Автор работы: Пользователь скрыл имя, 05 Марта 2014 в 23:40, автореферат
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақстан аймағында көлемі жағынан ең ірі ортағасырлық қала Отырар болып табылады. Зерттеу жұмысында Отырардың ортағасырдағы тарихы аңыз әңгімелер, жазба және археологиялық деректер негізінде қарастырылады. Отырар-Фараб иелігінің тарихи географиясы, елді мекендері, керуен жолдарының бағыттары, Отырардың ерте ортағасырдағы, ортағасырдың орта беліндегі, кейінгі ортағасырдағы археологиялық белгілері жазба мәліметтермен, аңыздармен салыстырыла отырып, әр кезеңдегі саяси тарихы, қолөнері, егіншілік пен ирригациясы, сауда-саттығы, мәдениет пен наным-сенімдері сипатталады. Көп ғасырлық тарихы бар Отырар қаласының ХVІІІ ғ. ортасында құлдырап босап қалу себептері көрсетіледі.
5 Работы Южно-Казахстанской комплексной археологической экспедиции в долинах Сырдарьи и Арыси // Известия МН и ВО РК, НАН РК. – Серия общественных наук. – 2000. - №1. – С. 215-229 (в соавторстве с К.М. Байпаковым, А.Н. Грищенко, М.М. Нурпеисовым).
6 О стеклоделии в средневековом городе Южного Казахстана // Известия МОН РК, НАН РК. – Серия общественных наук. – 2000. - № 1. – С. 166-168.
7 Об инструментарий средневекового гончара Отрара // Известия МОН РК, НАН РК. – Серия общественных наук. – 2001. - № 1. – С. 155-158.
8 Архитектурная керамика Отрара второй половины ХІІІ - первой половины ХІV в. // Известия НАН РК. – Серия общественных наук. – 2003. - № 1. – С. 254-259.
9 Отырар – тарихтың өзі, тағылымның көзі // Қазақстан музейлері, – 2003, - № 1. –58-59 -бб.
10 Новые материалы к изучению бань золоордынского времени // Вестник КазНУ им. аль-Фараби. – Серия историческая. – 2006. - № 2. – С. 164-174 (в соавторстве с З. Самашевым).
11 Ақарықты қазған кім? // Қазақ тарихы. – 2006. - № 4. – 23-26-бб. (Г. Байсариевамен бірлескен авторлықта).
12 Шығыстық шатыраш таралу тарихынан // әл-Фараби атындағы ҚазҰУ хабаршысы. Шығыстану сериясы. – 2007. - № 1/38. – 41-47-бб.
13 Темірдің Отырарда дүние салуы туралы аңыз // Қазақ тарихы. – 2007. -№ 5. –13-15-бб. (А. Таубекпен бірлескен авторлықта).
14 О находке шахматной фигуры в Отраре. К вопросу о распространении шахмат в средневековом Казахстане // Вестник Семипалатинского государственного университета имени Шакарима. – 2007. - № 3. – С. 25-31.
15 Новые материалы по истории ирригации Южного Казахстана // Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2007. - № 6. – С. 74-85.
16 Отырар қашан және не себепті күйреді? // Қазақ тарихы. – 2008. - № 2. – 13-17-бб.
17 О начальном этапе исламизации юга Казахстана. На основе данных родословных и археологии // Қазақстанның ғылыми әлемі. – 2008. - № 3. -164-169-бб.
ә)республикалық және халықаралық конференция материалдарының жинақтарында, өзге де басылымдарда:
18 Сырдарияның орта ағысындағы жаңа археологиялық ескерткіштер // Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған «Тәуелсіз Қазақстанның археология ғылымдарының жетістіктері мен келешегі» атты Халықаралық ғылыми-теориялық конференция еңбектері. – Қызылорда, 2001, 11-12 мамыр. – Қызылорда: 2001. – 102-106-бб. (С.З. Ахметпен бірлескен авторлықта).
19 Два сосуда с надписями кангюйского времени (І-V вв. н.э.) из Южного Казахстана // Древнетюркская цивилизация: памятники письменности. Материалы международной научно-практической конференции. – Астана, 2001, 18-19 мая. – Алматы: Научно-издательский центр «Ғылым», 2001. – С. 539-541.
20 Отырар атауының түп-төркіні // Ғұлама. Ойшыл. Ұстаз. Әл-Фарабидің туғанына 1130 жыл толуына арналған Халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Шымкент, 2001, 12 қазан. – Алматы: ҚАЗақпарат, 2001. – 55-57-бб.
21 Археологическая коллекция по могильнику Кыркескен ( из фондов Отрарского заповедника – музея) // Тараз 2000. Көне және қазіргі Тараз: тарихы және әлеуметтік-экономикалық дамуының болашағы. Тараз қаласының 2000 жылдығына арналған Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Тараз, 2002, 4-5 сәуір. – Тараз: Тараз университеті, 2002. – С. 131-134.
22 Дворец Бердибека в Отраре // Сохранение и развитие историко-культурной среды в природных и городских условиях современной Центральной Азии: Труды Международной научно-практической конференции. – Алматы, 2004, 11-12 мая. – Алматы: Принт S, 2004. – С. 50 -52.
23 Әлкей Марғулан және Отырар // «Көшпелілер өркениеті мен рухани мәдениетінің тарихы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның пленарлық мәжілісінің материалдары. І т. – Павлодар, 2004. 18 - 20 мамыр – Павлодар, 2004. – 79-83-бб.
24 Көне Отырардың жазба ескерткіштері // Сирек кездесетін кітаптармен қолжазбаларды сақтаудың өзекті мәселелері, ғылыми зерттеудегі өзара ықпалдастық және жаңа технологияларды енгізу: ҚР БҒМ ОҒҚ ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Алматы, 2002, 18 қыркүйек. – Алматы, 2004. – 50-53-бб.
25 Отырардың ортағасырлық сауда байланыстары // Ортағасырлық Қазақстандағы ақша айналымы және сауда. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Түркістан, 2006, 8-10 маусым. –Түркістан: Тұран баспасы, 2007. – 85-92-бб. (Г. Байсариевамен бірлескен авторлықта).
26 Ткацкая мастерская Х-ХІІ вв. из рабада Отрара // Ортағасырлық Қазақстандағы ақша айналымы және сауда. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Түркістан, 2006, 8-10 маусым. –Түркістан: Тұран баспасы, 2007. – С. 180-189.
27 Шахматная фигура из Отрара // Ортағасырлық Қазақстандағы ақша айналымы және сауда. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Түркістан, 2006, 8-10 маусым. – Түркістан: Тұран баспасы, 2007. – С. 239-245.
28 О находке шахматной фигуры в Отраре. К вопросу о распространении шахмат в средневековом Казахстане // Материалы международной научной конференции «Кадырбаевские чтения – 2007». – Актобе, 2007, 16-18 мая – Актобе, 2007. – С. 283-286.
29 Көне түркі құдайлары (Отырардағы Құйрықтөбе қалашығын қазу барысында табылған тақталардағы бейнелер) // ІІІ халықаралық түркология конгресі. – Түркістан, 2009, 18 - 20 мамыр. – Түркістан, 2009. – 567-572-бб.
30 Новые материалы по средневековой ирригации Южного Казахстана // Научные чтения памяти Н.Э. Масанова. Сборник материалов научно-практической конференции. – Алматы, 2008, 25-26 апреля. – Алматы, 2009. – С. 150-156.
31 Отырардың қысқаша тарихы. – Түркістан: Мирас, 1998. – 64 б.
32 Отырар мен Арыс аудандарының байырғы ескерткіштері. – Шымкент: ҚҚ Мәдениетті қолдау қоры. 2007. – 80 б. (К. Бердиярмен бірлескен авторлықта).
33 Ежелгі Отырар: альбом-кітап. – Алматы: Рауан, 1997. –160 б. (Ж. Нұсқабайұлы, Ө. Жәнібек, Ә. Есжан, Ә. Жұмашевтармен бірлескен авторлықта).
34 Арыстанбаб – Қожа Ахмет Яссауи ұстазы // Яссауи тағлымы. – Түркістан: Мұра, 1996. – 106-110-бб.
35 Арыстанбаб және оның кесенесі. – Шымкент: Жібек жолы, 1996. – 44 б.
36 Отырар мен Түркістан қалаларының тарихы жөнінде // Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің хабаршысы. – 1998, - № 1. – 83-85-бб.
37 Предание о смерти Тимура и раскопки на городище Отрар // Военное искусство кочевников Центральной Азии и Казахстана (эпоха древностей и средневековья). – Алматы: Национальная высшая школа государственного управления при президенте Республики Казахстан, 1998. – С. 131-135.
38 Инструменты сапожника из Отрара // Города Туркестана. – Алматы: Ғылым, 1999. – С.165-168.
39 Раскопки архитектурного ансамбля конца ХІV – начала ХV вв. на Отраре // Города Туркестана. – Алматы: Ғылым, 1999. – С. 157-164 (в соавторстве с К.М. Байпаковым).
40 Отрарская цитадель // Кумбез. – 2000. - № 7-8. – С. 22-23 (в соавторстве с К.М. Байпаковым).
41 Арыстан Баб - Қожа Ахмет Иассауи ұстазы // Тарихы терең Түркістан: Білім. – Алматы: Білім, 2000. – 172-175-бб.
42 Иасы-Түркістан тарихы. История Ясы-Түркестана. – Алматы: Қазақпарат, 2000. – 43 б.
43 Позднесредневековый кувшин с изображением хищного зверя из Отрара // История и археология Семиречья. – Алматы: Фонд «Родничек», 2001. - Вып. 2. – С. 178-181.
44 Изображение тигра на сосуде из Отрара // Вестник Международного Казахско-турецкого университета им. Х. Ах. Яссави. – 2001. - № 3. – С. 63-66.
45 К этимологии топонима «Отрар» // Культурное наследие Южного Казахстана. – Шымкент, 2002. – С. 148-150.
46 Новые данные к палеогеографии Средней Сырдарьи // Археологические исследования в Казахстане. – Шымкент-Алматы, 2002. – С. 128-131.
47 Туркестан и Отрар в неопубликованной рукописи Н.И. Веселовского о древних городах Сырдарьи // Новые исследования по археологии Казахстана. – Алматы, 2004. – C. 237-241 (в соавторстве с Ю.А. Елгиным).
48 Кемел Ақышев және Отырар // Мобилизованный археологией. Акишев Кималь Акишевич. – Астана: Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, 2004. – С. 90-94.
49 История формирования культурного ландшафта Отрарского оазиса // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2006. - № 1-2. – С. 166-176.
50 Аңыз ақиқаттан шығады // Даналық мәйегі. – 2006. - № 1. –12-17-бб.
51 О находке шахматной фигуры в Отраре. К вопросу о распространении шахмат в средневековом Казахстане // Кадырбаевские чтения. – Актобе, 2007. – С. 283-286.
52 Ғылыми басылым қатарына жатпайтын кітап // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2007. - № 1. – С. 301-307.
53 Ақарық каналы. Канал Ак-арык // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. –Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 335-337- бб.
54 Аққорған қалажұрты. Городище Аккорган // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 81-82-бб.
55 Шаншар қалажұрты. Городище Шаншар // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 91-94-бб.
56 Қамбартөбе мекенжұрты. Поселение Камбартобе // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 162-163-бб.
57 Разықұл мекенжұрты. Поселение Разыкултобе // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 219-220-б.
58 Көкмардан мазараты. Могильник Кок-Мардан // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. – 273-284-бб.
59 Арыстанбаб кесенесі. Мавзолей-мечеть Арыстанбаба // Онтүстік Қазақстан облысы тарих пен мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Отырар ауданы. Свод памятников истории и культуры Южно-Казахстанской области. Отрарский район. – Алматы: Издательство «Баур», 2007. –319-323-бб. (C. Ақылбекпен бірлескен авторлықта)
60 Ахмет Ясауи есімімен байланысты тарихи орындар // Қожа Ахмет Ясауи мұралары мен ілімінің зерттелу мәселелері. – Түркістан: Арыс баспасы, 2008. – 96-98-бб.
61 Ткацкая мастерская по производству набойки. К истории ткачества средневекового Казахстана // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2008. - № 1. – С. 186-192.
62 Қазақстанның көне шахмат тарихы // Б. Түйетаев, Д. Мыңбай. Шахмат әлеміне саяхат. – Алматы: Қазықұрт, 2008. – 9-16-бб.
63 Оңтүстік Қазақстан облысы аймағындағы көне түркілерден қалған ескерткіштерді зерттеу мәселелері // Түркология. – 2008. - №5-6. –123-128-бб.
64 Н.И. Веселовский о древних городах Южного Казахстана // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. – 2008. - № 2. – С. 184-193.
65 Ортағасырлық Отырарда шахмат ойнаған // Шәмші. – 2009. - № 3. – 34-35-бб.
в) шетелдік ғылыми басылымдарда:
66 Otrar devlet arkeoloji müzesi: Arslanbab imareti // Erdem –1995. - № 21. – S. 965-973.
67 Новые материалы о ткачестве в средневековых городах Казахстана // Тезисы докладов Международного симпозиума «Приаралье на перекрестке культур» и второго полевого семинара «Археология древнего Ташкырманского оазиса», посвященные 100-летию со дня рождения выдающегося исследователя Центральной Азии Сергея Павловича Толстова. - 2007, 2-4 октября. – Нукус-Бустан-Беруни, 2007. – С. 66-68.
68 Отырарда Темірдің қайтыс болғаны жөнінде аңыз // Шыңжанның қоғамдық ғылымы – Social sciences in Xinjiang. – 2008. - № 4. – 28-21-бб.
69 Н.И. Веселовский о древностях Южного Казахстана // Вестник МИЦАИ. – 2008. - Вып. 8. –С. 3-14.
70 Средневековые караванные пути Отрарского оазиса // Археология степной Евразии: международный сборник научных трудов. – Кемерово: Изд-во Куз ГТУ, 2008. – С. 40-48.
КОЖА МУХТАР БАХАДЫРУЛЫ
Средневековый Отрар
(по данным историко-
РЕЗЮМЕ
диссертации на соискание ученой степени доктора исторических наук по специальности - 07. 00. 06. – археология
Актуальность темы. Археологические исследования выявили на значительной территории Казахстана остатки средневековых городов и оседлых поселений, без изучения которых невозможно восстановить прошлое страны. В средневековой истории Казахстана и Средней Азии Отрар играл важную роль. Он прославился как родина выдающегося ученого Абу Насра аль-Фараби. Отрар был крупным центром исторической области Туркестан, важным звеном Великого Шелкового пути. Памятники Отрарского оазиса включены в Предварительный список всемирного наследия ЮНЕСКО. Отрар, история которого охватывает все средневековье, занимал очень выгодное в географическом отношении положение. Находясь на перекрестке караванно-торговых и военно-стратегических путей, в пограничной зоне между оседлыми и кочевыми культурами, он сравнительно полно отразил средневековую историю Южного Казахстана.
Информация о работе Тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның