Тарихи анықтама

       МАЗМҰНЫ

 

Кіріспе …......................................................................................................................3

1. ТРАНЗИСТОРЛАР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР................................4

1.2 Тарихи анықтама...................................................................................................5

2. ТРАНЗИСТОРЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ.......................................................................6

2.1  Нүктелiк транзисторлар.......................................................................................6

2.2  Ағызатын жазықтық транзисторлар...................................................................7                             

2.3 Диффузиялық германий транзисторлары...........................................................8

2.4 Екi полярлық планар транзисторлары.................................................................8

2.5 Эпитаксиаль транзисторлары...............................................................................9

3. ТИРИСТОРЛАР.....................................................................................................10

3.1 Тиристордың жұмыс істеу режимі.....................................................................12

3.2 Тиристордың  волт-амперлік сипаттамасы  (ВАС)............................................13

4 ТҮЗЕТКІШ СХЕМАСЫНЫҢ ЕСЕБІ...................................................................15

Қорытынды.................................................................................................................15

Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................16

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

       Транзистор -  (ағылш.transfer — тасымалдау  және  resistor — кедергіш) — токты күшейтуге, түрлендіруге арналған үш электродты жартылай өткізгіш құрал. Транзисторға жіберілген аз ток (кернеу) үлкен ток ағынын басқарады.Транзистор — электр тербілестерін күшейтуге, оны тудыруға және түрлендіруге арналып жартылай өткізгіш кристалл негізінде жасалған электрондық прибор. Электрондық лампа сияқты қызмет атқаратын транзисторлар одан өлшемінің едәуір кішілігімен, электр энергиясын тұтынудағы аса үнемділігімен, механикалық аса беріктігімен және бүлінбей ұзақ жұмыс істейтіндігімен, бірден әсер етуге әзірлігімен ерекшеленеді.Радиолампа орнына қолданылатын жартылай өткізгіш аспаптар (транзисторлар) негізінде жасалған өте кішкентай радиоқабылдағыштарды  көбінесе транзисторлар деп дұрыс атамайды; оның дұрыс атауы — транзисторлы қабылдағыш  немесе транзистор негізінде жасалған қабылдағыш.   Транзистор, жартылай өткiзгiш транзисторлар атындағы электр тогiнiң күшейтуi және басқару үшiн жеке корпустардағы дискреттi компоненттерiнiң түрiнде немесе өйткенiнiң белсендi элементтерiнiң түрлерiнде шығарылуға қолайлы жартылай өткiзгiш құрал. олардың өлшемдерi 0,025 ммдердi аспайтын интегралды схемалар. Транзисторлар не байланысты сол қолданудың әр түрлi шарттарына оңай ыңғайлауға өте, ол электрон лампасыларды толық алмастырайын деп қалдыды. Транзисторлар және олардың қолдануларын негiзде кең өнеркәсiп саласы өсiрдi - жартылай өткiзгiш электроника Электр вакуум және Газ разряды құралдары сонымен бiрге қара; Интегралды схема; Жартылай өткiзгiш электронды аспаптар; Қатты затты физика. Транзистордың бiрiншi өнеркәсiптiк қолдануларының бiрi телефон коммутацилық станцияларына тапты. Транзисторларында бiрiншi көпшiлiк қолды тауармен сатуда 1952 пайда болған тыңдау аппараттар болды. Транзисторлар және интегралды схеманың көптранзисторлар  бүгiн радиоқабылдағыштар, теледидарлар, магнитофондар, бала ойыншықтарында қолданылады, ойын ойын қосымшалар және барлық түрлердiң реттеуiштерi - локомотивтар және ауыр өнеркәсiптегi қуаттың реттеуiштерiне жарықтың реттеуiштерiнен, жүйе өрт және қорғау сигнализациясы, қалта қалта калькуляторлары. Тиристор дегеніміз ауыстырып қосуға арналған, үш және одан да көп     р - п асулары бар жартылай өткізгіш элемент. Бұлардың ішіндегі ең қарапайымы диодты тиристор (динистор). Мұндай тиристордың екі электроды бар. Тұтыну кернеуі П1 мен П3 асулары ашық, ал П2 асуы жабық болатындай етіп беріледі. Соған байланысты тиристор аркылы өтетін ток аз болады

 

 

 

 

 

 

1.1 Транзистор

 

       Транзистор, жартылай Транзистор өткізгіш транзисторлар атындағы электр тогінің күшейтуі және басқару үшін жеке корпустардағы дискретті компоненттерінің түрінде немесе өйткенінің белсенді элементтерінің түрлерінде шығарылуға қолайлы жартылай өткізгіш құрал, олардың өлшемдері 0,025 ммдерді аспайтын интегралды схемалар. Транзисторлар не байланысты сол қолданудың әр түрлі шарттарына оңай ыңғайлауға өте, ол электрон лампасыларды толық алмастырды. Транзистор және олардың қолдануларын негізде кең өнеркәсіп саласы өсірді – жартылай өткізгіш электроника Электр вакуум және Газ разряды құралдары сонымен бірге қара; Интегралды схема; Жартылай өткізгіштер электронды аспаптар; Қатты затты физика. Транзистордың бірінші өнеркәсіптік қолдануларының бірі телефон коммутациялық станцияларына тапты. Транзисторларында бірінші көпшілік қолды тауармен сатуда 1952 пайда болған тыңдау аппараттар болды. Транзисторлар және интегралды схеманың көптранзисторды қазір радиоқабылдағыштар, теледидарлар, магнитофондар, бала ойыншықтарында қолданылады, ойын қосымшалар және барлық түрлердің реттеушілері – локомотивтар және ауыр өнеркәсіптегі қуаттың реттеуіштеріне жарықтың реттеуіштерінен, жүйе өрт және қорғау сигнализациясы, қалта калькуляторлары.Отынның впрысгінің жүйесі және оталдыруды транзисторылған, фотоаппарат, және цифрлық сағаттар, жүйе реттеу және басқару. Абзалы, транзистордың ең үлкен өзгерістері деректерді өңдеу жүйелер және байланыс жүйелеріндегінен жасалады – олар  үлкен ЭЕМ және АТСтарға телефон   подстанцияларынан жасалады. Ғарышқа ұшулар іс жүзінде болар еді, транзисторларсыз мүмкін емес.

       1954 жылы  транзисторлар 1 миллионнан астам  жасалды. Қатты затты физика бойынша зерттеулердің көлемі 1930- жылдармен өсіп келе жатты, 1948 транзистордың өнертабысы туралы хабарланды. Кристалдарды өсірудің төңірегідегі  зерттеулеріне түрткі Дан болды, диффузия қатты дене, беттің физикасы және көпшілігінде   басқа облыстар. Оксид арасында нүктелік германий және кремний  өткелдерімен атауға болатын транзисторлардың әр түрлі түрлері (Пт) дала транзисторы және металл құрылымы бар транзистор жасалды – (Моп) жартылай өткізгіш. Периодты жүйенің 3-ші және 5-шіэлементтерінің интерметалдық Қосуларының негізінде құрылым сонымен бірге Менделеев элементтерінен жасалды;Мысалы Планкер кремниймен, дала және кремнийі Моптар.

       Транзистор, жартылай Транзистор өткiзгiш транзисторлар атындағы электр тогiнiң күшейтуi және басқару үшiн жеке корпустардағы дискреттi компоненттерiнiң түрiнде немесе өйткенiнiң белсендi элементтерiнiң түрлерiнде шығарылуға қолайлы жартылай өткiзгiш құрал. олардың өлшемдерi 0,025 ммдердi аспайтын интегралды схемалар. Транзисторлар не байланысты сол қолданудың әр түрлi шарттарына оңай ыңғайлауға өте, ол электрон лампасыларды толық алмастырайын деп қалдыды. Транзисторлар және олардың қолдануларын негiзде кең өнеркәсiп саласы өсiрдi - жартылай өткiзгiш электроника Электр вакуум және Газ разряды құралдары сонымен бiрге қара; Интегралды схема; Жартылай өткiзгiш электронды аспаптар; Қатты затты физика. Транзистордың бiрiншi өнеркәсiптiк қолдануларының бiрi телефон коммутацилық станцияларына тапты. Транзисторларында бiрiншi көпшiлiк қолды тауармен сатуда 1952 пайда болған тыңдау аппараттар болды. Транзисторлар және интегралды схеманың көптранзисторлар бүгiн радиоқабылдағыштар, теледидарлар, магнитофондар, бала ойыншықтарында қолданылады, ойын ойын қосымшалар және барлық түрлердiң реттеуiштерi - локомотивтар және ауыр өнеркәсiптегi қуаттың реттеуiштерiне жарықтың реттеуiштерiнен, жүйе өрт және қорғау сигнализациясы, қалта қалта калькуляторлары. Отынның впрысгiнiң жүйесi және оталдыруды транзисторизованы дәл қазiр, фотоаппарат және цифрлық сағаттар, жүйе реттеу және басқару. Абзалы, транзистордың ең үлкен өзгерiстерi деректердi өңдеу жүйелер және байланыс жүйелерiндегiн жасады - үлкен ЭЕМ және орталық АТСтарға телефон подстанцияларынан. Ғарышқа ұшулар iс жүзiнде болар едi транзисторларсыз мүмкiн емес. Қорғаныстың төңiрек және әскери iс-әрекеттер компьютерлер транзисторларсыз қарай алмайды, байланыс жүйе және түрлi басқа жабдық, басқару жүйе және көрсету, жарғыштар, радиолокациялық жүйелер, жүйе цифрлық мәлiметтердiң берiлуi. Жер бетiндегi және әуе бақылауының қазiргi жүйелерi, ракета әскерлерде - өте жайылған – транзисторлар. жартылай өткiзгiш компоненттердi бәр жерде қолданылады. Транзисторлардың қолдануының түрлерiнiң тiзiмi шексiз дерлiк және үлкеюге жалғастырады.

 

1.2 Тарихи анықтама

 

       Қатты  затты физика бойынша зерттеулердiң  көлемi 1930-шi жылдармен өсiп келе  жатты, 1948 транзистордың өнертабысы  туралы хабарланды. Транзистордың жасауына ғылым және техниканың адам айтқысыз құлпыра гүлдеуi ердi. Кристаллдарды өсiрудiң төңiрегiдегi зерттеулерiне түрткi Дан болды, диффузия қатты дене, беттiң физикасы және көпшiлiгiнде басқа облыстар. Оксид арасында нүктелiк германи және кремилiк екпе өткелдермен атауға болатын транзисторлардың әртүрлi түрлерi (Пт ) дала транзисторы және металл құрылымы бар транзистор жасалды - (Моп) жартылай өткiзгiш. Периодты жүйенiң үшiншi және бесiншi бағаналарының элементтердiң интерметаллдық Қосуларының негiзiнде құрылым сонымен бiрге Менделеевтiң жасалды; мысалмен (элементтердiң Периодты жүйесi сонымен бiрге қара) галлидың арсенидi қызмет көрсете алады. Планар кремилiк, дала және кремилiк Моптар өте жайылған - транзисторлар. Мұндай қалай транзистордың бiр түрлерi сонымен бiрге қалай кең қолданылады. триод тиристорлары және коммутацияның техникасы және күштi тоқтардың реттеуiндегi маңызды рөлдердi ойнайтын симисторлар.

 

 

 

2. ТРАНЗИСТОРЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ                                                                                                                                                                

2.1  Нүктелiк транзисторлар

 

       Тоқтың көрiнетiн күшейтуiн алынуға мүмкiндiк берген бiрiншi құралмен Браттейннiң нүктелiк транзисторы және Бардина болды.Мұндай транзистор n Германия шақпағы болады - түр негiздi байланысу ролдi ойнайтын металлдық негiз дәнекерлелген.Эмиттер және коллектор байланысуларымен (3-шi сурет) германи элементiнiң қарсы жағына аяққысылған екi iстiктелген қола созушылықтары қызмет көрсетедi.Егер мұндай нүктелiк байланысулардың арасындағықашықтық (ондаған микрометрлер бiрнеше шамасында) аз жеткiлiктi, онда тоқтың бiрлiк артық күшейту коэффициентi алуға болады.Қанағатты эмиттер кез келген металлдан дерлiк жасауға болады, бiрақ жақсы коллектор мiндеттi түрде nның қоспасы болуы керек - түр. Коллектор байланысулары күштi тоқтың импульсiнiң коллектор қорытындысына берулермен қалыптасады.үлкен жылдамдықпен созушылықтары бұл мыста nның материалына сiңiредi - (германи ) коллектордың түрi және ептеген облыста оның материалpсына айналдырады - түр.Қоспаны баяу сiңiретiн материал айтамыз, фосфор ) байланысудан тiкелей жақындықта nның германиына материал жаңадан айналдырады - түр. Pnpnның құрылымы нәтижеде құрастырады – (коллектор қақпаны бар транзистор) транзистор. Құрылымның білімін нүктелік транзистордың жұмыс баяндаушы теориясы, өте қолайлы көрсетті.

Нүктелiк транзисторлар жасауда қиын жаңадан өндiрiлетiн болды және уақытында аумалы. 1949 Шоклиге қашан p-nмен транзистордың өз теориясын жариялады - өткелдермен, зерттеушiлердiң ықыласы екпе өткелдерi бар транзисторларға ауыстырып қосты. 

Транзисторлар екпе өткелдермен.

Бiрiншi нүктелiк транзисторлардың жасаулары үшiн бiртектi емес мiнездемелерi бар поликристаллиялық материалды қолданылды.Екпе өткелдер үшiн германилар керек болды 1ден кем ластанулардың мазмұниды ма?10 -8 және шамаға 1 шамасында қоспаның мазмұну өзгертуге мүмкiндiк берер едi технология ма?10 7. Транзисторлар екпе өткелдермен. Бiрiншi нүктелiк транзисторлардың жасаулары үшiн бiртектi емес мiнездемелерi бар поликристаллиялық материалдықолданылды.Екпе өткелдер үшiн германилар керек болды 1ден кем ластанулардың мазмұниды ма?10 8 және тазарту шамаға Аймақтық шамасында қоспаның мазмұну өзгертуге мүмкiндiк берер едi технология. Өзi керек тазалықтың дәрежесiнiң Германия кристаллдарын алуды тиiмдi әдiсi - (плавки ) аймақтық тазартуды әдiс - У.Пфанномның басында 1950-шi жылдары ұсыныс жасаған.Германия кесегi бұл әдiс бойынша қоспа кiр басқан, OKтыңұзындық. 50 смдер жылытқыш индукция катушкалары қатар арқылы ұзын көлденең кварц тұрбасына графит қайығында жайғастырылады. Олардың әрқайсылары ерiтiлмелi Германияның OK кесек бойлай жылдамдықпен қайта кедергi жасайтын тар аймағын құрады. 25 см/ч. Балқытпаның қозғалатын аймақтарымен қоспалар бiрге олар қалдықтарда жинап алып тастайтын кесектiң аяғында жылысады. Абзалы, - Мұндай әдiс алған германи,- деп бұл өзi казiргi материалдардың тазасы. Бұдан әрi кристалды формада Германия қоспалауы туралы мәселенiң шешiмi талап етедi. 

 

2.2  Ағызатын жазықтық транзисторлар                             

 

       Ағызатын жазықтық транзистор әртүрлi тараптарда Индиядан эмиттер және (4-шi сурет) коллектор жасаушы екi түйiршiктерi балқытқан нәзiк Германия пластинкасын болады.Аймақтық теңестiру.Керек сапаның  бастапқы материалы аймақтық тазартуды әдiстiң бiр түрiмен санауға болатын аймақтық теңестiруд iәдiспен алады. Жазмыштан озмыш жоқ  графит қайығында поликристаллиялық Geларды кесек қысылған бағдарлалған ашытқы Германия кристаллы тиiстi түрлермен сыйғызып салады. Шүрпiлерi кесегiнiң шетiнде жақтан қабаттасқан (n - түр) ептеген Германия пластинкаларымен оларда тiлiгiнде болады сүрме қоспасыз болат. Индукция катушкасы көмегiмен сүрме қоспасыз болат материалдың ерiтiлмелi аймағының кесегi бойынша бiр рет өтулердi жүзеге асырады. Аймақтың суулары майданда қанша nның базасының тиiстi меншiктi кедергiсiнiң алуы үшiн - түрболса, сонша сүрменi тегiс болып қалады. Мұндай әдiс OKтың ұзындығының қанағатты сапаның  кесектерiн бередi. 50 смдер және 3-шi диаметрiмен транзисторларды қара жаппай өндiрiстiң әдiстерiнiң кесектерiнен өндiрiледi. 2 шақты, 5 ммнiң енiнiң кесу шақырылған бұзылуларды алып тастау үшiн мұқият улалған нәзiк дөңгелек германи пластинкалары ұстаушы многогнездныйға виброқұрылымдармен жүктеледi. үндiс түйiршiктерi әрбiр пластинкаға түйiршiкке бiр-бiрдендерiн салатын үлестiрушiге ұйықтайды. Барлық құрылым сутектi пеш арқылы жылысады; пластинкаға сонымен бiрге эмиттер балқытады. Содан соңы пластинкаларды аударыстырады, және процесс коллектор үшiн бiрнеше iрiлеу түйiршiктермен қайталайды. Сутегi Индий жақсы оны дымдау үшiн тотықтан Германия бетiнiң тазартуы үшiн керек. Печиге өңдеуiн ұзақтық және температураны базасының жуандығы шамамен 0,025 ммді құратындай етіп тереді. Кристалды Германия өстерін Индиямен және Германиядың аралығында бөлімнің шекарасы кристалды Германия жазықтықтарының параллелінің бірі де жалпаю үшун сайып келгенде таңдайды. Пластинкалар бір-біріне қарсы жатқан жақындап келе жатқан екі өткелдер сонымен бірге параллель толып қалады және тап – таяу бір-біріне апара алады. Бастапқы пластинкада германий суда жаңадан кристалданады . Кристалған облыс енді р-нің  облыс болып қалыптасады. 

Бұдан  әрi Германия бетi сiлтiлiк ерiтiндiде жеңiл дәрiлеулермен тұрақтандырады.Содан соң транзистор тексерiлетiн дымқылдығы бар қыздырылған ауаларда кептiредi және тығыз бекiтедi. Iшiнде тығыз бекiтiлген шыны метал корпусы геттер ылғал сорғышында болады - кеуектi шынының кесегi әдетте.Дымқылдыққа бақылау өте маңызды, өйткенi күшейту коэффициентi және дайын транзистордың ағып кетуiнiң тоқтары өткел Германия бетiндегi дымның санынан осы маңай күштi тәуелдi болады.Ағызатын германи транзисторы (аласа және орташа жиiлiктердiң диапазоны үшiн) жақсы электрондық кiлтпен қызмет көрсете алады, коллектор және эмиттердiң күштi қоспасыз болат облыстары өйткенi ап-аласа (Омның еншiсi) кедергiлердi алады және ауыстырып қосылатын тоқтарды шек қоймайды. Оның шектi жиiлiгi дегенмен ол да бiрнеше ондаған мегагерцтердi аспайды. Өкiнiшке орай, мұндай транзистор жұмыс үшiн жарамсыз биiк температураларда жоғары 70 80 бе? C ) (қай температураның жоғарылатуында әрбiр 12ге екi есе өседi) ағып кетудi тоқтың үлкеюлерi артынан. Олар кремилiк транзисторлар, маңыздылау санның алдақашан келiп қойылы ағызатынөткелдерi бар германи транзисторына ауысымға арнайы қолданулар үшiн әлi өндiрiп алатындығымен, олар өйткенi салыстырмалы қымбат емес және төтеледегi эмиттердiң жылжуы үшiн үлкен кернеулер талап етпейдi.  

2.3Диффузиялық германий транзисторлары

 

       Транзисторлардың өңдеуiнiң кезеңдерi ендi ерте керек өткелдiң жуандығының бақылауының басқа әдiсiнiң жоғары жиiлiктi мiнездемелердiң жақсартуы үшiн белгiлi болдыды. Мұндай әдiспен диффузияның әдiс болу болып саналды.Мән оны типыл тазалалған нәзiк Германия пластинкасы 650 болғанда екi сағат iшiнде шыдаған басүрмелер көздiң әсерiмен C. Процесстiң ластануларынанғы беттiң қорғаулары үшiн сутегiнiң  тмосферасында жүргiзiледi.) мкм жуандықпен негiздi жiк 1 шамасында нәтижеде құрастырады.Алюмини эмиттерi OK тереңдiкке балқытады. 0, 5 мкм. Вакуумдағы шаңдануды пластинканың бетiне жолақтың 12 мкмге эмиттер сақтап қалушы түрiндегi негiздi байланысу келтiрiледi.Айнала екi жолақтардың содан соң германиы пластинкада меза қатарды болып қалғанын кетiредi - әрбiрi транзистордың белсендi элементтерiнде болатын құрылымдар.Номиналды шектi жиiлiктi 0,5 мкмдi базаларын  уандықтың  анында бұрынғы түрдiң құралға қарағандасы едәуiр көп 900 мгц жетедi. Бұл жетiстiк жоғары жиiлiктi транзистор өлшеулi схемаларды жобалауға мүмкiндiк бердi. Жоғары жиiлiктi германи транзисторлары байланыстың  ерiктерiнiң электрондық схемалары және су асты кабелдерiндегiқолдануларын тапты. Германия үшiн дегенмен сол сияқты негiзiнен, диффузиялық  роцесспен, және ол ағып кетудiңтоқтары шаманың реттерi қасында көп аз кремнимен ығыстыруға берiлетiн потенциалдық мүмкiндiктер iске асырылмады.