Машина жасау

ТОО <Бастау – S> Қызылорда қаласында орналасқан кәсіпорын. Бұл кәсіпорын мунай оңімдерін тасымалдаумен айналысады. 1 өндірістік практиканы осы кәсіпорында откіздім. Бұл кәсіпорында практиканы откізу барысында оте мол тәжірибе жинадым. Машинаны жөндегенін көрдім, атап айтканда ступица тусірді, накладка ауыстырды,дөңгедек жөндеді,рульевой насос ауыстырды,карабка передачаны тусирди, компрессорды тусирди,радиаторды тусиргенин кордим.

Мазмұны  
Кіріспе 3  
1 Машина жасау кешені 7  
1.1 Машина жасау кешеніне жалпы сипаттама 7  
1.2 Машина жасау кәсіпорындарын орналастырудың ерекшеліктері 8  
1.3 Машина жасаудың негізгі аудандары мен орталықтары 14  
1.4 Электрондық энергетикалық машина жасау 19  
2 Көліктік машина жасау 24  
2.1 Автомобиль жасау 24  
2.2 Ауыл шаруашылық машиналарына жасау 30  
2.3 Аспаптар мен құрал-жабдықтар жасау 32  
2.4 Станок, аспаптар мен құрал-жабдықтар жасау 24  
2.5 Басқа салалық арнайы машиналар жасау 24  
Қорытынды  
 

Кіріспе  
Машина дегеніміз-бұл басқарылатын мақсатты істер атқаратын немесе энергияны өңдейтін 
Машинадағы негізгі бөлік – бұл жұмысшы машина.  
Барлық машиналар екі топқа бөлінеді:  
1.Машина қозғалтқышта – олар энергияның бір түрін екінші түріне 
2.Машина – құралдар немесе жұмысшы машиналар. Олар шикізатқа әсер 
Жұмысшы машиналар қолданылу мақсаты бойынша төмендегі топтарға бөлінеді:  
-технологиялық үдірістерде қолданылатын (құю балқыған металл, ұсталық);  
-престеуші (жаншушы), пісіруші-дәнекерлеуші (сварка), металл кесуші, ағаш өңдеуші, тігін, 
-тасымалдаушы (көліктік) – тепловоз, теплоход, автомобиль, ұшақтар, кемелер;  
-жылжытушы (эскалатор, конвейер, крандар т.б.).  
Әрбір жұмысшы машина қозғағыш бөлшектерден, берілгіш (передаточный), атқарушы (исполнительный) 
Егер жұмысшы машина жұмыс істейтін қозғалыстармен қоса басқа да 
Машина жасау өндірісінің түрлері. Машина жасауда маманданған және бірлескен 
Машина жасау өндірісінде жекелеген цехтар, өңдеуші өндіріс түрінде бөлектенген 
Сериялы өндірісте көлемі конструкциясы бойынша біртектес өнімдер партияланып немесе 
Машиналар мен механизмдер бір-бірімен біріктірілген тетіктерден тұрады. Мақсаты бойынша 
-корпустық тетіктерге рамалар, қораптар (коробкалар) т.б.;  
-қозғалысты беретін тетіктерге валдар, тісті дөңгелектер, муфталар (екі дискіден 
-бекітуші тетіктерге болттар, гайкалар, шуруптар т.б.  
Снымен бірге ұстап тұратын тетіктерге кронштейндер, тіректер т.б. жатады.  
Құю өндірісі. Құю өндірісі дегеніміз – бұл сұйық металды 
1.Бір жолғы (құмды балшықты қоспадан жасайды).  
2.Жартылай тұрақты, көбінесе қыштан жасалып, 5-100 құйма алуға болады.  
3.Тұрақты қалыптар – шойын мен болаттан жасалады.  
Құюдың келесідей әдістерді де таралған:  
А)металдық қалыптарға құю (кокили). Металдың қалыпқа толуы, оның ауырлық 
Б)Қысыммен құю. Балқыған металл қалыпқа қысыммен толтырылып, қалып арасындағы 
В)Орталықтан айналатын қалыптарға құю. Осы әдіспен қалыпқа құйылған металл 
Ұсталық – штамптық өндіріс. Тетіктерді өңдеу-жасау қысым арқылы 
Тетіктерді еркін шынықтыру операцияларына жататындар:  
-тұтықтыру – дайындалушы тетіктің ұзындығын қысқартып, бірақ көлденең қимасын 
-созу – дайындалушы тетіктің көлденең қимасын азайту арқылы ұзындығын 
-тесу;  
-кесу;  
-майыстыру;  
-штамповка (тығыздау) – осы әдісте дайындалатын тетіктің түрі жоғарғы 
Дәнекерлеуші өндіріс – бұл металл бұйымдарын қысып немесе біріктіру 
1)тірей дәнекерлеу;  
2)бір-біріне жабыстыра, жанама;  
3)бұрыштап;  
4)тіктеп.  
а)электродоғалы дәнекерлеу;  
б)газды дәнекерлеу;  
в)аргонды доғалы әдістер бар.  
Металдарды кесу арқылы өңдеу және металл кесуші станоктарды жіктеу:  
А)токарлы станоктар. Тетіктердің бетін әр түрлі кесу, сүргілеу арқылы 
Б)бұрғылаушы станоктар;  
В)шлифовальды станоктар. Материалдардың бетін әр түрлі аспаптар арқылы өңдеп, 
Г)фрезерлі станоктар негізінен бұйымдардың қуыстарын, әр түрлі бейнелі беттерді 
7-сурет. Машина жасау зауытының өндірістік үрдістерінің реті.  
Құрастырушы өндіріс. Өндірістік оралымын машиналарды әр түрлі тетіктерден арнаулы 
Машина жасау салаларының жіктелуі мен орналасу ерекшеліктері. Машина жасау 
Орналасуы негізінен металл сыйымдылығына, еңбек сыйымдылығына және тасымалдауға тиімсіз 
Үшінші, тасымалдануы тиімсіз машина түрлеріне жеңіл, тамақ, ауыл шаруашылығы 
1 Машина жасау кешені  
1.1 Машина жасау кешеніне жалпы сипаттама  
Машина жасау және металл өңдеу – қазіргі кезде бұл 
Жоғары дамыған елдерде аталған саланың өніміне өнеркәсіп өндірісінің құнының 
Машина жасау кешені салаларының жіктемесі (классификациясы). Сала кәсіпорындарын орналастыру 
Машина жасау өндірісі шағын салалардың жіктемесі дүние-жүзінің әртүрлі елдерінде 
2-Сызба. Машина жасау өндірісінің технологиялық сатылары№  
1.2 Машина жасау кәсіпорындарын орналастырудың ерекшеліктері  
Машина жасау кәсіпорындарын орналастыруға көптеген факторлар әсер етеді. Оның 
Қазіргі машина жасау өндірісіне кооперация тән. Ақырғы өнім шығаратын 
Машина жасаудағы маманданудың қандай да бір түрі (заттық, технологиялық, 
Сонымен қатар машина жасаудың көптеген салаларында өндірістің жоғары еңбек 
Ғылымның ең жаңа жетістіктерін пайдалануға негізделетін, ғылымды көп қажет 
Қазіргі заманғы өнеркәсіптік қатынастарды көп жағдайда машина өнеркәсібімен байланыстырудың 
Бұл саланың даму деңгейі жекеленген елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының, әсіресе, 
Машина - энергияның бір түрін екіншісіне айналдыруға немесе қандай 
Барлық машиналар екі үлкен топқа бөлінеді: оның біріншісі – 
3-Сызба. Машина жасау кешенінің салалық құрамы  
Машина құралдары өздерінің өндірістік қолдану сипатына қарай технологиялық, транспорттық 
Технологиялық машиналарға белгілі технологиялық процеске қатысатын машиналар, айталық металл 
Транспорттық және тасымалдық машиналар адамдар мен еңбек құралдарының қозғалысымен 
Машиналарды автоматтандыру еңбек өнімділігін көтерудің өндірісті жеңілдету мен жетілдірудің 
Қазіргі ондаған, тіпті, жүздеген автоматты түрде басқарылатын жұмыс ұйымдарынан 
Тахнологиялық операцияларды жоғары тәжірбиелі мамандардың қолмен істеуі жағдайында мүмкіндігі 
Машина жасау - әртүрлі болып келетін машиналардың түрлері мен 
40-тан астам ірі салалар мен 160-қа жуық кіші салаларды 
Машина жасау зауытының технологиялық процесі жабдықтар жасаудан, оны өңдеуден, 
Қазіргі машина жасау зауытының технологиялық процестері осындағы цехтардың атына 
Өндіріс көлеміне, басқа кәсіпорындармен құрамдастыру мүмкіндіктеріне және техникалық-экономикалық ерекшеліктеріне 
Ірі қара металлургия базасының жасалуы және әртүрлі түсті металдар 
11-кесте  
Машина жасау өндірісінің салалары  
№ Салалары Өндірісі Орталығы  
1 Ауыр машина Кен жабдығы Алматы  
Аралас машина Ақмолаауылмаш  
Қазақауылмаш Павлодар  
Астана  
Макинск  
2 Станок Фрезер Алматы  
3 Құрал-аспаптар Ақтөберентген Ақтөбе  
Павлодар  
4 Электр-техникалық машина Аккумулятор Талдықорған  
5 Радио техника Телевизор Алматы  
12-кесте  
Машина жасау өндірісінің салааралық  
Байланыстары  
Машина жасау Металлургия  
Еңбек қоры  
Химия  
Ағаш өндірісі  
Электр энергетикасы  
Ауыл шаруашылығы  
Машина жасау өндірісінің орналасу шарты:  
Еңбек қорына  
Тұтынушыға  
Шикізатқа  
Көлікке  
Машина жасау өнеркәсібінің негізгі шикізат қара және түсті металдар 
Машина жасау зауыттары шикізатпен өңдеуші материалдардан басқа отын, ағаш 
Машина жасау кәсіпорындары, оның ішінде ауыр машина шикізатты, әсіресе, 
Машина жасау өндірісінде қоғамдық өндірісті ұйымдастырудың маңызды формалары, атап 
Шығарылатын өнімдердің қолданылатын орнымен байланысты ауыр, электротехникалық және ауылшаруашылық 
Машина жасау өнеркәсібі негізінен орташа немесе шағын машиналарды жасауға 
Машина жасаудың сала ретінде бұдан 200 жыл бұрын Англиядағы 
1.3 Машина жасаудың негізгі аудандары  
мен орталықтары  
Дүние жүзінің экономикалық картасынан жалпы алғанда машина жасайтын төрт 
Дамушы елдер дүниежүзілік машина жасау өнімдерінің 1/10-іне дейін ғана 
Машина жасау өнеркәсібі - өнеркәсіптің жетекші саласы ретінде машина 
Машина жасау өнеркәсібінің ұдайы дамып, өркендеуі қоғам қажеттілігімен және 
Әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі жоғарылаған сайын өндірістің құрылымы да күрделеніп, 
Автомобиль өндірісінің негізгі орталықтары – Батыс Еуропа, Солтүстік Америка 
Жеке елдер арасында АҚШ пен Жапония өндіріс көлемі жөнінен 
Құрылымы жағынан машина жасау – дүниежүзілік өнеркәсіптің ең күрделі, 
Кеме жасау өндірісіндегі жетекші орынды Жапония, Корея Республикасы, Еуропа 
Экскаватор зауыты – электр станциялары үшін қажет жабдықтар жасайды. 
Алып пресс-автоматтар шығаратын зауыт басқарушы құрылғылары мен автоматты желілері 
4-Сызба. Автомобиль зауытының өндірістік байланыстары  
Автомобиль құрастырушы кәсіпорындар жүк тасымалдайтын машиналарды, кішігірім автобустарды құрастырады.  
Дүниежүзі машина жасау өндірісінде АҚШ, Германия және Жапония үздік 
Бірақ, бұл елдерде бәсекеге қабілетті және ғылымды көп қажет 
Машина шығаратын елдердің басты ерекшеліктері:  
машина жасау өндірісінің толық түрлері шығарлатын елдер (АҚШ, Германия, 
белгілі бір өнім шығаруға негізделген елдер (Англия);  
машина жасау құрылымында елеулі проблемалармен әйгілі (Италия);  
машина жасау құрылымы саласының біркелкі дамыған машинаны экспорттау импорттау 
Мұндай типке бөлу әлемдік машина жасаудың орналасуы және жеке 
Солтүстік Америка аймағында (АҚШ, Мексика, Канада) әлемдік машина жасау 
“Батыс Еуропа” аймағына әлемдік машина жасау өнімінің 20-30%-ы, “Шығыс 
Арзан еңбек күші бар елдер, шикізат ресурсы бар елдерге 
Дамушы елдермен салыстырғанда дамыған елдерде машина жасаудың толық құрылымының 
Жалпы машина жасау өндірісі дамыған және дамушы елдерде біркелкі 
Станок шығару бойынша жетекші орынды ФРГ, АҚШ, Италия, Жапония, 
Электротехникалық өнеркәсіпте электронды индустрия басым. Электрондық өнеркәсібінің екі сала 
Соңғы жылдары машина жасауда өндірістік процестің белгілі бір орталықтары 
Канаданың машина жасау кәсіпорындары негізінен көлік құралдары мен ауылшаруашылық 
Автомобиль зауыттары негізінен Вольфссбург маңына шоғырланған. Бұл қаланы АҚШ-тағы 
Станок, автомобиль жасау кәсіпорындары Бирмингем ауданында, тоқыма өнеркәсібі жабдықтарын 
Дүниежүзілік автомобиль өндірісінің дамуында елдің айрықша орны бар. 1898 
Әсіресе, Чехияда машина жасау өнеркәсіптің маманданған жетекші саласы. Сыртқа 
Өнеркәсіп өндірісінде ауыр индустрия басым, оның басты саласы – 
Электрондық энергетикалық машина жасау  
Электротехника және электроника. Өнеркәсіптің жеке саласы ретінде электротехника XIX 
Электротехника өнеркәсібінің құрылымында өндірістердің екі тобын  
бөліп көрсетуге болады. Бірінші топқа өнеркәсіптік мақсаттағы қымбат тұратын, 
Электротехника өнеркәсібіндегі ең танымал трансұлттық корпорациялар XIX ғасырдың аяғында-ақ 
Тұрмыстық электротехника өндірісі радионың ойлап табылуымен (XIX ғасырдың соңы) 
Өнім шығарудың өсуі өндірісті әлем аймақтары мен елдері арасында 
Қазіргі уақытта Мексикада, Бразилияда, Малайзияда, Түркияда, Үндістанда теледидар шығару 
Тұрмыстық электрониканың бүкіл өндірісі негізінен алғанда Батыс Еуропада, Солтүстік 
Ұзақ уақыт пайдаланылатын тұрмыстық аппаратура шығару бойынша көшбасшыларды атап 
Өзінің 1991 жылы ыдырағанына дейін КСРО-ның да тоңазытқыштар, кір 
Электронды индустрия – бұл қазіргі машина жасаудың ғылымды ең 
Қысқа мерзім ішінде электронды индустрияда жоғары маманданған ғылыми мекемелер, 
1947 жылы транзистор ойлап табылып, одан соң тұңғыш электронды-есептеу 
1972 жылы алғашқы микропроцессор бір микросызбада орналастырылған, қарапайым компьютерлердің 
Электронды өнеркәсіп тауарларының әлемдік нарығы. Электронды өнеркәсіп тауарларының әлемдік 
Компаниялардың бір мезгілде электронды жабдықты құрастыруды жүзеге асыратын дистрибьюторлар, 
Соңғы жылдардағы әлемдік жартылай өткізгіштер өнеркәсібіндегі жалпы өрлеу Интернет 
Машина жасау өнеркәсібінің барлық салаларында бірінші кезекте сандық және 
Жапония тұрмыстық радиоэлектроника бұйымдарын шығарудан да дүниежүзінде жетекші орын 
Машина жасау саласында өндірісті қайта жабдықтаудың және автоматтандырудың негізі 
71 жылы АҚШ-тағы “Intel” фирмасы дүниежүзінде тұңғыш рет микропроцессорларды 
Машина жасау саласында өндірісті қайта жабдықтаудың және автоматтандырудың негізі 
Ел ауыр электр машиналарын (турбоагрегаттар, бу қазандары, трансформатор, АЭС-терге 
Электр энергиясын өндіруге, таратуға және тұтынуға қажетті машиналар мен 
Электротехникалар Өскеменнің аспап жасау, Ақтөбенің рентген аппаратуралары және Көкшетау 
2 Көліктік машина жасау  
2.1 Автомобиль жасау  
Автомобиль жасау. Ол-елдің дүниежүзілік нарықтағы өзіндік сипаты мен орнын 
Автокөлік құраларымен (автомобильдер, автобустар, жүк автомобильдері) жолаушылар мен жүктерді 
Іштен жанатын қозғалтқышы бар автомобиль жасау әрекеттері XIX ғасырдың 
Автомобиль өнеркәсібінде қара және түсті металлургия, химия, мұнай-химия, шыны, 
Келесі технологиялық төңкерісті - өндірісті ұйымдастырудың икемді түрлеріне көшуді 
Қарама-қарсы, өндірістің бұл сызбасы “өндіріс ауқымының арқасында үнемдеу” принципіне 
Саланың айырықша ерекшелігі ретінде автомобиль өнеркәсібінде шикізаттың өзіндік нарығының 
Әлемдік автомобиль жасаудың орналастырылуына жаһандану процесі мен трансұлттық корпорациялардың 
Автомобиль корпорацияларының шетелдік филиалдарын бүкіл әлем бойынша оранастыруда: сала 
2006 жылы әлемде барлық маркалардың 69 млн данаға жуық 
Әлемдік автомобиль жасауда соңғы жарты ғасырда өте елеулі өзгерістер 
Көшбасшы елдердің автокөлік құралдарын (жеңіл және жүк автомобильдері, автобустар) 
13-кесте  
Жеңіл автомобиль көліктерін шығарушы көшбасшы  
елдер (1970-2006 жж.), мың дана  
№ Мемлекет 1970ж. Мемлекет 1990ж. Мемлекет 2006ж.  
1 АҚШ 6550 Жапония 9948 Жапония 9757  
2 ГФР 3528 АҚШ 6077 ГФР 5399  
3 Жапония 3179 ГФР 4661 Қытай 5233  
4 Франция 2458 Франция 3295 АҚШ 4366  
5 Италия 1720 Италия 1971 Корея  
Республикасы 3489  
6 Ұлыбритания 1641 Испания 1916 Франция 2723  
7 Канада 940 Ұлыбритания 1296 Испания 2078  
8 Бельгия 734 Бельгия 1185 Бразилия 2092  
9 Испания 450 КСРО 1085 Үндістан 1473  
10 КСРО 344 Корея  
Республикасы 987 Ұлыбритания 1442  
Дүние жүзі  
бойынша 23800  
37600  
49900  
Шығыс Еуропа елдерінде 90-шы жылдары автомобиль шығару қарқыны біршама 
Автомобильдерді әлемдік өндіру құрылымының өз ерекшеліктері бар. Автомобильдерді әлемдік 
Жеңіл жүк автомобильдерін шығаруда (16 млн дана, 2006ж.) әлемде 
Жеңіл автомобильдер. Жеңіл автомобильдер шығарудың үш негізгі: азиялық, американдық 
Автомобиль – халықаралық сауданың негізгі тауарларының бірі болып табылады. 
Германия, Жапония, Италия, Испанияда автомобильдердің 40-60%-ға жуығы, ал Швеция, 
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Америка Құрама Штаттары елде бар 
70-ші жылдардың басындағы әлемдік мұнай дағдарысы және басқа да 
Жапон автомобильдерін Америка Құрама Штаттарына экспорттық жеткізулерді шектеу туралы 
Қытайда автомобиль жасау жылдам қарқындармен дамып келеді. 2006 жылы 
Соңғы онжылдықтарда автомобильдендіру деңгейі әлемнің әртүрлі елдері мен аймақтарында 
АҚШ-тағы 125 қалада автомобиль шығарылады. Әсіресе, Детройт қаласы ерекше 
Халықаралық географиялық еңбек бөлінісінде ГФР машина жасау өнеркәсібімен көзге 
Автомобиль, кеме және локомотив жасау салалары күшті дамыған. Мадрид, 
Елде 30-ға жуық кеме жасау компаниясы мен 40 фирма 
Көлік машиналарын жасау автомобиль, аэроғарыштық өндіріс пен кеме, теміржол 
Барлық өнімнің 25%-ын жүк машиналары, арнайы (медициналық, өрт сөндіру, 
Кеме жасау. Бұл көліктік машина жасаудың көне және аса 
Ірі аймақтар деңгейінде кеме жасаушы елдердің үлес салмағының өзгеруі 
Қазіргі кезде кеме жасаудағы көшбасшылар Жапония, Оңтүстік Корея және 
Осылардың ішінде ресейлік кеме жасаушылар соңғы 15-20 жыл ішінде 
2006 жылы әлемдік верьфтерде 100 млрд доллардан астам сомаға 
Алынған тапсырыстардың көлемі бойынша әлемдік көшбасшылар ретінде танылған 10 
Үндістан, Бразилия, Аргентина, Мексика, Иран, Тайланд локоматив шығарумен ерекшеленеді. 
ТМД елдерінде машина жасау кешенінің үлесіне өнеркәсіп көлемі бағасының 
Машина жасау кешенінің құрылымы аса күрделі. Мұнда жаппай экспортқа 
Машина жасау кешені жалпы өнеркәсіп өнімінің 44%-ын береді, оның 
Соңғы жылдары өндіріс қарқыны баяулағанымен, Жапонияның автомобиль өнеркәсібі өнім 
2.2 Ауыл шаруашылық машиналарына жасау  
Оған жер жыртатын, дән себетін, топырақ тегістейтін тракторлар, егіншілік 
Қазіргі кезде ең жақсы автоматика телемеханика құралдарын, электронды есептеуіш 
Сондықтан қазіргі кезде шетелдермен бірлескен кәсіпорындар көптеп салынуда. Шетелдердің 
2.3 Аспаптар мен құрал-жабдықтар жасау  
Жапонияда құрал-жабдықтар мен өндіріске қажетті машина түрлерін шығаруға маманданған 
Италияның машина жасау саласы әртүрлі өнеркәсіп салаларына қажетті машиналар 
Жалпы машина жасау шаруашылықтың барлық саласына қажетті құрал-жабдықтар жасау 
2.4 Станок, аспаптар мен құрал-жабдықтар жасау  
Станок жасау. Бұл машина жасаудың металл өндейтін және 
Осы саланың өнім өндіруінің кеңейіп келе жатқан географиясына қарамастан, 
Әлемдік станок жасаудың көшбасшылары болып Жапония, Германия Федеративтік Республикасы, 
Станок жасау өнімдерін шығару бойынша ірі аймақтардың арасында көшбасшы 
Әртүрлі мақсаттағы станоктар (металл өңдейтін жабдық) қазіргі уақытта сандық 
Станок жасау өнімдерін экспорттаудағы көшбасшылар – Жапония, Германия Федеративтік 
Өнеркәсіп роботтарының әлемдік нарығында көшбасшы ел Жапония болып отыр 
2.5 Басқа салалық арнайы машиналар жасау  
Жапонияның аса ірі танкерлер мен алып жүк кемелерін жасауға 
Дүниежүзінде жасалатын кемелердің жүк сыйымдылығының жалпы көлемі жөнінен Жапонияға 
Батыстағы Лос-Анджелес қаласы ғарыштық техника жасау мен электроника саласының 
Өңдеуші өнеркәсіптің басты салалары – машина жасау, ағаш өңдеу, 
Ұшақтар шығару жөнінен Ұлыбритания тек АҚШ-қа ғана жол береді. 
Авиазымыран-ғарыш өнеркәсібінің барлық өндірістері – капиталды, ғылымды және еңбекті 
Қорытынды  
Машина жасау кешенінің географиялық орналасуы, таралуы әр жерде әр 
3  
Дайын өнімдер;  
автомобильдер және  
басқа да бұйымдар  
Тоқыма  
комбинаттары  
Техникалық  
ткань  
Химия  
зауыттары;  
лак бояу өндірісі  
Пластмасса,  
химиялық  
талшық,  
синтетикалық  
каучук  
Машина  
құрастыру  
цехтары  
Бөлшектер,  
приборлар  
Жабдық-  
таушы  
машина  
жасау  
зауыттары  
Машина бөлшектері  
Механикалық цех  
Ұста-пресс цехы  
Құю цехы  
Илем  
Илем  
Металл  
Металлругия комбинаты  
Болат, шойын, түсті металдар  
Бөлшек заттарды дайындау (қорытып құю,  
Құрсап сомдау, прокат қыспақтау)  
Станоктар арқылы механикалық өңдеу  
(тетіктер мен қосалқы заттар)  
Құрастыру  
Дайын бұйымдар  
Станок прибор жасау,  
Электротехникалық және радиотехникалық  
машина жасау,  
есептеуші техникалар өндірісі  
Трактор жасау,  
ауылшаруашылық  
машиналарын  
жасау  
Машина  
жасау  
кешені  
Энергетикалық  
металлургиялық  
және химиялық  
машина жасау,  
басқа да салалар  
үшін құрал-жабдықтар өндіру  
Құрал-жабдықтар мен  
машиналар жөндеу,  
металл бұйымдары өндірісі  
Темір жол машиналарын, кеме  
жасау, автомобиль жасау,  
авиация және жол құрылысы  
машиналарын жасау  
Машина жасау  
зауыттары (моторлар, приборлар,  
тетіктер, қосалқы заттар)  
Қара металлургия  
зауттары (құймалар)  
Түсті металлургия  
зауыты (қорытпалар, прокаттар, кабельдер)  
Электротехникалық кәсіпорын (электроаппараттар)  
Автомобиль зауыты  
Тоқыма маталар  
фабрикалары  
Құрал-жабдықтар зауыттары (саймандар)  
Химия зауыттары (пластмассалар,  
резиналар, лак, бояулар)  
Метиз зауыты  
(метиздар, қалпақша, бұранда, тойтарма)  
Былғары зауыты  
(былғары заттары)  
Әйнек зауыты  
(шыны заттары) 

Қазақстанда машина жасау екінші дүние жүзілік соғыс жылдарында басқа республикалардан көшіріліп келген жабдықтар негізінде жасалады. Соғыстан кейін бұл сала жоғары қарқынмен дамып, көптеген жаңа өндіріс түрлері пайда болды.республикамыздың машина жасау кәсіпорындары күрделі әрі металды көп қажет ететін машиналар- тау- кен, көмір, мұнай, металлургия , тамақ кәсіпорындарына қажетті жабдықтар сондай-ақ көлікке, құрлысқа арналған машиналар мен құрал- саймандар және электротехникалық аппараттар мен станоктар- барлығы 1000 – астам өнім түрлерін шығарады.

Жалпы машина жасау өндірісі 1 тонна металлдан, 260 кг қалдық шығады. Машина жасау өнеркәсібі 1 млн тонна қара металл қолданған сайын сыдыру, тегістеу және осы сияқты операциялар жүргізгенде 5,4 мың тонна соққанда ыстық штамб жасағанда агрессивті еріткіштің көмегімен өңдегенде 14 мың тонна қалдық толығымен жинап алмағанда 15 тонна қайтымсыз металл шығады. Тазалау жүйесінің тұндырғыштарының шектеу цехтардың штамдарын 20-300 грамм қатты материалдардан тұрады. Термиялық құйма, және басқа цехтардың шламдары өте улы заттар- қорғасын, мыс, мырыш, т.б. заттардан тұрады. өнеркәсіп қалдықтары аз мөлшерден аспаптармен әртүрлі қондырғылар істен шыққанда төгілген сынаптар кездесіп жатады. Радиоактивті затардың бұл саладағы қолдануға болатын қалдықтардан шамалы мөлшерден ластануы мүмкін. Радиоактивті заттардың ыдырау процесі жарты тәуліктен аспайды.

Қорыта келе өндіріс салаларының барлық түрі , атап айтқанда машина жасау, энергетика, кара металлургия, түсті металлургия, жеңіл, тамақ т.б өнеркәсіптерінің қоршаған ортаға тигізетін әсері яғни қоршаған ортаның қалдықтармен ластануы бүгінгі күні басты проблеммарлдың бірі болып отыр. Сондықтан біз оларды шектеу үшін әртүрлі шаралар қолдануымыз керек.