa podatkowego dotyczącego stawki podatku VAT jest tutaj jednym z głównych problemów, z jakimi musi zmagać się polski przedsiębiorca.

Poważnym utrudnieniem związanym z tematyką podatkową jest wysokość stawki podatku dochodowego. Obowiązująca obecnie stawka 19% podatku od działalności gospodarczej, nie jest już konkurencyjna względem takich państw jak: Cypr, Estonia, Łotwa, Litwa, Rosja czy Irlandia, gdzie stawka podatku CIT jest niższa niż w Polsce. Obniżenie stawki podatku dochodowego od działalności gospodarczej jest szczególnie ważne ze względu na utrudnienia związane z pozyskaniem środków płatniczych na finansowanie własnej działalności. Dla małych i średnich firm stabilność i przewidywalność systemu podatkowego jest sprawą szczególnie istotną, gdyż wraz z rozwojem przedsiębiorstwa rośnie ryzyko podatkowe, które może zagrozić firmie. Dodatkowo problemem polskich pracodawców jest dziś nadmierna częstotliwość rozliczeń podatkowych, nieregularna wycena środków trwałych oraz zasada uiszczania podatku dochodowego przed faktycznym uzyskaniem dochodu.

Koszty pracy a warunki zatrudnienia

Barierą o szczególnym znaczeniu, hamującą rozwój małego i średniego biznesu, są wysokie koszty pracy i zatrudnienia, które stale ulegają zwiększeniu. Należy podkreślić, że pracownicy zarabiają stosunkowo mało, a koszty zatrudnienia są wysokie. Pracodawca zmuszony jest opłacać składkę na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a przede wszystkim na ZUS. Obciążenia te są tak wielkie, że większość pracodawców nie jest w stanie zapłacić pracobiorcom godziwego wynagrodzenia. Obecnie koszty pracy w Polsce nie są tak wysokie jak w państwach zachodnich, jednak struktura samych wydatków jest wysoce niekorzystna. Koszty płacowe takie, jak podatek netto, podatek dochodowy, ubezpieczenia społeczne stanowią około 70% kosztów związanych z zatrudnieniem.  
 
Firmy wchodzące w skład sektora MSP muszą budować swoją konkurencyjną pozycję w oparciu o jakość i specjalizację oraz dostosowanie oferty własnej do dużych potrzeb klientów. Do realizacji tego typu założeń konieczne jest posiadanie wykwalifikowanego i sprawnego personelu. Zapotrzebowanie na fachowców ze specjalistycznych branż, wymaga zmian w prawie, które dałyby pracodawcom możliwości elastycznego zatrudniania personelu. Obecnie polskie prawo takich form nie oferuje, co skutkuje mniejszą elastycznością na rynku i obniżeniem konkurencyjności. 
 
Negatywny wpływ szarej strefy 
 
Poważną barierą rozwojową dla MSP jest istnienie i rozwój na rynku szarej strefy, czyli ukrywanie przez firmy nierejestrowanych dochodów i zatrudnienia. Szara strefa obecnie dominuje szczególnie w sektorze budowlanym. Nieujawnione obroty szacuje się tu na około 37%, a od 35% pracowników nie odprowadza się żadnych składek i podatków. Dla firm, które rzetelnie wywiązują się ze swoich zobowiązań wobec fiskusa czy ZUS-u, istnienie szarej strefy oznacza obniżenie konkurencyjności. W efekcie ceny oferowanych usług i towarów są wyższe niż w firmach, które ukrywają dochody.

Podstawową przyczyną ciągłego wzrostu szarej strefy jest „pośpiech” legislacyjny, dotyczący zmian przepisów prawa gospodarczego. Przepisy są uchwalane w trybie ekspresowym, bez rzeczowej analizy tematu. Zjawisko to obniża zaufanie do instytucji stanowiących prawo i jednocześnie często skutkuje podniesieniem kosztów pracy po stronie pracodawcy, a także wręcz uniemożliwia powstawanie nowych podmiotów na rynku.