Дүйнөнү дүңгүрөткөн улуу - калемгер

  Г.Орозалиева    атындагы  орто мектеби

 

 

 

 

 

 

 

  

Дилбаян

 

Тема: Дүйнөнү дүңгүрөткөн улуу - калемгер

        

 

Аткарган: Турганбай  кызы  Алтынай

 

 

 

 

 

 

                

К Е Н Е Ш.

Дуйнону  дунгуроткон  улуу – каламгер.

 

     Ооба, улуу,  залкар, даанышман   жазуучубуз, Манастан  кийинки биздин тугонбогон  кенчибиз, кыргыз  ким  десе Чынгыз  деп тош кагып айта  турган  сыймыгыбыз  Чынгыз Айтматов. Ал  кыргыз  элинин улуу жазуучусу,  дуйнолук адабият  менен  маданияттын  корунуктуу  окулу.Айтматов  кыргыз  жеринен осуп  чыгып дуйнолук  мейкинге  канат куулогон,  озу мене кошо Ала-Тоону, Манастын  эли-жерин   ааламга тааныткан албарс  калем!

    Бир  кыргыз  атуулу  иш  сапары менен  чет   олкого  барат,ал  жердегилер:

- Сен   кайсы  элден  келдиндеп   сурашат.  Мекендешибиз:

-  Кыргыз  деген  элди билесинерби? Мен ошол  жерден  бул жакка иш  сапары менен келдим дейт.

- Биз  андай   улутту  билбейт   экенбиз   деп  жооп  берет.

- Анда  силер дуйнону  дунгуроткон   Чынгыз Айтматов  деген  улуу  жазуу   жазуучуну  билесинерби? – дейт.

- Ооба  ал  улуу  жазуучуну   ким билбесин ,албетте, билебиз   деп жооп  берет.

- Мен  ошол Чынгыз  Айтматовдун   жердеши  болом  дейт.

- Чынгыз  силердин  жердешинерби  деп  тан  калган  экен.

     Мына  кордунорбу  Чынгыз  атабыздын  атагы  ааламды  жараганын. Айтматовду  бир  эле кыргыз  эли  эмес бутундой  дуйно жузу  билет.

    Анын  чыгармаларына  саякат   жасап, сарасеп   салсак  опол  тоодой  соз   да, улуу ойлор  да  жазылып  бутпойт. Айтматовдун  чыгармалары жон  гана адам туруиушунун маанисин  ачып  бербестен буткул  ааламдагы проблемаларды чагылдырып  берет.

    “Кызыл  алма”  чыгармасы  суйуу темасын  чагылдырат.Башкача   айтканда Исабековдун  жоопсуз   суйуусу, “Делбирим”  повестинде  Илияс менен  Аселдин  суйуусу,  ал эми “ Жамийла”  повестинде  Данияр  менен  Жамийланын  суйуусун  чагылдыруу  менен   бирге  кырыгыз  адабиятына жанычылдыкты  алып  келген.

     Ал  эми  1941-1945-жылдардагы  буткул  дуйнолук алаамат кандуу согушту “Эрте келген турналар” “Саманчынын жолу”, “Бетме-бет” “Атадан  калган  туяк” деген уникалдуу чыгрмалары  менен  ачып  берген.

     Жаратылыш  койнундагы кубулуштарды,сырларды, Адам менен жаратылыштын  ортосундагы  тыгыз  мамилени, адамдын  жаратылышка  кылган  кыянаттыгын  чагылдырган  чыгармаларына  “Кыямат”, “Ак  кеме”, “Кылым  карытар  бир  кун” , “Тоолор кулаганда” романдары кирет . Ал  эми “Чынгыз  хандын ак  булуту” “Кылым  карытар  бир  кун” чыгармасына  кошумча катары  жазылган  чыгарма.

     Андан  кийинки   чыгармасы  “Балалыгым”  аттуу   чыгарма. Жазуучунун  балалык,жаштык  курагына  байланыштуу  кызыктуу, чакан  окуялардан  турган  омур  баяны.

Ал дагы  башка  чыгармалары  тууралуу соз  кыла  турган  болсок ой  кыйырына  жетээр  эмеспиз.

    Жогорудагы  санап   откон  Айтматовдун  чыгармаларынын  тарбиялык мааниси   абдан   зор.Биз , окуучулар, Айтматовдун чыгармаларын  окуу  менен  бирге  мекенди  суйууго,жаратылышты  ,жан-жаныбарларды  коргоого,  суйууну данктоого,  адамдар  менен  туура  мамиледе  болууга,озубузду  татыктуу  алып  журууго тарбияланабыз. Демек, Айтматов бул  дуйнодон  козу  отуп  кетсе  дагы анын артында  калган  чыгармалары кыргыз  элинин  гана  эмес бутундой ааламдын  журогундо алтын тамгалар  менен сакталып  калат. Айтматовдун жана  анын  чыгармаларынын  данктуулуг  жана  кол жеткистиги мына ушунда  жатат.

 

Чынгыз   Айтматов  дуйнону  дунгуроткон – калемгер!