Гульня – асноўны кампанент дэіцячага свята

 

 

ТЭМА: “Гульня  – асноўны кампанент дэіцячага  свята”

 

 

ПЛАН: 

    Уводзіны                                                                                  2

1. Гульня – што гэта?                                                             3

1.1. Сутнасць гульні                                                                                                3

1.2. Функцыі гульняў                                                                                              4

1.3. Беларускія народныя  гульні                                                                            5

1.4. Сфера існавання народных  гульняў                                                               6

    2. Гульня – кампанент дзіцячага свята                                       8

2.1. Паняцце свята                                                                       8

2.2. Гульня. Функцыі гульні                                                                                   9

2.3.Умова эфектыўнасці гульні                                                                       9

2.4. Дзіцячыя гульні на  кірмашы                                                                         10

    Заключэнне                                                                            12

   Спіс скарыстанай літаратуры                                                     14

 

 

 

 

 

 

 

 

Уводзіны

 

На парозе новага тысячагоддзя наша грамадства пачынае ўсведамляць, што будучыня Беларусі  і лёсы новых пакаленняў у велізарнай ступені  залежаць ад таго, ці атрымаецца нам  захаваць і прымножыць найбагатую спадчыну народнай культуры.

Сумны досвед мінулых дзесяцігоддзяў, паказаў, што забыццё лепшых народных традыцый, адрыў ад выпрацаваных народам  у плыні шматлікіх стагоддзяў лепшых духоўна - маральных каштоўнасцяў і ідэалаў вядзе да сістэмнага крызісу ўсіх сфер грамадскага жыцця. Сёння, як ніколі перш, важна ўмацоўваць нацыянальную добрую якасць і аўтарытэт  Беларусі  ў сучасным свеце, што  немагчыма без усведамлення намі ўласнай культурнай самабытнасці.

У апошнія гады паступова вяртаюцца з мінулага святы народнага календара, старадаўнія абрады, народныя гульні.

Адраджэнне традыцый народнай мастацкай культуры сёння - гэта шлях духоўна - маральнага развіцця грамадства.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Гульня – што гэта?

 

1.1. Сутнасць гульні

 

Народныя гульні са старажытных  часоў былі адной з важных формаў развіцця народнай мастацкай творчасці. У гульнявых сітуацыях узаемазлучана развіваліся песенная творчасць, танцы, элементы народнага тэатра.

Сутнасць народных гульняў  і іх прызначэнне дапамагаюць  асэнсаваць сучасныя даследаванні ў  вобласці тэорыі гульні. Розныя гульні суправаджаюць чалавек на працягу  ўсяго яго жыцця. У розных сітуацыях чалавек гуляе розныя ролі. Менавіта - ролевы пачатак - адзін з найважных прыкмет любой гульні. Гульцы размяркоўваюцца паміж сабой, часта спаборнічаюць за той ці іншы выйгрыш.

Гульня разглядалася як забаўка, забава. У той жа час асобныя  даследнікі злучалі яе з адпраўленнем рэлігійных абрадаў, з рашэннямі  псіхалагічных задач.

Шырокі распаўсюд атрымаў  погляд на гульню як на своеасаблівы канал  для вызвалення ад лішку жыццёвай энергіі, здыманне эмацыйнай фізічнай напругі. Гісторыя рэлігіі сведчыць, што ў розных рэлігійных культах гэтак жа можна сустрэць гульнявыя моманты.

Даволі распаўсюджанае меркаванне існуе пра гульню як прадукце другаснага жыцця асобных з'яў у культуры. Гульня разглядалася як рэпрадукцыя  працы ў яе якая трэніруе функцыі. Гэта гульні, якія імітуюць рознага роду дзейнасць.

Цесная сувязь гульні насілу несумнеўная. Але ў гульні прайграваецца  не толькі прыёмы працы, але таксама  элементы палявання, войны, сямейнага  жыцця, святочных цырымоній.

Такім чынам, можна сказаць, што чалавечая культура без гульні неймаверная, што гульня на розных стадыях  чалавецтва не толькі мастацтва, не толькі адмысловая форма самавыяўлення, але шмат у чым гэта і само жыццё ў яе паўсядзённай, побытавай праяве, што гульня з'яўляецца абавязковай функцыяй чалавечага жыцця, якая ўяўляе сабой выгляд непрадуктыўнай дзейнасці.

 

 1.2. Функцыі гульняў

 

Гульні ўласцівыя самыя  розныя функцыі. Коммуникативность  з'яўляецца яе асновай. Гульня здольная ахапіць сваім эмацыйным уплывам  усіх прысутных.

Ва - першых зносіны паміж  гульцамі, а ў другіх тымі хто  гуляе і назірае. У гульні кожны з удзельнікаў выкарыстоўвае свой деятельностный патэнцыял. Гульня - найлепшая форма ўзаемадзеяння людзей адзін з адным і навакольным светам. Паўсядзённае жыццё падае вельмі мала магчымасцяў для чалавечай блізкасці. Таму ў сацыяльным жыцці вельмі значную частку складаюць гульні.

У кантэксце функцыянавання важнае значэнне набывае компенсаторная функцыя. У гульні чалавек не толькі марнуе, але і аднаўляе энергію. Напрыклад, псіхалагічныя перагрузкі нярэдка  суправаджаюцца недастаткова актыўнай працай усе іншых органаў чалавека. Гульня дазваляе залучыць у працу раней бяздзейсныя органы і тым самым аднавіць жыццёвую раўнавагу.

Дзякуючы таму, што гульня арганізуе дзейнасць чалавека, становіцца магчымым мэтанакіраванае выхаванне і навучанне ў гульні і праз гульню дзяцей. Так, напрыклад, дазваляе для падлетка сітуацыі, накіраваныя на выяўленне ўласных здольнасцяў, меж цягавітасці, на выпрацоўку правільнай самаацэнкі, праява духу салідарнасці, спрыяе фізічнаму развіццю, падрыхтоўвае да працы праз разгульванне роляў сталых. У гульні асоба атрымлівае магчымасць для поўнага самавыяўлення. Гульня - гэта падрыхтоўчае практыкаванне да сапраўднага жыцця. Агульнавядомыя і такія функцыі гульні, як прагназаванне і мадэляванне. Прагназаванне - валодае вялікі предсказательностью. Толькі ў гульні можна мадэляваць магчымыя варыянты сваіх паводзін.

 

 

 1.3. Беларускія народныя гульні

 

Беларускія народныя гульні... Іх такое вялікае мноства, што  апісаць усё немагчыма. З палкамі і вяровачкамі, з фантамі і каменьчыкамі, са словамі і загадкамі, зімовыя і летнія... Прычым не толькі дзіцячыя, але і тыя якія захапляюць і прыцягваюць сталых.

Не выпадкова гульні існавалі ўжо на світанку чалавецтва.

Дыяпазон выглядаў народных гульняў даволі шырокі - ад карагоднай ці вясельнай гульні да прайгравання дзецьмі ці моладдзю, а часам і сталымі побытавых сцэн.

У паганскай Беларусі былі распаўсюджаны розныя ігрышчы, якія мелі культавы магічны характар. Яны  суправаджаліся вясёлымі гулямі з песнямі, скокамі, карагоднымі гульнямі, кулачнымі баямі.

Існуе мноства класіфікацый гульняў. Першая спроба класіфікаваць  дзіцячыя гульні была прадпрынятая П.О. Каптеревым. Ён падзяліў іх на дзве вялікія  групы: гульні, якія здзяйсняюцца з  дапамогай адных органаў і  гульні, што здзяйсняюцца з дапамогай  розных прылад.

Існуе два меркаванні пра  падзел гульняў. У першым выпадку, дзіцячыя гульні падзяляюць на:

а) гульні з цацкамі

б) гульні з рухамі (бег, скаканне, круцільныя рухі)

у) гульні з рознымі прыладамі  працы (вяровачкай, мячыкам, палкамі)

г) гульні хатнія і зімовыя.

У першую чаргу варта спыніцца на гульнях фармальных, злучаных са славеснымі формамі: прымаўкамі, песнямі, прысудамі. Так, напрыклад гульні фізічныя, суправаджаюцца рознымі выкрыкамі. Яны прамаўляюцца ў розныя моманты гульні і рэгулююць кірункі яе, часам выкрыкі гэтыя складаюць правілы гульні, часам жа гэта проста песенькі, іх рытм надае вядомую гармонію рухам гульні, ёсць гульні з невялікімі дыялогамі, большаю часткай напачатку гульні.

У другім выпадку, усе гульні дзеляць на дзве групы: гульні драматычныя і гульні, пабудаваныя на спрыце і поспеху. Кожная група ў сваю чаргу разбіваецца на мноства груп. Так гульні на спрыт і поспех уключаюць: кіданне ў мэту вяроўкі і каменя, гульня ў гузікі, у каменьчыкі, арэхі, гульні з пальцамі і вяровачкай. А да групы драматычных ставяцца гульні ў хованкі.

Але існуе яшчэ і трэці  падзел гульняў - па полаўзроставай прыкмеце.

1.Гульні дзіцячыя.

Яны, як правіла, простыя  ў сюжэтным стаўленні і адпавядаюць  іх узросту.

2.Гульні дзявоцкія.

3.Гульні мужчынскія.

4.Гульні обоего падлогі. 

5.Карагоды.

 

 

1.4. Сфера існавання народных гульняў

 

Пры даследаванні гульні мы сутыкаемся з велізарнай разнастайнасцю яе пэўных праяў у розных сферах жыцця і культуры.

У свят існуюць вызначаныя спосабы выраза, да адных з якіх ставіцца гульня, якая адказвае свята і імпрэзе, што стварае непаўторную атмасферу весялосці і радасці, атмасферу ўзнёслага светаадчування, напрыклад зімовыя каляды "ад Каляд да Вадохрышча".

Яны вылучаліся духоўным уздымам, святочнасцю, весялосцю. На калядах  гулялі розныя гульні.

Свята "Масленіца" па частцы весялосці не саступала калядам. Яна адрознівалася ад іншых зімовых свят размахам катання: на канях асобных запрэжак, да "цягніка" з некалькіх санак, катанне з ледзяных горак на санках, шкурах, саламяных кошыках. Каханай забавай моладзі было ўзяцце снежнага горада, якое ўключала гульні, элементы спектакля і спартовыя змаганні.

Вядомай формай вольнага часу моладзі былі вячоркі. Шматлікія гульні суправаджаліся песнямі, злучанымі з гульнёй па ўтрыманні.

Істотная роля прыналежыць  сям'і, само функцыянаванне якой спараджае  мэтанакіраваны працэс выхавання. Сям'я  з найстаражытных часоў выступала  культурным, каштоўнасным і інфармацыйным  полем для развіцця падрастаючага  пакалення. Ужо на самых ранніх прыступках гульня спадарожнічала жыцці дзіцяці. Для дзіцяці ў першыя гады яго жыцця партнёрамі па гульні з'яўляюцца сталыя: маці, бабуля, няня, старэйшыя брат ці сястра. Гуляючы ў лялькі, дзеці пераймаюць жыцці сталых: сватаюцца, гуляюць у тат і мам, ходзяць у госці, вучаць сваіх "дзяцей", лечаць.

Гульня займае вылучнае месца  ў жыцці дзіцяці. Яна пачынаецца ў ранні калыскавы перыяд і  напачатку з'яўляецца выразам чыста  фізіялагічных запатрабаванняў  і падахвочванняў. З часам гульня набывае сацыяльныя рысы і становіцца працай, з дапамогай якой дзіця развіваецца фізічна, набывае веды і досвед, неабходныя для яго будучай дзейнасці

Вядомыя розныя тэорыі, у якіх вызначаецца роля гульняў у развіцці дзіцячай асобы. Гульня - гэта падрыхтоўчае практыкаванне да сапраўднага жыцця. "Пакуль у дзіцячае жыццё не ўрываецца выхаванне з уласцівай яму прымусовасцю, дзеці заняты галоўным чынам гульнёй. Калі адкінуць агульныя жыццёвыя адпраўленні, ежу, пітво і сон, то ў звычайнага прадстаўленага самому сабе дзіцяці не апынецца амаль нічога акрамя гульні".

Большасць народных гульняў успадкавана дзецьмі ад сталых.

Гульні розных народаў падобныя паміж сабой. Дзеці аднаго ўзросту гуляюць з аднымі і тымі ж цацкамі. Такое ж падабенства назіраецца і ў тэмах гульняў імправізацый - паўсюдна хлопчыкі гуляюць у разбойнікаў, паляўнічых, салдат, а дзяўчынкі ў сям'ю. Гульні, якія вядуцца па падобных правілах, арганізуюцца ў формы, якія таксама маюць шмат агульнага.

2. Святы як форма працы з дзецьмі

 

2.1. Паняцце свята

 

Святы - адна з формаў выхаваўчай працы з дзецьмі. Правільна падрыхтаванае  і праведзенае свята спрыяе фармаванню калектыва, выхаванню ў кожнага  ўдзельніка актыўнага стаўлення  да атачальнай рэчаіснасці, развіццю індывідуальных здольнасцяў кожнага дзіцяці.

Свята для дзіцяці - гэта гульня. Ён фармуе псіхіку, развівае яго  асоба, уплывае на яго пачуцці  і эмоцыі. Свята займае адмысловае месца ў жыцці дзіцяці. Дадатныя эмоцыі патрэбныя кожнаму.

У гульні дзіця здзяйсняе  новыя адкрыцці, перажывае хвіліны  натхнення, менавіта падчас падрыхтоўкі  і правядзенні свята развіваецца  ўяўленне, фантазія, здольнасці дзіцяці, а, такім чынам, ствараецца глеба  для фармавання ініцыятыўнай, дапытлівай асобы. Эфектыўней усяго адбываецца развіццё пазнавальнай дзейнасці.

Часцяком у гульні, падчас свята дзіця можа навучыцца мастацтву  зносін, пазбавіцца ад нясмеласці, залішняй сарамлівасці ці, наадварот, эгаізму, якія робяць зносіны пакутлівым, а парой  проста немагчымым. Адначасова з гэтым  дзіця вучыцца прымаць рашэнне, выяўляць ініцыятыву, ісці насустрач  жаданням іншых, разумець, што ён не адзін на святле, што ўвогуле справе патрэбна зладжанасць, важна павага да іншых, такт, уменне сыходзіцца з  людзьмі.

Святы павінны быць вясёлымі, але пры гэтым кожны раз должены паведамляць дзецям штосьці новае, мець выхаваўчае значэнне.

 

 

 

 

2.2. Гульня –  кампанент свята. Функцыі гульні

 

 Гульня - з'ява складанае  і шматграннае. Можна вылучыць  наступныя яе функцыі: 

Навучалая функцыя - развіццё обще навучальных уменняў і навыкаў, такіх, як памяць, увага, успрыманне і  іншыя.