Ежелгі Шығыс медицинаның жазба ескерткіштері

              Ежелгі үнді дәрігерлерінің ем жүргізу кезінде ең маңыздысы дәріні тағайындау болған. Сушрут пікірі бойынша «егер қолда дұрыс емес дәрі болса ол пышақпен бірге әсер етеді». «Аюрведа» заңында 760 дәрілік заттар жазылған. Үнді дәрігерлері өсімдік тектес заттардан жасалынған дәрілер, үндіде қазіргі уақытта қолданылып келеді.

 

                             Қытайдағы медицинаның дамуы.  

                 

 Б.э.д ІVғ-ІІІ мыңжылдықта Хуанхэ өзенінің жағасында тайпалар қоныстанып б.э.д ІІғ ортасында мемлекетке айналған. Ежелгі  қытайдағы медицинаның дамуы туралы көне иероглифтік кітаптарда жазылған. Оның кейбіреуіне ең көнесі Нэй цзиннің энциклопедиялық еңбектері болып саналады (18 кітап). Алғашқы тоғызы (Су вэнь) ағзаның құрылысы мен қызметіне, аурудың диагностикасы мен еміне арналған.Қытай халық медицинасының негізінде ежелгі қытайлық материалистік философиясы жатыр. Қытай халық медицинасының ерекшелігі чжень – цзю терапиясы (чжень-акупунктура немесе инелік терапия; цзю-мокса немесе күйдіру)болып саналады.

 Оның эмперикалық тамыры ерте заманда қытай  дәрігерлерінің өмірлік нүктелердің барын және оларды тітіркендіргенде емдік әсер беретіндігін тапқаннан басталған. Бұл әдіс туралы толық мағұлматтар б.э.д ІІІ ғ жазылған. XIV ғ «өмір нүктелері» 700 астам болған, «өмір сызықтары» 14 топқа біріктірілген. Инелер алғашқы кезеде кремни мен яшмалардан жасалынған, содан кейін бамбук сүйектерінен, кейінірек қола, күміс, алтын, платина металдарынан жасалынды. Инелік терапиясын үйрену үшін арнайы атластар және шиелерді нүктелермен жүйелерге енгізуге арналған манекендер болды.Барлық атақты қытай дәрігерлері инелік терапияны білген. Ежелгі қытай дәрігерлері пульстік терапияға ерекше көңіл бөлген.

 Қытай дәрігерлері пультің 24 – 200 астам түрін бөлген. Пульс туралы Нэй цзин трактатында айтылған. Б.э.д. ІІІ ғ ежелгі Қытай пуль туралы ғылымы 10 томдық трактатта жазылған (Мо-цзин 280 ж). Ибн –Сина пульстің 48 түрін жазған, соның ішінде 35 Қытай медицинасынан алған. Оның негізін қалаған дәрігер Бянь-цзяо перифериясында әрбір органның тамыр соғысы әртүрлі болады және оларды кем дегенде тоғыз жерден тыңдау керек деген.

          Қытайда дәрілік терапияда дамыған қытайдың халықтық фармациясынан әлемдік тәжірибеге өсімдік туындыларынан:жень-шень тамыры,жуа, чеснок жануарлардан алынған: бауыр желатина және т.б. енген. Ең көрнекті еңбек – ұлы шөпші Ли Ши-чженя 52 томдық еңбек жазған, оның ішінде 1892 дәрілік заттар жазылған. Сонымен бірге Қытайда вариоляция кең дамыған. Шешекке қарсы егу, ауру адмның кептірілген іріңді шешек пустуласын енгізумен аяқталаған. Аурудың алдын алу мақсаттарында келесі сөздер айтылған, медицина өлімнен құтқармайды, бірақ ол өмірді ұзартпайды, мемлекеттерді және халықты өзінің кеңестерінен күшейте алады деген.

 Гигиена және профилактика элементтеріне сәйкес қытай медицинасында жалпы жағдайды жақсартатын: диета, сулы процедуралар және емдік гимнастикаға көңіл бөлінген. Қытайда императорларға қызмет ететің мемлекеттік  медицина мекемелері болған. Дәріханалар арнайы мекеме ретінде болған. Қазіргі уақытта ҚХР-ң денсаулық сақтау мекемелері  ежелгі қытай медицинасынан қалған қоса  құру мұраларды қолданады

Осы арқылы Ежелгі Шығыс  мемлекеттерінде халықтық эмпериалық, храмдық және медицина болған. Әсіресе Мессопатамияда храмдық  медицинаның әсері күшті болған. Жалпы алғанда ежелгі Шығыстағы  құлиеленуші мемлекеттерде ауруды  тану және профилактика және  ауруларды емдеуге арналған көптеген  дәрілер болған.

 

 

 

Қорытынды:

 

Ежелгі Шығыс мемлекеттері, Мысырдағы, Месопатамиядағы, ерте 

 Вавилондағы, Ассириядағы, Үндістандағы және Қытайдағы  құлиеленушілік қоғамдағы 

 дәрігерліктің жалпы  дамуын , құлиеленуші дәуірмен танысу. Алғашқы  медициналық   жазбаша  ескерткіштердің сипаттамасын . Әлемдік  медицинаның дамуында Ежелгі  Шығыс  медицинаның маңызын  осы тақырып арқылы білдік 

 

Қолданылған Әдебиеттер:

1. Арцишевский А. Этюды  о врачевателях и фармацевтах  /А. Арцишевский.-//Казахстанский  фармацевтический вестник. - 2002.  -N 1. -C 8-9; 2005.- 

     № 16.- С 10-11.

2. Богоявленский Н.А.  О значении данных археологии  при изучении истории отечественной  медицины /Н.А. Богоявленский.-  //Из истории медицины: Сб. ст.-  Рига,  1963.- С. 71-79.

3. Заблудовский П.Е.  История медицины: Избранные главы  /П.Е. Заблудовский. - М.: Медгиз,  1953. – Вып. 1. - 88с.

4. История медицины  / П.Е. Заблудовский,  Г.Р.  Крючок, М.К. Кузьмин, М.М. Левит.  - М.: Медицина, 1987. - 352 с.

5. Камов Б.  Секреты  тибетских лекарей /Б. Камов.-  // Фармацевтический бюл. -2001.-  N9.- С.35-36.

6. Лисицын Ю.П.История  медицины / Ю.П. Лисицын. -  М.: ГЭОТАР-МЕД, 2004. -393 с.

7.Сайфулина Н.Ф. Курс  лекций по истории медицины:  Учебное пособие/ Н.Ф. Сайфулина.  – Караганда, 2008.- 122 с.

8.  Сорокина Т.С. Атлас  истории медицины. Древний мир/  Т.С. Сорокина. - М.: УДН, 1981.-160с.

9. Сорокина Т.С. История  медицины: Учебник для студ.  высш. мед. учеб. заведений /  Т.С. Сорокина. – 4-е изд.,  стер.- М.: «Академия»,2005.-560с.

10. Сорокина Т.С. Атлас  истории медицины. Первобытное  общество. Древний мир/ Т.С.  Сорокина.- 2-е изд., перераб.  и доп.- М.: УДН, 1987. - 170  с.

 

Назар қойып тыңдағаныңыздарға  рахмет!