Мектепжасына дейінгі балаға эстетикалық тәрбие беру

Сәбилердің ой-өрісін дамытуға, қиялын шарықтатуға, тіл байлығын молайтуға  ауыз әдебиеті үлгілері – ертегілер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, халық ойындары арқылы жүзеге асырылуда.

Ауыз әдебиетінің асыл үлгілеріндегі өзекті идея өз ұрпақтарын Отанын, елін, жерін жаудан қорғауға, бостандықты, азаттық үшін күресе білуге, париотизмге баулу болды. Халық  тәрбиесін құндақта жатқан күннен бастап, ат жалын тартып азамат болғанға дейін  естіп өскен есті ұрпақ бабалар  өсиетін ғасырлар бойы мүлтіксіз  іске асыратын болады. 

 

Жұмыстың мақсаты:  

 

Қазақ ауыз әдебиеті нұсқалары  жас бөбектердің ой-өрісін дамытуға, қиялын шарықтатуға, тіл байлығын молайтуға, дүниетанымын кеңейтуге, балаларды  адамгершілікке, тапқырлыққа, еңбекке  баулу. 

 

Жұмыстың міндеттері:

Балалардың санасына туған  тіліне, халқына деген сүйіспеншілігі мен мақтаныш сезімін ұялату.

Туған өлкеге деген сүйіспеншілігін  арттыру.

Қиялдарын қанаттандыру.

Ұлттық рухты бойларына  сіңіру. 

 

Халық ауыз әдебиетінің мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудегі  бағыттары:

Денсаулық

Еңбек пен мамандық

Өнер

Имандылық пен адамгершілік

Патриоттық

Эстетикалық

Табиғатқа деген сүйіспеншілік 

 

Педагог міндеті:

Халық ауыз әдебиетіне қызықтыру арқылы балалардың тілдік қорларын дамыту..

Жеке тұлға дамуында заманауи инновациялық әдістерді қолдану.

Халық ауыз әдебиеті арқылы адамгершілікке, Отанын сүюге тәрбиелеу. 

 

Ауыз әдебиетінің түрлері:

Ертегілер

Жұмбақтар

Жаңылтпаштар

Аңыз-әңгімелер

Мақал-мәтелдер

Тыйым сөздер 

 

Жалпы мектепке дейінгі мекемелерде  балалардың ой-өрісін, санасына туған  тіліне, халқына деген сүйіспеншілігі мен мақтаныш сезімін ұялатып, қиялдарын  қанаттандыру, ұлттық рухты бойларына  сіңіру, ана тілі мен Отанына, тарихы мен мәдениетіне деген сезімдерін қалыптастыруда қазақ халқының ауыз әдебиетінің орны ерекше. Ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан халқымыздың  ауыз әдебиеті – мектепке дейінгі  жастағы балалардың ой өрістерін  дамытуға, қиялын шарықтатуға, тіл байлығын молайтуға тигізетін пайдасы  ұшан-теңіз…

Халық ауыз әдебиеті – халық  шежіресі. М.Горький «Халық ауыз әдебиетін  білмейінше, еңбекші халықтың нағыз  тарихын білу мүмкін емес» деген. Ауыз әдебиеті де, жазба әдебиеті де көркем туынды.

Сәбилердің ой-өрісін дамытуға, қиялын шарықтатып, тіл байлығын молайтуға  ауыз әдебиет үлгілері – ертегілер, жұмбақ, жаңылтпаштардың, халық ойындарының  тигізетін пайдасы ұшан-теңіз. Әрине, ауыз әдебиеті үлгілерімен балаларды  таныстыру үшін алдымен оқытылатын материалдың көлемін, мазмұнын анықтап  алу керек. Материал мәтіннің мазмұны  балаларды қызықтыратындай, жалықтырып жібермейтіндей шағын болу керек.

Ертегінің өзіндік құрылысы, көркемдік ерекшелігі бар. Қандай ертегіні алсақ та, ол белгілі бір сюжетке  құрылады, оқиғаның желісінің басталуы, аяқталуы, өзіндік шешімі болады. Ертегі баяу басталып, оқиға желісі күрделене  түседі. Әсіресе адам өміріне байланысты іс-әрекет өткір сықақ-мысқылмен  беріліп, бала сезімін селт еткізіп, күлкіге мәз етеді. Бала жағымсыз кейіпкердің жексұрын әрекетінен бой  тартып жақсылыққа құмартады. Ертегінің  әр жақты сырын қызықты, тартымды, бала санасына лайықтай жеткізу айтушының  шынайы шеберлігіне тікелей байланысты.

Бақшада ертегі оқу сабақта  және сабақтан тыс уақыттарда өтіледі. Оқу жұмысы баланың жас ерекшелігіне орай жоспарланады. Сәбилер тобында  ауызша әңгімелеп беру тәсілі қолданылады.

Сәбилер тобында оқығанды тыңдату және әңгімелеп беру қатар жүргізіледі. Мұндай мақсат –ертегіні ауызекі әңгімелеуге төсілдіре отырып оқылғанды шыдамдылықпен тыңдай білуге үйрету.

Сын тұрғысынан ойлаудың даму жолдары:

Кезеңдері:

Қызығушылықты ояту

Мағынаны ашу (ажырату)

Ой толғаныс 

 

Әдістері:

Топтастыру

Ассоциация

Ой қозғау

Джик-Со

Инсерт

Венн диаграммасы

Кубизм

Бес жолды өлең

Ой толғау 

 

Ой қозғау әдісі:

дамытушы;

сұрақтар арқылы ой салу;

жауап талап ету. 

 

Топтастыру әдісі:

тақырыпқа қатысты барлық мағлұматты топтсатыру. 

 

Ассоциация әдісі:

зат жайлы жалпы мәсілемт жинау.  

 

Инсерт әдісі:

сөздің көп мағынасын ашу;

синонимдер;

антонимдік сөздік қорларын кеңейту;

сөзді дұрыс қолдануларын қалыптастыру. 

 

Венн диаграммасы әдісі:

екі затты салыстыру;

ортақ белгісін табу;

берілген тақырыпты қорытындылау, нақтылау. 

 

Кубизм әдісі:

балалардың білімдерін салыстырып, дәлелдеу;

ерекшелік;

мен үйрендім;

суреттер;

қолдан сұрақтар арқылы айқындау.  

 

Бес жол өлең:

балалардың шығармашылығын тұрақтандыру;

Не? Қандай? Не істейді?

Түйінді сөз. 

 

Күтілетін нәтиже:  

 

Сын тұрғысынан ойлау

Белсенділіктері артады

Тәжірибелік іс-әрекетте болады

Қарым-қатынас жасауға үйренеді

Құрбыларын тыңдай біледі

Ортаға шығып өз ойын айтуға үйренеді

Өз ойын тұжырымдай біледі  

 

Пропп картасының технологиясы:  

 

Бәріне белгілі болғанындай, қиял – ғажайып ертегісінің қызметін (функцияларын) саралап келгенде В.Я.Пропп мынадай қорытындыға келеді:

- қызмет ететін тұлғалар – саны шектеулі берік элементтер болып табылады, ал тізбектілігі бірдей боп қала береді.

Пропп жүйесінің 31 атқарар қызметі (функциясы) бар, олардың әрқайсысы ертегі әлемінің үлкен бөлігін құрайды.

«Пропп картасын» қолдануда әдістемелік тәсілін Дж.Родари 20-ға қысқартып, ұсынды. 

 

Тірек сызбалар:

Бес жолды өлең құрастыру.

Жаңылтпаш құрастыру.

Әңгіме құрастыру.

Жаңылтпаш.

Мақал-мәтел.

Дидактикалық ойындар