Контрольная работа по "Белорусскому языку"

Министерство образования Республики Беларусь

Учреждение образования

 

«БЕЛОРУССКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ ИНФОРМАТИКИ И РАДИОЭЛЕКТРОНИКИ»

 

Институт информационных технологий

 

 

 

 

 

Специальность ПОИТ

 

КОНТРОЛЬНАЯ РАБОТА

 

По курсу  Белорусский язык

 

Вариант № 1

 

Студент-заочник 1 курса

Группы  № 281023

ФИО Борисенко Евгений Александрович

Адрес 213640, Могилевская обл., г.Костюковичи, д.7, кв.35

Тел. +375445460104(Vel)

 

 

 

 

 

 

 

Минск, 2012

 

Заданне 1.

 

Умова: Знайдзіце і запішыце разгорнуты адказ на адно з наступных пытанняý і складзіце да яго тэзісны план:

1. Паходжанне беларускай мовы.
2. Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.
3. Беларуская мова сярод іншых моý свету.
4. Лёс беларускай мовы у Расійскай імперыі.

 

Адказ:

Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.

Кожная  мова мае сваю адметную гісторыю, праходзіць свой адметны шлях, неаддзельны ад гісторыі народа. Колькі ý свеце  моý, столькі і шляхоý іх станаýлення, развіцця. Сваю гісторыю мае і беларуская мова.

У ХІІІ – пачаткуХIV ст. тэрыторыя амаль усёй сучаснай Беларусі апынулася ý Вялікім княстве Літоýскім. З гэтага часу на працягу XIV – XVI стст. пачынаецца фарміраванне беларусаý як народнасці і адпаведна іх мовы – беларускай, асноýныя асаблівасці якой захоýваюцца з таго часу да нашага.

Першыя  спецыфічна беларускія рысы адлюстраваліся ý старажытных пісьмовых помніках яшчэ XIII ст. Прыкладна з сярэдзіны XV ст. ёсць падставы гаварыць пра беларускаю літаратурную мову як самастойную. Так, адлюстраваліся такія беларускія асаблівасці, як поýнагалоссе (ворагъ, палонъ), словы з пачатковым ро (розумъ, розниця), дзеканне і цеканне (людзі, мець), зацвярдзенне шыпячых і гука [p] (слышышь, сентебра), паяýленне ы, і ý словах тыпу другі, чый, шыя і інш.

З XIV ст., пры Альгердзе (1296 - 1377), беларуская мова становіцца ý Вялікім княстве Літоýскім дзяржаýнай. Ёю карыстаюцца дзяржаýныя ýстановы, на ёй пішуцца дзяржаýныя акты і іншыя юрыдычныя дакументы.

У другой палове XVI ст. Вялікае княства Літоýскае і Каралеýства Польскае аб’ядналіся ý адной дзяржаве – Рэчы Паспалітай. Кіруючая палітычная роля сканцэнтравалася ý руках польскіх магнатаý. У 1696г. аб’яýляецца закон, паводле якога дзяржаýнаю моваю становіццы на Беларусі польская. Беларуская літаратурна-пісьмовая мова перажывая заняпад, развіваецца толькі жывая народна-дыялектная мова.

У канцы XVIII ст. пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай Беларусь увайшла ý Расійскую імперыю. У новых гістарычных умовах пачынаецца пэýнае ажыýленне беларускай літаратуры і літаратурна-пісьмовай мовы. На працягу XIX – пачатку ХХ cт. на аснове беларускіх народных гаворак складаецца новая мова беларускай літаратуры і беларускай публіцыстыкі.

У XIX – пачатку XX ст. адбываецца фарміраванне беларускай нацыі і адпаведна яе мовы. У гэты час на Беларусі пашыраецца нацыянальна-вызваленчы рух, шмат пісьменнікаý піша па па-беларуску (Ян Чачот, У.Сыракомля, Ян Баршчэýскі і інш.). Першым буйным пісьменнікам ХІХ ст. быý В. Дунін-Марцінкевіч. У другой палове ХІХ ст. друкуецца па-беларуску нелегальная газета “Мужыцкая праýда”  К.Каліноýскага. Пасля паражэння паýстання 1863г. на Беларусі ýстанавіýся жорсткі паліцэйскі рэжым. Забаранялася друкаванне мастацкіх твораý на беларускай мове. Школы працавалі на рускай мове.

Пасля 1905-1907 гг. Была знята забарона на друкаванне беларускіх выданняý. У беларускіх выдавецтвах друкуюцца творы  на беларускай мове, адкрываюцца беларускія перыядычныя выданні (“Наша доля”, “Наша ніва” і інш.). На беларускай мове выпускаюцца мастацкія, публіцыстычныя творы, слоýнікі беларускай мовы, а  таксама падручнікі для навучання. Друкуюцца навуковыя даследаванні, прысвечаныя гісторыі, фальклору, этнаграфіі, мове беларускага краю. Толькі за перыяд з 1901 па 1917 год было надрукавана 245 беларускіх кніг, у той час як за ýсё ХІХ  ст. – толькі 75.

На  пачатку ХХ ст. беларуская мова становіццы аб’ектам навуковага асвятлення. Ужо  ý 1918г. былі надрукаваны першыя падручнікі па беларускай мове. Пасля ýтварэння  БССР (1919) пачалася  беларусіязацыя ýсіх сфер жыцця . У 20-я гг. ХХ ст. інтэнсіýна папаýняецца новымі словамі слоýнік  беларускай мовы, распрацоýваюцца пытанні  арфаграфіі і граматыкі, фарміруюцца  нормы літаратурнага вымаýлення і словаýжывання. На беларускай мове працуюць афіцыйныя дзяржаýныя ýстановы.

Аднак у канцы 30-х гг. працэс беларусізацыі  стаý запавольвацца, беларуская мова пачынае  выцесняцца з розных сфер выкарыстання. Нягледзячы на гэта, беларуская літаратурная мова развівалася, назапашвалася яе літаратурная і навуковая спадчына.

У 1990г. Вярхоýны Савет прыняý закон  “Аб мовах у Беларускай ССР”, паводле якога беларуская мова набыла статус дзяржаýнай.

 

Тэзісны план:

1. Беларуская мова мае сваю адметную гісторыю, неаддзельную ад гісторыі народа.
2. На працягу XIV – XVI стагоддзяý пачынаецца фарміраванне беларусаý як народнасці і іх мовы – беларускай:

А) першыя  спецыфічна беларускія рысы адлюстраваліся ý старажытных пісьмовых помніках ХІІІ стагоддзя;

Б) з  сярэдзіны XV стагоддзя ёсць падставы гаварыць пра беларускую літаратурную мову як самастойную;

В) з  XIV беларуская мова становіцца ý Вялікім Княстве Літоýскім дзяржаýнай;

Г) з 1696 года беларуская літаратурна-пісьмовая мова перажывае заняпад, развіваецца толькі жывая народна-дыялектная мова;

3. На працягу XIX – пачатку ХХ стагоддзяý на аснове беларускіх народных гаворак складваецца новая мова.
4. Фарміраванне беларускай нацыі і яе мовы ý ХІХ- пачатку ХХ стагоддзяý:

А) сувязь мовы и нацыянальна-вызваленчага руху;

5. На пачатку ХХ стагоддзя беларуская мова становіцца аб’ектам навуковага асвятлення.
6. У 1990 годзе беларуская мова набыла статус дзяржа ýнай.

 

Заданне 2.

 

Умова: Падбярыце  з любога тэксту 10 прыкладаў марфалагічнай  інтэрферэнцыі, а таксама 5 прыкладаў  сінтаксічнай інтэрферэнцыі.

 

Адказ:

Марфалагічная інтэрферэнцыя:

1. белорусского фольклора – беларускага фальклору;
2. плакать от боли – плакаць ад болю;
3. килограмм сахара – кілаграм цукру;
4. наступление холода – надыход холаду;
5. не услышать крика – не пачуць крыку;
6. вырос на лугу – вырас на лузе;
7. сидеть в шалаше – сядзець у шалашы;
8. на берегу реки – на беразе ракі;
9. в горохе – у гаросе;
10. играть во дворе – гуляць на двары;

 

Cінтаксічная інтэрферэнцыя:

1. смеяться над братом – смяяцца з брата;
2. жениться на ней – ажаніцца з ёю;
3. благодарить учителя – дзякаваць настаýніку;
4. простить друга – дараваць сябру;
5. сходить за молоком – схадзіць па малако;

 

Заданне 3.

 

Умова: Падбярыце па тры выразы з публіцыстычнага, навуковага і афіцыйна-справавога стыляў і складзіце з імі сказы выразнай функцыянальна-стылявой прыналежнасці.

 

Адказ:

Навуковы стыль:

1. Пунктуацыя

Сучасная  пунктуацыя гістарычна склалася ý дастаткова зладжаную сістэму графічных  знакаý, якая абслугоýвае патрэбы  пісьмовых зносін у грамадстве.

2. Сямейства хваёвых

Елка  – вечназялёнае дрэва сямейства  хваёвых з конусападобнай кронай і доýгімі лускаватымі шышкамі.

3. Мастацкія тропы

Мастацкія тропы ýзнікаюць на аснове выкарыстання мнагазадачнасці слова.

 

Афіцыйна-справавы стыль:

1. Мець права

Кожны чалавек мае права свабодна перамяшчацца і выбіраць  сабе месца пражывання ý межах кожнай дзяржавы.

2. Усеагульная дэкларацыя правоý чалавека

Кожны чалавек павінен валодаць усімі  правамі і свабодамі, што абвешчаны  Усеагульнай дэкларацыяй правоý чалавека.

3. Саветы дэпутатаý

Мясцовыя  Саветы дэпутатаý рэгулярна аналізуюць стан пажарнай бяспекі, прымаюць па гэтых  пытаннях рашэнні, распрацоýваюць  планы і ажыццяýляюць мерапрыемствы  па забяспячэнні пажарнай бяспекі на адпаведнай тэрыторыі.

 

Публіцыстычны стыль:

1. Праект праграмы

Праект  праграмы, накіраванай на падтрымку  беларускай адукацыі, распрацаваны  ý Міністэрстве адукацыі нашай краіны.

2. Свята славянскага пісьменства і культуры

Старажытная беларуская зямля ý чарговы раз  сустракае Свята славянскага  пісьменства і культуры.

3. Гістарычны лёс

Па  волі гістарычнага лёсу беларусы амаль  заýсёды мелі патрэбу ý абароне  сваёй старажытнай мовы і культуры.

 

Заданне 4.

 

Умова: Выпішыце з артыкула па спецыяльнасці 20 словазлучэнняў і перакладзіце іх на беларускую мову. У тэрміналагічным слоўніку ці ў слоўніку прафесіяналізмаў знайдзіце тлумачэнні гэтых слоў.

 

Адказ:

1. Линза – лінза: выпуклае або ўвагнутае аптычнае шкло;
2. Лупа – лупа : павелічальнае шкло ў аправе;
3. Обьевтив – аб’ектыў : частка аптычных прыбораў, якая складаецца з лінзы ці сістэмы лінз;
4. Волна – хваля:а) вал, які ўтвараецца на паверхні, ваганні;

       б) маса, плынь  чаго-небудзь, што рухаецца з  пэўнымі інтэрваламі;

       в) моцны рух чаго-небудзь;

5)  Оборудование – абсталяванне : сукупнасць машын, прыбораў, прыстасаванняў, неабходных для чаго-небудзь;

6)  Деталь – дэталь:а) прыватны факт, драбніца;

         б) частка механізма машыны;

7)  Генератор – генератар: машина для ператварэння механичнай энергии ў электрычную;

8)  Лазер – лазер: аптычны генератар:  узмацняльнік выпраменьвання, крыніца  вельмі вузкага і магутнага  светлавога пучка;

9)  Кабель – кабель: электрычны провад з асобай ізаляцыяй для перадачы электрычнай энергіі;

10) Лакатор – лакатар: спецыяльная  ўстаноўка для вызначэння месцазнаходжання  прадмета з дапамогай адбітых  ад яго гукавых або электрамагнітных  хваль ці па яго ўласнаму  выпраменьванню;

11) Минус – мінус; знак адымання або адмоўнай велічыні ў выглядзе рыскі;

12) Прожектор – пражэктар: асвятляльны прыбор, які пасылае яркі прамень ці пучок праменняў у пэўным напрамку;

13) Диапозитив – дыяпазітыў : фактаграфічны здымак на шкле або празрыстай плёнцы для праекцыйнага ліхтара;

14) Догма – догма: палажэнне, якое прыамецца за бясспрэчную ісціну, нязменную пры любых акалічнасцях;

15) Разряд – разрад: імгненнае або паступовае вызваленне ад электрычнага зараду;

16) Диафрагма – дыяфрагма: а) пласцінка з адтулінай для праходу святла;

б) мышачная перагародка, якая аддзяляя грудную поласць ад брушной;

17) Камбинация – камбінацыя: спалучэнне, узаемазвязанае размяшчэнне чаго-небудзь. Камбінацыя лічбаў.

18) Фаза-фаза: а)Перыяд, этап у развіцці  чаго-небудзь;

б) асобная группа абмотак генератара, а таксама далучаны да яе провад, па яким идзе электрычны ток.

19) Электрод – электрод : а) праваднік, праз які электрычны ток уводзіцца ў вадкасць або газ;

б) стрыжань, па якім падводзіцца ток пры электразварцы.

20)Электрон  – электрон: элементарная часціца рэчыва, якая мае адмоўны электрычны зарад.

  

 

Заданне 5.

 

Умова: Падбярыце  тэкст на рускай мове (100 – 120 слоў) па спецыяльнасці,  у  якім   былі   б   дзеепрыметныя   словазлучэнні   з  суфіксамі -ущ- (-ющ-), -ащ- (-ящ-), -ем- (-им-) і перакладзіце яго на беларускую мову.

 

Адказ:

Возвращение нескольких значени й

Как уже говорилось, функции могут  возвращать только одно значение. Но что  же делать, если в результате работы функции необходимо получить сразу  несколько значений? Решением этой проблемы является передача функции  нескольких обьектов по ссылкам. В ходе выполнения функция присвоит этим объектам нужные значения. Передача объектов по ссылке, позволяющая функции изменять исходные объекты, равносильна разрешению функции возвращать несколько значений. В этом случае можно обойтись вовсе  без возвращаемого значения, которое (зачем же добру пропадать?) можно  использовать для сообщения об ошибках.