Жасөспірімдер арасындағы қылмыс

Жасөспірімдер  арасындағы  қылмыс

        Қазіргі  таңда өмірге  көз - қарастары  толық  қалыптаспаған  жастардың  арасында   қылмыстың  жасалуы  жиі  кездеседі.    Қылмыстың  жасалуына  жастардың  криминалдық  ортада  өмір  сүруіде  ықпал  етеді.  Жастардың  арасында  қылмыстың  көп  жасалуына  ол  отбасындағы  берілген тәрбиеге,  ата – ананың  балаға  көніл  бөлуіне де  байланысты.

        Қоғам   кәмілеттік  жасқа  толмаған  азаматтардың  жасаған  қылмыстарын  ақылдарының  толмағандарынан  деп  есептейді.  Сондықтан да  жасалынып  жатқан  қылмыстар  құқық  қорғау  органдарына  хабарланбай жататының  да  кездестіріп  жатамыз. Жасөспірімдерді қылмыс  жасауға  мына  факторлар  әсер  етеді:  отбасындағы қолайсыз  жағдай,   сабаққа  бармау,  оқу  орындарында  тәрбиелік  жұмысты  аз жүргізу, эканомикалық  жағдай,  өздерінің  құқықтарын  дұрыс  білмеуінен  т.б.  Соңғы  3 жылда  жастар  арасында  қылмыс жасау  көбейді.  Көбінесе  қылмыстың  мына  түрлері  жиі  кездеседі:  кісі өлтіру,  ұрлық,  тонау,  бұзақылық,  алаяқтық.  Алматы  облысының  Ішкі  істер  департаментінің   берген  ақпараты  бойынша жасы  кәмілетке  толмағандарға    соңғы 10 айдың  ішінде  236  қылмыстық  іс тіркеліп,  252 іс  қозғалған.

       ҚІЖК  – 284 бабы бойынша  тергеліп   болған  іс – 221,  183 іс сотқа  жіберіліп, 38 жабылған.

       ҚІЖК  – 132 бабы  бойынша  кәмілеттік  жасқа  толмаған  40 азаматты  тергеушілер  ұстады.

       ҚК 131 бабы  бойынша    кәмілеттік  жасқа  толмағандармен  жасалған қылмыс  бойынша  16  қылмыстық  іс  қозғалған,  15- кінәлі  болып танылған.  ҚІЖК 284 бабына сәйкес  - 14  азаматты  сотқа  беріп,  1 іс жабылған. 

       Жас  өспірімдердің  арасында  жиі  кездесетін  қылмыстардың  бір  түрі  меншікке  қатысты  қылмыстар.      Кейбір  қылмыстар  жәбірленушінің    өлімімен  аяқталып  жатады.  Қылмыстың  бұл  түрін  жасаған  азаматқа  ҚРҚК – 96 бабы бойынша іс  қаралып, 6  жылдан – 15 жылға дейін  бас  бостандығынан  айыру  көзделген.

      Денсаулыққа  кері  әсерін  тигізетін  наша  заттарын  пайдаланып, сақтағаны  үшін ҚРҚК -259 бабы бойынша 3 жылға  дейін, ерекше  жағдайларда 7 жылдан  – 15  жылға  дейін  бас  бостандығынан  айыру  көзделген. Жиі  кездесетін  қылмыстардың  бірі  тонау –  бұл  басқа  адамның  мүлкіне  қол  сұғу, 3 жылдан – 7 жылға дейін  бас  бостандығынан  айыру  көзделген.

       Жасөспірімдердің  қылмыстары  арасында  қатыгездік  пен зорлық – зомбылық  әдетті  іске  айналып  бара  жатыр.  Сонымен  қатар жасөспірімдер  зорлық- зомбылықты  шегінен  асырып  жасайды.  Жасөспірімдер  қылмыс  жасау  барысында  келеңсіз  жағдай  бола  қалса    адам  өлтіру,  ауыр  дене  жарақатын, қарақшылық  жасауға дейін  барады.  Жастар  арасындағы  қылмыстар  ер  балалар  мен  қыз  балалардың   нашақорлық,  таксикомания  және  алкагольдық  әсерімен  жасалады.  Қазіргі  таңда  мастықпен  жасалатын    қылмыстар  айтарлықтай  жиі  кездеседі.  Әрбір  5 – ші  қылмыс  жасөспірімдердің  алкагольдың  немесе  нашаның  әсерімен  жасалады.  Қазіргі  таңда  қыз  балалардың  қылмыс  жзасауы  жиі  кездесіп  жатады .

   Алдын  ала  жоспарланып ,  дайындалып,  техникамен  жабдықталған  қылмыстар  көбейіп  бара  жатыр.  Бұл кылмыстарды коп несе топтасып  жасайды. Жастардын тен жартысы  топ ішінде қылмыс жасайды. Кәмелетке  толмағандардың жасайтың қылмыстардың  арасында ерекше орын алатыны  бұзакылык. Бұзақылық үшін сотталғандар  ішінде аса катығездікпен жасағандар  басым копшілік. Кәмелетке толмаған  кылмыскердін мінездемесін занды  білмегенмен тұсыдүруге болады. Бұл біріншіден жалпы халыктын құқтық сауатсыздығы екіншіден жасоспірімдердін оздері занға немқұрайлы қарауы заңды толық білмеуі олардың әділеттікке сенбеуін туғызады. Сонғы кезде кәмелетке толмағандардың арасындағы қылмыстардың осіп түсуі экономикалық жағдайлардын нашарлауы және қогамнын қысымы деген туракты ой калыптасуда.

 Әрине бұның барлығы  үлкендер арасындағы қылмыстардың  көбеюіне себепші, алайда өмір  деңгейінің төмендеуі жасөспірімдерге  үлкен әсер етеді.себебі жастар  қоғамның осал тұсы болып табылады. Бұл осалдық жастардың ерекшеліктерінде (психикасының қатаймауы, құндылықтар  жөніндегі ойдың қалыптаспауы) ал  үлкен адамдар оларға қарсы  тұра алады. Заңды жолмен өздерінің  талаптарын қанағаттандыра алмағандықтан  жастар ақша жасау және өздеріне  керек заттарды өз күшіне қарай  алуға тырысады, бірақ көбінесе  қылмыстық жолмен жасалады. Кәмелетке  толмағандар рэкет, заңсыз бизнеспен  айналысу да жиі кездеседі. Жасөспірімдердің  арасындағы қылмыстың көбеюі  балалардың бос уақытын ұйымдастыра  алмауынантуып отыр, көптеген балабақшалар  жабылып, ал балалар ұйымдары  өз өз жұмыстарын тоқтатты. Солардың  ғимараттары коммерциялық мақсаттарда  паайдаланылады. Зерттеулерге жүгінетін  болсақ сотталғанға дейін жасөспірімдердің  бірнеше қылмыс жасайтыны белгілі.

   Қазіргі Қазақстанда  жастар өзара өте күшті конкуренцияға  түсуде, сонымен бірге әлеуметтік, экономикалық, мүліктік, саяси көзқарастары  бір- біріне қарама –қайшы келеді. Бүгінгі жастар ортасында әлеуметтік  топтар  арасында қарама қарсылық  бар, яғни, бір топ жастар өзін  қорғауда біреулерге арқа сүйейді, олардың ішінде  билік органдары  да бар. Ал екінші топ ондай  көмекке ие бола алмайды. Сондықтан  олар қыспаққа түседі.