Становление и развитие партизанского движения

1.Становление и развитие партизанского движения.

История не знает более  широкомасштабного сопротивления  завоевателям, чем борьба советского народа против германских поработителей. Население захваченных регионов страны, в том числе и Беларуси, в своем большинстве не примирилось  с агрессорами.  
С первых дней войны часть населения под руководством, оставленных на оккупированной территории партийных и комсомольских активистов, а также воинов Красной Армии, попавших в окружение, создавала партизанские группы и отряды. Во многих населенных пунктах партизанские формирования возникали стихийно.  
Часть населения не выполняла приказы оккупационных властей, всячески игнорировала их распоряжения, оказывала моральную и материальную поддержку партизанам и подпольщикам, а также попавшим в окружение военнослужащим Красной Армии. Такая форма борьбы получила название пассивного сопротивления народа.  
Отступление Красной Армии с территории Беларуси, отсутствие связи с центральными руководящими органами, сложные зимние условия, нехватка оружия, боеприпасов и медикаментов отрицательно сказались на боеспособности белорусских партизан и подпольщиков. Часть созданных летом – осенью 1941 г. Отрядов и групп была разгромлена, некоторые самораспустились, другие после выполнения заданий перешли в советский тыл. Тем не менее к концу 1941 г. На оккупированных территориях СССР действовало около 2 тыс. партизанских отрядов, насчитывавших свыше 90 тыс. человек. Не менее 230 отрядов и групп продолжали борьбу с врагом на захваченной территории Беларуси. За сентябрь – декабрь 1941 г., по неполным данным, белорусские партизаны подорвали 80 эшелонов, уничтожили около 10 тыс. германских солдат и офицеров, разгромили 9 воинских штабов, вывели из строя 33 самолета, 78 танков и бронемашин, 973 автомобиля, 137 мотоциклов, 155 железнодорожных и шоссейных мостов, сожгли 63 склада с боеприпасами и горючим.

Отряды и группы, преодолевшие трудности и испытания 1941г., стали  основой для дальнейшего развертывания  партизанской войны, которая не прекращалась, охватывая все большее количество патриотов.  
Разгром немцев под Москвой поднял дух патриотов, привел к активизации и расширению патриотического движения. В результате контрнаступления советских войск образовался 40- километровый пролом в линии фронта на стыке групп немецких армий «Север» и «Центр» между Велижем и Усвятями – Витебские «ворота». Они существовали с февраля по сентябрь 1942 г. За это время через «ворота» в тыл оккупантов было переправлено 20 партизанских отрядов, 102 организаторские и 62 диверсионные группы, насчитывавшие более 3 тыс. человек, имевшие свыше 5 тыс. единиц оружия, большое количество боеприпасов, медикаментов, обмундирования. Это позволило ЦК КПБ держать связь с действующими отрядами, улучшить их вооружение и организаторскую структуру, пополнить формирования квалифицированными кадрами, в том числе и инструкторами подрывного дела.  
Особенно быстро увеличивались ряды партизан весной – летом 1942 г. К августу 1942 г. Численность народных мстителей в Беларуси возросла более чем на 23 тыс. человек, а к началу 1943 г. Превысила 56 тыс. Вооруженную борьбу против захватчиков вели 56 бригад, объединявших 220 отрядов. Кроме того, 292 отряда действовали самостоятельно. Партизанские резервы составляли на этот период свыше 150 тыс. человек.  
Для координации действий партизан 30 мая 1942 г. Был создан Центральный штаб партизанского движения (ЦШПД) под руководством первого секретаря ЦК КПБ П. К. Пономаренко. 9 сентября 1942 г. начал действовать Белорусский штаб партизанского движения (БШПД) во главе с П. З. Калининым.  
Значительно расширилось партизанское движение в западных областях рес-публики. Важную роль сыграла передислокация в 1943 г. в этот регион 9 партизанских бригад, 10 отрядов и 15 организаторских групп из восточных областей Беларуси. Личный состав партизанских сил увеличился здесь более чем в 3 раза: с 11,1 тыс. до 36,8 тыс. человек.  
В 1943 г. было проведено районирование партизанских формирований. За каждым районом закреплялись отряд или бригада. Победы советских войск поднимали дух населения захваченных стран Европы и оккупированных территорий Советского Союза. В год коренного перелома во Второй мировой войне ряды белорусских партизан пополнились более чем на 170 тыс. человек и насчитывали в конце 1943 г. около 212 тыс. бойцов, несмотря на то что в боях с врагом на протяжении 1941 – 1943 гг. погибло свыше 33 тыс. партизан. Всего за время войны в Беларуси в партизанском движении участвовали более 374 тыс. человек, объединенных в 1255 отрядов, из них 997 входили в состав 213 бригад и полков, 258 сражались самостоятельно, свыше 400 тыс. человек составляли партизанские резервы.  
Партизанское движение развивалось в тесном взаимодействии с патриотиче-ским подпольем. Уже в начале 1943 г. была создана широкая сеть подполья. На оккупированной территории Беларуси важную организационную и массово-политическую работу проводили Барановичский, Белостокский, Брестский, Вилейский, Витебский, Гомельский, Минский, Могилевский, Пинский и Полесский обкомы партии. Подполье подчинялось ЦК КПБ, возглавляемому первым секретарем  
П. К. Пономаренко.  
В западных областях Беларуси активно действовали антифашистские организации, созданные по инициативе коммунистов, бывших членов КПЗБ, комсомольцев и других патриотов. Их организаторами и руководителями стали А.С. Азончик, Б.И. Гордейчик, К.И. Лукьянов и др. Антифашистские организации объединяли сотни ячеек и более 12 тыс. подпольщиков.  
Широкую известность приобрели боевые подвиги обольских подпольщиков. Комсомольская организация «Юные мстители» в поселке Оболь Сиротинского района Витебской области была создана весной 1942 г. Молодые подпольщики совершили 21 диверсию: сожгли льнозавод, пилораму, электростанцию, несколько мостов. Они добыли и передавали партизанам оружие, медикаменты, важные разведданные, распространяли листовки и сводки Совинформбюро и т. д.  
Деятельность 116 подпольных групп и организаций в Минске возглавлял Минский подпольный горком КПБ, созданный по инициативе уполномоченного ЦК КПБ, бывшего секретаря Заславского райкома КПБ И.К. Ковалева. Поддерживая связь более чем с 30 партизанскими отрядами и бригадами Минской, Вилейской, Барановичской и Могилевской областей, подпольщики переправили в партизанские формирования не менее 2,2 тыс. военнопленных и около 6,5 тыс. гражданского населения. Репрессии не могли сломить волю белорусского народа к борьбе. Дело погибших продолжали новые патриоты. Ряды партизан и подпольщиков постоянно расширялись. Они наносили захватчикам все более ощутимые потери. 

1.Становление і развіццё партызанскага руху.

Гісторыя не ведае больш шырокамаштабнага супраціву заваёўнікам, чым барацьба савецкага народа супраць германскіх прыгнятальнікаў. Насельніцтва захопленых рэгіёнаў краіны, у тым ліку і Беларусі, у сваім большасці не пагаднілася з агрэсарамі.

З першых дзён вайны частка насельніцтва пад кіраўніцтвам, пакінутых на акупаванай тэрыторыі партыйных і камсамольскіх актывістаў, а таксама воінаў Чырвонай Арміі, якія трапілі ў акружэнне, стварала партызанскія групы і атрады. У многіх населеных пунктах партызанскія фарміравання ўзнікалі стыхійна.

Частка насельніцтва не выконвала загады акупацыйных уладаў, усяляк ігнаравала іх распараджэнні, аказвала маральную і матэрыяльную падтрымку партызанам і падпольшчыкам, а таксама якія трапілі ў акружэнне вайскоўцам Чырвонай Арміі. Такая форма барацьбы атрымала назву пасіўнага супраціву народа.

Адступленне Чырвонай Арміі з тэрыторыі Беларусі, адсутнасць сувязі з цэнтральнымі кіруючымі органамі, складаныя зімовыя ўмовы, недахоп зброі, боепрыпасаў і медыкаментаў адмоўна адбіліся на баяздольнасці беларускіх партызан і падпольшчыкаў. Частка створаных летам - восенню 1941 г. атрад і груп была разгромлена, некаторыя самараспусцілася, іншыя пасля выканання заданняў перайшлі ў савецкі тыл. Тым не менш да канца 1941 г. На акупаваных тэрыторыях СССР дзейнічала каля 2 тыс. партызанскіх атрадаў, якія налічвалі звыш 90 тыс. чалавек. Не менш 230 атрадаў і груп працягвалі барацьбу з ворагам на захопленай тэрыторыі Беларусі. За верасень - снежань 1941 г., па няпоўных дадзеных, беларускія партызаны падарвалі 80 эшалонаў, знішчылі каля 10 тыс. германскіх салдат і афіцэраў, разграмілі 9 вайсковых штабоў, вывелі са строю 33 самалёта, 78 танкаў і бронемашын, 973 аўтамабіля, 137 матацыклаў, 155 чыгуначных і шашэйных мастоў, спалілі 63 склада з боепрыпасамі і гаручым.

Атрады і групы, якія пераадолелі цяжкасці і выпрабаванні 1941г., Сталі асновай для далейшага разгортвання партызанскай вайны, якая не спынялася, ахопліваючы ўсе большая колькасць патрыётаў.

Разгром немцаў пад Масквой падняў дух патрыётаў, прывёў да актывізацыі і пашырэння патрыятычнага руху. У выніку контрнаступлення савецкіх войскаў утварыўся 40 - кіламетровы пралом у лініі фронту на стыку груп нямецкіх армій «Поўнач» і «Цэнтр» паміж Вяліж і Усвяты - Віцебскія «вароты». Яны існавалі з лютага па верасень 1942 За гэты час праз «вароты» у тыл акупантаў было перапраўлена 20 партызанскіх атрадаў, 102 арганізатарскія і 62 дыверсійныя групы, якая налічвала больш за 3 тыс. чалавек, якія мелі больш за 5 тыс. адзінак зброі, вялікая колькасць боепрыпасаў , медыкаментаў, абмундзіравання. Гэта дазволіла ЦК КПБ трымаць сувязь з дзеючымі атрадамі, палепшыць іх ўзбраенне і арганізатарскую структуру, папоўніць фарміравання кваліфікаванымі кадрамі, у тым ліку і інструктарамі падрыўнога справы.

Асабліва хутка павялічваліся шэрагі партызан ўвесну - улетку 1942 г. Да жніўня 1942 г. Колькасць народных мсціўцаў ў Беларусі павялічылася больш чым на 23 тыс. чалавек, а да пачатку 1943 г. перавысіў 56 тыс. ўзброеную барацьбу супраць захопнікаў вялі 56 брыгад, якія аб'ядноўвалі 220 атрадаў. Акрамя таго, 292 атрада дзейнічалі самастойна. Партызанскія рэзервы складалі на гэты перыяд больш за 150 тыс. чалавек.

Для каардынацыі дзеянняў партызан 30 мая 1942 г. Быў створаны Цэнтральны штаб партызанскага руху (ЦШПР) пад кіраўніцтвам першага сакратара ЦК КПБ П. К. Панамарэнка. 9 Верасень 1942 пачаў дзейнічаць Беларускі штаб партызанскага руху (БШПР) на чале з П. З. Калініным.

Значна пашырылася партызанскі рух у заходніх абласцях рэс-публікі. Важную ролю адыграла перадыслакацыя ў 1943 г. у гэты рэгіён 9 партызанскіх брыгад, 10 атрадаў і 15 арганізатарскіх груп з усходніх абласцей Беларусі. Асабісты склад партызанскіх сіл павялічыўся тут больш чым у 3 разы: з 11,1 тыс. да 36,8 тыс. чалавек.

У 1943 г. было праведзена раянаванне партызанскіх фармаванняў. За кожным раёнам замацоўваліся атрад або брыгада. Перамогі савецкіх войскаў падымалі дух насельніцтва захопленых краін Еўропы і акупаваных тэрыторый Савецкага Саюза. У год карэннага пералому ў Другой сусветнай вайне шэрагі беларускіх партызан папоўніліся больш чым на 170 тыс. чалавек і налічвалі ў канцы 1943 г. каля 212 тыс. байцоў, нягледзячы на ​​тое, што ў баях з ворагам на працягу 1941 - 1943 гг. загінула больш за 33 тыс. партызан. Усяго за час вайны ў Беларусі ў партызанскім руху бралі ўдзел больш як 374 тыс. чалавек, аб'яднаных ў 1255 атрадаў, з іх 997 ўваходзілі ў склад 213 брыгад і палкоў, 258 змагаліся самастойна, больш за 400 тыс. чалавек складалі партызанскія рэзервы.

Партызанскі рух развівалася ў цесным узаемадзеянні з патриотиче-ільвяня падполлем. Ужо ў пачатку 1943 г. была створана шырокая сетка падполля. На акупіраванай тэрыторыі Беларусі важную арганізацыйную і масава-палітычную работу праводзілі Баранавіцкі, Беластоцкі, Брэсцкі, Вілейскі, Віцебскі, Гомельскі, Мінскі, Магілёўскі, Пінскі і Палескі абкамы партыі. Падполле падпарадкоўвалася ЦК КПБ, узначаленаму першым сакратаром

П. К. Панамарэнка.

У заходніх абласцях Беларусі актыўна дзейнічалі антыфашысцкія арганізацыі, створаныя па ініцыятыве камуністаў, былых членаў КПЗБ, камсамольцаў і іншых патрыётаў. Іх арганізатарамі і кіраўнікамі сталі А.С. Азончик, Б.І. Гардзейчык, К.І. Лук'янаў і інш антыфашысцкі арганізацыі аб'ядноўвалі сотні ячэек і больш за 12 тыс. падпольшчыкаў.

Шырокую вядомасць набылі баявыя подзвігі Обальскага падпольшчыкаў. Камсамольская арганізацыя «Юныя мсціўцы» у пасёлку Обаль Сіроцінскі раёна Віцебскай вобласці была створана ўвесну 1942 г. Маладыя падпольшчыкі здзейснілі 21 дыверсію: спалілі льнозавод, пілараме, электрастанцыю, некалькі мастоў. Яны здабылі і перадавалі партызанам зброю, медыкаменты, важныя выведдадзеныя, распаўсюджвалі ўлёткі і зводкі Саўінфармбюро і г. д.

Дзейнасць 116 падпольных груп і арганізацый у Мінску ўзначальваў Мінскі падпольны гаркам КПБ, створаны па ініцыятыве ўпаўнаважанага ЦК КПБ, былога сакратара Заслаўскага райкама КПБ І.К. Кавалёва. Падтрымліваючы сувязь больш чым з 30 партызанскімі атрадамі і брыгадамі Мінскай, Вілейскай, Баранавіцкай і Магілёўскай абласцей, падпольшчыкі пераправілі ў партызанскія фарміравання не менш як 2,2 тыс. ваеннапалонных і каля 6,5 тыс. грамадзянскага насельніцтва. Рэпрэсіі не маглі зламаць волю беларускага народа да барацьбы. Справа загінулых працягвалі новыя патрыёты. Шэрагі партызан і падпольшчыкаў пастаянна пашыраліся. Яны наносілі захопнікам ўсё больш адчувальныя страты.