Аралық станса

                                                               Кіріспе

Көлік өзара барлық қатысушылардың өндірістік материалды құндылықтарын  байланыстыратын,материалдық ағымдардың орын ауыстыру қызметін орындайды,онсыз  пайдаланушыға тауарды жеткізу  мүмкін емес,сондықтан,бұл салалық  реттеулі жұмыс ісиеуі қолтаныстағы сапасынын ақырғы нәтижесіне тәуелді.

Жалпы халық аралық экономика  және онымен байланысы бар тасымалдау процесінің қатысушылар интеграциясы басқаруға жаңа әдістерді талап  етеді.

Көлік аса қауіпті аймақ  болған сон,қауіпсіздікті қамтамасыз ету және еңбекті қорғау 200 жылдан бастап маңызды мәселеге айналды.Көліктік қауіпсіздіктің факторы арасында “Көлік-адам”жүйесін сенім артатын техно-техникалық факторды,техникалық инфроструктура жағдайын,қауіпсізділік және еңбек қорғау профилактикасын белгілейді.Теміржол көлігінің жұмысы нақты байланысты бір құралмен аңықталатындықтан,оның маңызды мәселесін белгілі бір кешендерді шешу қажет.Сондықтан теміржол көлігімен тауар қолданушыға жету үшін әр теміржол құрамының үзіліссіз бұзылу жұмысын қамтамасыз ету қажет.

Ең алдымен темір жол  жолынын бастапқы құрлымын байқау қажет, ал жол шаруашылығының жұмыскерлері еңбекті қорғау инструкциясына сүйенулері керек: қауіпті және габаритсіз орындарды қауіпсіздік белгілерімен белгілеу және қауіпсіздік ережелерін сақтау. Бұл жағдайда жол жөңдеушілерге сигнализация құрылыстары мен желілер, жұмыспен қамтамасыз етіп отырған желі шаруашылығының мамандары өте жақсы қызмет етеді. Өз кезегінде байланысшылар өз міндеттерін орындау барысында негізгі міндетте аса қауіпті және өрт қауіпсізділікті жұмыс кезінде қауіпсіз ережесін сақтаулары және еңбекті қорғау инструкцияларымен басқарулары міндетті.

Ауыстырылатын тауарлар оралулары  және таңбаланулары керек. Таңбалау – шифрлау және нышан – тауарды тасымалдаудың сәйкес шарттары және оған сәйкес қауіпсіздік шараларымен қамтамасыз ету керек. Қауіпті жүктер мен жарылғыш затар үлкен қауіпті тудырады. Олар мынадай элементтері бар таңбалармен жабдықталады:

-қауіп белгілері ;

-қауіпті жүктің көліктік  аталуы;

-сандық код және т.б.

Тасымалдау қауіпсіздігін, көлік жұмыскерін және жолаушылардың  өмірі мен денсаулығын қамтамасыз етуі үшін және түрлі жүк тасулар  кезінде арнайы нұсқаулардың орындалуы  қажет. Барлық жүктер теміржол жолының  көмегімен жеткізіледі: тепловоз және электровоз. Жүкті жеткізу үшін жылжымалы  құрам қолданылады: поддондар, жүк контейнерлері, жартылай вагон, борттық платформалар. Олар кейде қаралып тұратын эксплуатациялық мерзімге ие.

Қазіргі таңда қауіпсіздік  пен еңбек қорғауды, адамдардың көлемді  тасымалдау процесіне қатысушылардың, адамдардың өмірі мен денсаулықтарын қамтамасыз ете алмау басты мәселесі жылжымалы құрам және теміржол техникасының толықтай мерзімінен асуы.

« Адам-көлік » жүйесінің  басқа мәселесі жеке адами фактор. Жұмыскердің белгіленген қызметін атқаруы көптеген құрастырмалар  мен анықталады: оның физикалық жағдайы, техникалық жағдайы, еңбек шартының қауіпсіздік дәрежесі, еңбекті қорғаудағы нормативті құжаттарды  білуі және т.б.

Өндірістегі тапсырмаларды  қауіпсіз іске асыруды қамтамасыз ету, зақымдануға мүмкіндік бермеуге мүмкіндіктері нақтылайтын кешенді әдіс көмектеседі. Әсіресе, жылжымалы құрамның операторының  іс әрекетіне және машинистке байланысты сұрақтар маңызды . Оның жұмысы жолаушылардың өмірі мен денсаулықтарына жауапты, материалды құндылық  қауіпсіз сигналдарды өтуі, қозғалыс графигі мен қауіпсіз техниканы қамтамасыз ету болған соң нервтік көңіл күйлі шиеленіске әсер етеді. Сондықтан оған психиологиялық көмекке лайық, және де теміржолдағы локомотив деполарына психиологиялық көмек көрсететін бөлмелер орнатылады.

Бұл мақсатпен тұрақты  психиологиялық

адам мүмкіндіктері нақтылайтын  кешенді әдіс көмектеседі. Әсіресе, жылжымалы құрамның операторының  іс әрекетіне және машинистке байланысты сұрақтар маңызды . Оның жұмысы жолаушылардың  өмірі мен денсаулықтарына жауапты, материалды құндылық  қауіпсіз сигналдарды өтуі, қозғалыс графигі мен қауіпсіз техниканы қамтамасыз ету болған соң нервтік көңіл күйлі шиеленіске әсер етеді. Сондықтан оған психиологиялық көмекке лайық, және де теміржолдағы локомотив деполарына психиологиялық көмек көрсететін бөлмелер орнатылады.

 

Бұл мақсатпен тұрақты  психиологиялық қаралулар, жеке кеңес, жатқызулар мен тестер өткізіледі. Соңғы кезде еңбек қорғаудағы заңды бұзбауға арнайы инспекторлар жүйесі де дамуда.

Қауіпсіздікке бағдары бар  теміржолдың инновациялы саясат негізі халықаралық нышандар қолдану  тірегі болуы қажет. Сондықтан бүгінгі  негізгі мәселе теміржол көлігінің  еңбекті қорғау жүйесін мемлекетік талаптарына сай сәйкестендіру.

Теміржолдағы жұмыстарды қауіпсіздендіру шарттарын құру жұмыскерлердің еңбегін қорғау және қауіпсіздікті қамтандыратын, техника  жағдайына бақылау енгізетін  кешенді жүйе құруды қарастыруда.

Қазіргі кезде денсаулық  сақтау министрлігінің, салалық ғылыми-зерттеу институттарының еңбекті қорғау зертханасының жоғары оқу орындарының кафедраларынығ кәсіби аурулар мен еңбек гигиенасының институттарын ғылыми–зерттеу жұмыстарындағы еңбекті қорғау бойынша заңнамаға енгізілген санитарлы- гигиеналық өртке қарсы т.б. қауіпсіздік нормаларына ғылыми түсінік береді.Институттардағы жұмыс кезінде ГОСТ қатары,арнаулы нұсқаулар,нормаларымен ережелер құрылды.Қауіпсіздіктегі ғылыми зерттеу жұмыстары өмірде қолданыста бар үлкен кешенді сұрақтар,өндірістегі қауіпсіз және мықты еңбекті қамтамасыз ететін сұрақтарды қарастырады.Соңғы жылдарда барлық үлкен дамыған елдерде жоғары қауіпті өндірісте мамандар және жетекшілер санатында жұмыс істей алатын мамандарды дайындау жұмыстарын жетілдіруге аса көніл аударылып отыр. 

Еңбекті қорғауда барлық ережелермен  нормалардын орындалуы өндірісте  қауіпсіздікті,жұмыс орындарында  рационалды және комфотты жағдайды құруды,зақымдану  және мамандық ауруларды азайту,еңбекті  өндірістік пен денсаулық сақтауды жоғарлатуды қамтамасыз етеді.

Қауіпсіз жұмыстың бірінші  шарты - қауіпсіз жұмысты қамтамасыз етуде міндетті инженерлі-техникалық жұмыскерлерді тандап жинау.

Екінші шарт - теориялық және практикалық дайындық,жоғарлы кәсіби шеберлік,өндірісті жеткілікті білу,техникалық қызмет көрсету,техникалық процестін және техникалық қауіпсіз ережелерін талап ету.

Үшінші шарт - еңбекті қорғау саласында өнер кәсіптерде бекітілген негізгі міндеттер нақты тізімдермен,арнайы нұсқаулармен анықталуын есептеуге болады.

Төртінші шарты - өндірістін ғимараты,құрал жабдықтары,жұмыс орындары,көлік,жабдықтар,басқада барлық құрылғылардың толықтай сәйкестенуі,қауіпсіз техника ережелерінің техникалық процес талап етуін,мемлекетті нышандармен техникалық шарттарның сәйкес болуы.

Бесінші шарт -  қауіпсіз техниканың жоғары дәрежелі жағдайы.Қауіпсіз еңбек нышандар жүйесінде негізделген ережеде,ғылыми жетістіктерде,техникаларда,қауіпсіз техниканы орнату барлық жағдайда,яғни,қателіктерді,апаттарды ескерту,сәтсіз жағдайда арналған,оларды мүмкін емес ету.

Алтыншы шарт - қауіпсіз еңбек шарттарын күнделікті бақылау,жұмыскермен ережелерді қатан сақтау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Курстық мақсаттар  мен тапсырмалар.

Негізгі анықтамалармен терминдер.

“Еңбекті қорғау” тәртібін оқу барсында оқушы міндетті:

-Еңбек жағдайларының қауіпсіздігін,мекемеде еңбекті қорғаудың құқықтық,нормативтік және ұйымдастырушулық негіздерін қамтамасыз ету;

-Кәсіби әрекет кезінде зиянды және зақымдаушы факторладын анализін өткізу;

-Экобиоқорғау және өртке қарсы техниканы қолдану.

Еңбекті қорғау-құқықтық әлеуметтік-экономикадық ұйымдастырушылық-техникалық санитарлық-гигиеналық,алдын ала оқыту және басқада іс шаралары ретінде еңбек әрекеті кезінде жұмыскердің денсаулығын және өмірін сақтау жуйесі.

Еңбек жағдайы-жұмыс қабілеттілігіне және жұмыскердін денсаулығына әсер ететін еңбек процесімен өндірістік орта факторлардың жағдайы.

Зиянды өндірістік фактор-жұмыскерге әсер ету кезінде ауру тудыратын өндірістік фактор.

Қауіпті өндірістік фактор-жұмыскерге әсер ету кезінде жарақат тудыратын өндірістік фактор.

Қауіпсіз өндірістік фактор-жұмыскерге зиянды және қауіпті өндірістік фактор әсер етпейтін немесе әсер етуден денгейі белгіленген нормативтерден аспайтын еңбек жағдайы.

Жұмыс орны-жұмыскердің жұмыс істейтін және басшының тікілей немесе сырттай бақылайында болатын орын.

Жеке және ұжымдық қорғау құрылғалары-жұмыскерлерге зиянды және қауіпті өндірістік факторларының әсер етуін азайту немесе жою үшін,сонымен қатар ластаудан қорғауға техникалық құрылғылар.

Еңбекті қорғау бойынша сәйкестік  сертификаты-еңбекті қорғаудың нормативтік талаптарымен бекітілген еңбекті қорғау бойынша жұмысты ұйымдастыруды сәйкестікті куәләндіратын құжат.

Өндірістік әрекет-құрылыс қызмет басқа да түрлерін өндіру және қайта өндейтін дайын азық дайындауға қажетті еңбек құрылғыларын қолданатын жұмыскерлердің әрекеті.

Қауіпсіздік –зақым келтіру мүмкіндігінмен байланысты қауіптің болмауы.

Қауіпсіздік техникасы (ҚТ)-қауіпсіз еңбек жағдайын жүзеге асыру мақсатымен өндіріске іс-шаралар мен құрылғылар кешені.Қауіпсіздік техникасы жалпы және жеке ғимараттары бар мекемелердің құрылғылар мен өндірістік игфрақұрлым  элементтерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойлатын талаптарын қамтамасыз етеді.Еңбекті қорғаудың  «Еңбек гигиенасы» «өндірістік санитария» «қауіпсіздік техникалы» «экономика», «техникалық эстетикалық» «қауіпсіздік техникалы», «инженерлік психология» және т.б. ғылыми зертеулерде жетістіктері бар.

Еңбек гигиенасы-құқықтық,әлеуметтік-экономикалық,ұйымдастырушылық-техникалық және басқа да іс-шаралары бар еңбек әрекеті кезінде жұмыскерлердің денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету жүйесі.

Өндірістік санитария-жұмыскерлерге өндірістік ортаның жағдайларына әсер ету қауіпінің деңгейіне дейінгі мақсаты бар іс-шалары кешені.Еңбек процесінің жағымсыз факторлары еңбек қабілеттілігінің келуіне зор шығарылатын өнімнің сапасының төмендеуіне әкеледі.Еңбек жағдайының жағымсыз факторларының ұзақ әсер етуі жұмыскердің денсаулығының бұзылуына, кәсіби аурудың туындауына әкеледі.

Еңбек физиологиясы- еңбек  әрекеті кезінде адам ағзасының функциялануын зерттейтін ғылым. Ол адамның жалпы физиологиясының бір бөлігі болып табылады. Еңбек физиологиясының басты тапсырмасы физиологиялық процестерді қарастыру,яғни еңбек әрекет кезінде адам ағзасының өмірлік функцияларын өзгерту,еңбек қабілетілігін артыруға бағытталған іс-шараларды өндеу,сонымен қатар жұмыскерлердің денсаулығын сақтау болып табылады.

Инженерлік психиология  – басқару және бақылау жүйесінде адам әрекетін, оның техникалық жүйелерімен ақпаратты түрде әрекеттесуін зерттейтін психиологиялық ғылым санасы. Оның мақсаты – “Адам- көлік” жүйесін құру және пайдалану, жоюалау кезінде алған ілімдерін қолдану.

Эргономика – ( грек тілінен аударғанда: ergon – жұмыс және nomos- заң ) антропология, күш экономикасын және т.б есепке ала отырып еңбек жағдайын, еңбек құрылғыларын арттыру мақсатымен адамды өндіріс жағдайда зерттейтін ғылым. Эргономика адамның жасанды ортамен қатынасын зерттейді. Зерттеудің зияндығы есепке алу керек жобаланған жағдайдың әр алуандығымен немесе адам ерекшелігімен байланысты. Бұл жағдайды туындататын кешендер қарапайым және өте қауіпті.

Техникалық эстетика өндірістік ортаны жақсартып, ыңғайластыру мақсатымен зерттейтін ғылым.

Жұмыс қабілеттілігі  белгіленген  уақыт ішінде жұмыс сапасының, адамның  функцияналдық мүмкіндігілігімен  анықталады.

Еңбек қуаты мидың әсерлі жұмыс істеуін талап ететін еңбек  кезінде ағзаға эмоционалдық жүктеу арқылы анықталады.

Еңбек ауырлығы энергиялық қамтамасыз етуді талап ететін еңбек  кезінде ағзаға физикалық жүктеу арқылы анықталады.

Жұмыс орны күнделікті және уақытша орындарда орналастын еден немесе алаңнын деңгейінен 2м-ге дейінгі биіктікте жұмыс істейтін кеңістік. Еңбек жағдайы еңбектің гигиеналық классификациясына сәйкес оңтайлы, рұқсат етілген, зиянды және қауіпті болуы мүмкін.

Еңбектің оңтайлы жағдайы  ағзаның  аз жүктемесі мен еңбектің көп өнімділігін  қамтамасыз етеді. Еңбек пен орта факторы қауіпсіз гигиеналық нормалардан аспайды.

Еңбектің рұқсат етілген  жағдайы гигиеналық нормалар рұқсат етілген белгілерден аспайтын еңбек  пен орта факторларымен сипатталады. Ағзаның функционалдық жағдайның  өзгеруі келесі ауысымның басына дейін жүзеге асырылады.

Техносфера элементтерімен жүзеге асырылатын еңбек пен орта факторлы адамға кері әсері тигізетін  кезде өндірістік фактор немесе зиянды және қауіпті фактор деп аталады.

Зиянды еңбек жағдайы  рұқсат етілген гигиеналық нормалардан  асатын және адам денсаулығының нашарлауына  әкелетін немесе ұрпаққа кері әсер тигізетін өндірістік факторлармен сипатталады.

Экстремалды еңбек жағдайы  әсер ету кезінде еңбек пен  орта факторлары жұмыс кезінде пайда  болу қаупін тудыратын жағдайлары.