Залалсыздандырудың тәсілдері

Залалсыздандыру, дезинфекция – адам мен жануарларда, өсімдіктерде ауру қоздыратынмикроорганизмдерді жоюға бағытталған шаралар жүйесі. Залалсыздандыру – жұқпалы аурулардың кең таралып кетуін болдырмау шараларының бірі. Қазақ халқы залалсыздандыру тәсілдерін ерте заманнан бері қолданып келген. Мысалы, ауырған адамның ыдыс-аяғын бөлек ұстап қайнату, науқастан түскен шашты, тырнақты көміп тастау немесе өртеп жіберу; мал шарушылығында – қораларды, көң-қоқысты тазалап отыру, дәнді дақылдарды күнге кептіріп алу, т.б.

Қолдану мақсатына қарай залалсыздандыру екі түрге ажыратылады: сақтық (профилактикалық) залалсыздандыру және ошақтық залалсыздандыру (күнделікті немесе ағымдық және қорытынды).

• Сақтық залалсыздандыру – алдын-ала тағамдық өнімдерді дайындайтын және сақтайтын жерлерді, малдан алынатын шикізат немесе тағамдық заттар сақтайтын мекемелерді, мал қораларын, астық қоймаларын, емхана және ауруханаларды, әжетханалар мен қоқыс жинайтын орындарды арнайы тәсілдер қолданып өңдеу.
• Ошақтық залалсыздандыру – ауырған адам мен малдың қасында болып, олар сауығып кеткенге дейін күнделікті бақылау жүргізіп отыру, аурудыемдеуге алып кете салысымен және аурудан жазылып кеткеннен кейін немесе ауру (адам не мал) өліп қалғаннан кейін бірден (көп кешікпей) ауру орнын толық өңдеуден өткізу.

 

Залалсыздандырудың тәсілдері

1. Механикалық залалсыздандыруда үй ішін шаңсорғышпен тазалап, сабындап жуып, желдетеді, мал қораны су шашып сыпырады, малдың тұрағының құрал-жабдығын тазартады.
2. Физикалық залалсыздандыруда ультракүлгін, радиациялық, лазерлік сәулелермен, ультрадыбыспен өңдейді, қайнату, өртеу, бумен немесе ыстық ауамен өңдеу, т.б. пайдаланылады.
3. Химиялық залалсыздандыруда қышқылдар мен сілтілер, формалин, хлор, хлорлы әк, натрий хлориды, хлорамин, фенол препараттары, тотықтырғыштар, т.б. қолданылады.

Мал шаруашылығында қораларды, топырақты, суды, жиналған садыраны, көңді; өсімдік шаруашылығында тұқымды, екпе көшеттерді, топырақты, қоймаларды, т.б. залалсыздандырады. Мал қораларын залалсыздандыру: 1) шаруашылық жұқпалы аурудан аман болған жағдайда – малды жайылымға шығарған соң, көктемде; 2) мал қолға қарайтын кезде – күзде жүргізіледі. Залалсыздандыру шараларының көлемі, қолдану тәсілдері және тиісті дезинфекциялық ерітінділерді таңдап алу жұқпалы аурудың берілу механизміне, қоздырғыштың төзімділігіне, өңдеуге алынған заттардың қасиетіне және санына, тұрғын үй мен мал қораның көлеміне қарай таңдап алынады. Залалсыздандыру жұмыстарын келісімшарт бойынша санитарлық-эпидемиологиялық немесе дезинфекциялық станциялардың қызметкерлері атқарады.

 

 

 

 

 

 

 

 

Хлорамин (БХБ) – белый или слегка желтоватый порошок со слабым запахом хлора. Содержит до 30% активного хлора. Может годами храниться дома, не снижая своей активности. В отличие от хлорной извести хлорамин не разрушает ткани и краски.

Для дезинфекции применяется в виде раствора 0,2%-10% концентрации для дезинфекции рук, щеток, столовой посуды и пр.

Приготовление раствора

Для приготовления  растворов хлорамина требуются  следующие количества препарата:

Концентрация рабочих растворов в %	Количество хлорамина в г на
	1 л раствора	10 л раствора
0,2	2	20
0,5	5	50
1,0	10	100
2,0	20	200
3,0	30	300
5,0	50	500
10,0	100	1000 (1 кг)

 

Меры  предосторожности при работе с хлорамином

При работе с  хлорамином и особенно его активированными  растворами необходимо защищать органы дыхания респиратором РУ-60. Работу выполняют  в халате, резиновых перчатках, фартуке. Методические указания разработаны  во Всесоюзном научно-исследовательском  институте дезинфекции и стерилизации. Инструкцию по применению хлорамина  для дезинфекционных целей от 24 декабря 1947 года с момента утверждения  данных методических указаний считать  утратившей силу.

 

Общие сведения

К хлораминам относят ряд органических соединений, имеющих общую химическую формулу RSO₂NH₂ (R—означает радикал), в которых один или оба атома водорода, находящиеся при азоте, замещены хлором. Различают хлорамин Б, если исходным продуктом является бензол, и хлорамин Т, если используют для этого толуол.Употребляемый для дезинфекционных целей отечественный хлорамин носит название хлорамина Б, относится к группе монохлораминов и имеет формулу: C₆H₅SO₂ N(Na)C1*3H₂. Он представляет собой натриевую соль хлорамида бензол-сульфокислоты, имеет вид белого мелкокристаллического порошка. Обычно содержит 26% активного хлора, длительно сохраняя такое количество хлора при правильном хранении.Хлорамин Б хорошо растворяется в воде комнатной температуры. Его растворы не портят и не обесцвечивают ткани.Хлорамин обладает высокой активностью в отношении грамотрицательных и грамоположительных микроорганизмов, начиная с 0,2%. Так как активный хлор связывается с органическими веществами, то концентрацию растворов в практических условиях увеличивают до 0,5—1—2—3—5%. Горячие растворы хлорамина обладают более высоким обеззараживающим действием.Бактерицидные и вирулицидные свойства растворов хлорамина увеличиваются прибавлением к ним аммониевых соединений (аммиака, сернокислого или хлористого аммония), действующих как активатора. Активированные растворы хлорамина быстро теряют активный хлор, поэтому используют их сразу после приготовления.Хранят хлорамин в посуде из темного стекла с хорошо пригнанной пробкой или еще лучше с притертой пробкой, в деревянной таре или в таре из жести, покрытой изнутри асфальтовым лаком, а также в мешках из полиэтилена. При хранении хлорамина не допускают непосредственного воздействия на него света и влаги.Хлорамин и готовящиеся из него растворы время от времени проверяют на содержание в них активного хлора; этим устанавливают потери активного хлора и правильность приготовления и хранения растворов.

 

 

 

 

Дезинфекция (залалсыздандыру) – бұл жұқпалы аурулар мен бактериалдық қоздырғыштардың, вирустық этиологиялардың (тұрғын жайдың үстінен, инвентарларды, қондырғыларды немесе микробтарды, вирустарды, күнделікті қолданатын заттарды препарат ерітіндісімен жуу арқылы жоюдың) алдын-алу шаралар кешені.

 

Дезинфекция кешеніне алдын-алу, жойғыштық өңдеу және қорытындылау дезинфекциялары жатады:

• алдын-алу дезинфекциясы жұқпалы ауру көздері болмай тұрған кезде  жасалады
• жойғыш дезинфекциялық өңдеу  кез келген заттың үстінен  жүргізіледі, шикізаттың, азық-түліктің, және басқа да   микроорганизмдермен зақымдалған, сол сияқты эпидкөрсеткіштері бар болса
• қорытынды дезинфекция микроорганизмдерді жою, өңдеу жүргізілген    жердегі токсикалық және аллергиялық өнімдердің жарамдылығын байқау   мақсатында жүргізіледі

Дезинфекцияның тиімділігіне әртүрлі факторлар әсер етеді, олардың әрқайсысы залалсыздандыру процесінің тиімділігін төмендетеді.  
 
Атап айтқанда, дезинфекцияның тиімділігіне әсер етеді:

• дезинфекция құралдарының әртүрлігі микрорганизмдердің биологиялық орнықтылығына
• дезинфектанттың физика-химиялық қасиетіне
• өңдеу материалдарының сипатына
• обьектідегі микробтың жаппай таралуына
• әсер ету уақытына (экспозициясына)

Дезинфекциялауға механикалық, физикалық, химиялық және араласқан әдістер қолданылады. Обьектілерді өңдеу әртүрлі тәсілдермен жүзеге асады: ысқылаумен, жуумен, камераларда дезинфекциялайтын агенттер әсерімен және тағы да басқа әдістермен, сол сияқты дезинфекция жасайтын арнайы препараттар таңдау, лабораториялық зерттеулердің алдыңғы деректерімен байланысты болып, ол соңғы нәтижеге тікелей әсер етеді.

Дератизация – алдын-алу және жойғыш шаралар жүйесі, кеміргіштердің санын азайту мен эпидемиологиялық жағдайда өте қауіпті  және экономикалық шығындар әкелуін жоюға бағытталған.  

Синантроптық кеміргіштермен күресудің аса тиімді әдісінің негізгі ерекшелігі     зиянкестермен күресу құралдары болып табылады

Дератизациялық жұмыс екі кезеңмен жүргізіледі: 
 
Зерттеулік 
Мақсаты – кеміргіштердің орындарын, сандарын мен түрлерінің құрамын анықтау. Жұмыс жоспары мен материалдық  құралдар шығыны. Арнайы әдістер мен нысаналы бақылау құралдары. 
Жойғыштық   
Мақсаты – обьектідегі кеміргіштердің көп санын жою, обьектінің барлық аумағында жойғыш шараларын жүргізу, қолданылған әдістер мен түрлерінің технологиялары мен тиімділігін сақтай отырып, толық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Жойғыштықтың арнайы әдістерін пайдалану керек:алдамшы,алдамшы емес және механикалық. Жойғыштық құралдарды егеуқұйрықтың көп  жиналған жерлеріне, үй тышқандарының тығылған жерлеріне пайдалану керек. Жойғыштық технологияның кезеңдері кеміршігтерге қарсы жаңа родентициялық құралдардың өткір және созылмалы  әсерін пайдалану керектігімен қарастырылған. 
Жүргізілген жұмыстың тиімділік есебінің  кезеңі 
Жүргізілген жұмыстың тиімділік есебінің  кезеңі өтініш берушінің жауапты тұлғасының қатысуымен және бақылаумен жүзеге асырылады.

Жойғыш дератизацияны кеміргіштердің  көктем кезіндегі жасылдың жаппай көп шығуы салдарына байланысты және күзде жасыл таралып жайылуы есебімен байланысты өте көп тараған кезінде жүргізуге кеңес беріледі.

Жұқпалы аурулардың алдын ала шаралары

Қажетті шаралар мынадай үш бағыт бойына жоспарланып, жүргізілуі тиіс: инфекцияның тарау жолдарын үзу, адамдардың жұқпалы ауруларға қарсы тұрушылық, қабылдамауылық қабілетін арттыру.

Инфекцияның көзіне әсер етуде жұқпалы ауруларды дер кезінде анықтау, оларды ертерек оқшаулау және ауруханаға жеткізу айрықша маңызды. Сонымен бірге халықтың санитарлық сауаттылығын арттыру, жұқпалы аурулардың негізгі белгілерін білу, дәрігерге дер кезінде қаралу зор роль атқарады.

Инфекцияны жұқтырудың көзін анықтау үшін медицина құрамы ауру шыққан ошақта эпидемиологиялық тексеру жүргізеді.

Жұқпалы ауруға шалдыққан науқастар міндетті түрде ауруханаға жөнелтіледі, оларды арнаулы көлікпен тасымалдайды, осыдан кейін бұл көлік дезинфекциядан өткізіледі.

Дезинфекция – дегеніміз сыртқы ортадағы жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын жою шаралары. Дезинфекция профилактикалық және ошақтық болып бөлінеді. Дезинфекция 4 тәсілмен (механикалық, химиялық, физикалық, биологиялық) жүргізіледі.

Ауру шыққан аймақта карантин немесе обсервация енгізіледі.

Карантин – бактериологиялық зақым ошағын, оның аймақтағы адамдарды, жануарларды төңірегіндегі халықтан толық оқшаулауға және зақым ошағындағы ауруларды жоюға бағытталған әкімшілік-шаруашылық, санитарлық-гигиеналық, режимді-қорғау, эпидемияға қарсы, емдеу шараларының жүйесі.

Карантин ошағындағы жүзеге асырылатын негізгі шараларға мыналар жатады:

- зақым ошағын оқшаулау, бұл үшін ошақты қарулы түрде күзету;

- ауырған немесе ауыруы мұмкін адамдарды алдын ала анықтау, байланысқан адамдарды бақылауға алу,

оларды оқшаулау және емдеу;

- шұғыл профилактикалық  шаралар жүргізу (вакцинация) немесе егу;

- халықты және жасақтардың  адам құрамын санитарлық тазартудан өткізу;

- киімді, аяқ-киімді, мүлікті, аймақты, ғимараттар мен техниканы дезинфекциялау;

- емдеу мекемелерін, кәсіпорындардың, ұйымдардың жұмыс тәртібін белгілеу;

- зақым ошағына кіруге, одан шығуға және мүліктерді алып шығуға тиіым салу;

- ошақта метептердің,  клубтардың, кино-театрлар мен тұрмыстық қызмет көрсететін ұсақ кәсіпорындардың жұмысы уақытша тоқтатылады.

Обсервация – жұқпалы  аурулардың тарауын болдырмауға бағытталған оңашалау-шектеу және емдеу, профилактикалық шаралар жүйесі.

Обсервацияны жүзеге асырғанда ауру аймағына кіруге және одан шығуға шектеулер қоюға берілгенімен, режим шараларының жүргізу қатаңдығы, карантин кезіндегіден сәл кем болады.

Мүліктерді зақым ошағына  тасып әкелуге және одан шығаруға заласыздандырғаннан кейін рұқсат етіледі.

Карантин және обсервацияның  мерзімі инкубация кезеңінің ұзақтығына байланысты және сонғы ауруды оқшаулау кезінен бастап саналады.

Жұқпалы аурулар ошағында профилактикалық және эпидемияға қарсы шаралары ұйымдастырып, жүргізеді денсаулық сақтау органдарына санитарлық жасақтар мен санитарлық постылар тағы басқа медициналық күштер мен құралдар пайдаланады.

 

 

 

Стерилизация  дегеніміз – бұл аспаптарда, таңу материалдарында микроағзалар мен олардың спораларын толық жою болып табылады. Науқасты күту және емдеу кезінде қолданылатын кез-келген заттар толық стерилизацияланбаса басқа адамдарға ауру жұқтыра алады. Жеткіліксіз стерилизацияланған аспаптарды қолдану сарысу, гепатит, ЖИТС, стафилококк және басқа инфекцияларды дамыта алады.

Біздің елімізде « Медицинаға белгіленген өнімдерін дезинфекциялау және стерилизациялау  тараулық стандарты енгізілді. Осы стандартпен дезинфекциялау мен стерилизациялаудың әдістері, дәрілері мен тәртіптері белгіленді. Қазіргі емдеу мекемелерінде орталықтандырылған залалсыздандыру бөлімшелері ( ОЗБ )  ұйымдастырылды. Олардың негізгі мақсаты медициналық құралдарды залалсыздандырып, алдын –ала тазарту. ОЗБ-ның құрылымы  2 блоктан тұрады. Біріншісі залалсызданған, екіншісі залалсызданбаған блок. Залалсызданбаған блокта  залалсыздандыру алдындағы тазартуды, залалсыздандыруға арналған материалдарды қораптау және бу стерилизаторларын, құрғақ ауа-шкафтарын дайындау жүргізіледі. Ал залалсызданған блокқа стерильденген материалды түсіреді. ОЗБ-да ашық түрде медициналық өнімдерді залалсыздандыруға болмайды. Ашық түрде құрғақ ауа шкафында залалсыздандыруға болады.

Мысалы вирусты гепатитпен ауырған науқастарға процедуралық кабинетте барлық шприцтер мен инелерден бөлек алдын-ала залалсыздандырылған шприцтер мен инелер беріледі. Процедуралық кабинетте бөлімшедегі вирусты гепатитпен ауырған науқастардың тізімі болуы керек.

Майлы шприцтер мен инелерге крафт-пакеттер немесе екі қабатты бөз орағыштар арналады. Майлы ерітінділерді енгізуге арналған шприцтерді басқа шприцтермен араластырмайды.ОЗБ-ға залалсыздандыруға тапсырғанда процедуралық мейірбике майлы шприцтері бар орағыштарды белгілейді, себебі олар бөлек салынады.

Медициналық құралдарды стерильдеу алдында тазарту жұмыстары жүргізіледі.Яғни тазарту арқылы стерильдейтін заттарды ақуыздан, май қалдықтарынан, тағы басқа ластардан қолмен немесе механикалық әдістермен тазартады.Қолмен тазарту келесі ретпен жасалады:

1. Қанмен ластанған аспаптарды 0.14% натрий олеатының ерітіндісіне 22С температурада 60 минутқа салу керек.
2. Су ағымымен 0,5 минут жақсылап шайады.
3. « Биолот» жуғыш затына 15 минутқа батырады.
4. 0,5 минут сумен жуады.
5. Ағымды және дистильденген сумен 3 минут шайады.
6. Ыстық ауалы стерилизаторда 80-85С-та кептіреді.