Жеке кәсіпкерлерге салық салуды жетілдірудің бағыттары

Қазақстан Республикасында  салық салу ерекшеліктері косіпкерлікті қолдау мсн экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі құралы болып отыр. Соның озінде экономиканы мемлекеттік реттеу және кәсіпкерлікті қолдау езара байланысты элементтерді құрайтын жүйе болып қалыптасады. Бұл жүйеде басты орынды көсіпкерлікке салық салу механизімі алып отыр.

Осыған байланысты салық  салумен байланысты проблемалар озекті және кәсіпкерлікті дамыту жолында біраз қиыншылық көрсетеді.

Ескі салық кодексі  бойынша қызмет еткен салымдар мен  алымдар коп жағдайда нарықтың жаңа шартгарына сай болмағаны борімізге белгілі.

Айта кету керек шағын  және орта косіпорындардың дамуы  импорт ауыстырушы тауар ондіру, жаңа жұмыс орындарын дайындау, бюждетке ақша массасының ағылып келіп түсуін қамтамасыз ету.

Осының барлығы нарықтық экономика дамуының басты моселесі болып келеді.

Шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы Қазақстан Республикасы экономикасының әр сферасының бәсекелестік мүмкіндіктерін ұлғайтуға бағытталуы керек.

Сондықтан батыс елдерінің  нарықтық экономикасы сияқты, мемлекет тарапынан шағын және орта кәсіпкерлерге қарқынды және кешенді қолдау жасау керек. Сонымен қатар шағын жоне орта косіпорындарды несиелеу, сақтандыру және инвестициялық белсенділікті ынталандыруды жергілікті жерлерде котеру керек.

     Жергілікті жерлерде мемлекеттік қолдау тиімді. Неге десек жергілікті корлар инвестициялық жобаны несиелеу туралы шешім қабылдау арқылы шағын және орта кәсіпорындардың жұмысын несиені қайтарғанға дейін бақылай алады.

Шағын жоне орта бизнесте инвестицияяық жобаны несиелеу үшін мемлекет кепілдігіндегі мемлекеттік емес зейнетақы қорларының қаржыларын қолдану ыңғайлы. Бір сөзбен айтқанда мына элементтерден тұратын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың ыңғайлы жүйесі жұмыс атқаруы керек

•     құқықтық қамтамасыз ету.

•     қаржылық қамтамасыз ету

•     салықтық қамтамасыз ету

•     кадрлық  және инфрақұрылымдық қамтамасыз ету

Ұсынылып отырған салық салу механизмдері мемлекетке жөне салық органдарына бюждетке салықтармен басқа төлемдердің түсуінің оз уақтылы жөне толығымен түсуін қадағалауына жеңілдік беру керек.

Міне осыдан сальтқ салу механизіміне жүйелі келу, біздің ойымызша көсіпкерлікті дамыту және республикадағы өртүрлі құқықтық нысандағы қызметтерден бюждетке ұйымдық-құқықтық құралдардың түсуін қамтамасыз етеді.

Республикада қазіргі  уақытта шаруашылық субъектілер үшін берілетін салық жеңілдіктерінің азаю тенденциясы байқалады. Біз бұл жағдайды қолдаймыз. Бірақ, республикада кәсіпкерліктің дамуын ескере отырып, жаңа технология сатьш алуға, өндірістік құралдарды қосуға және басқа механизмдердерге қоса салықтық кредитті ұсыну қажет деп санаймын.

Несие проценттерін қайтару  мерзімін шағын және орта кәсіпорындарын қызметіне байланысты дифференциялау қажет. Соған байланысты косіпкерлікке арналған бюждет арқылы жүретін инвестициялар көлемін ұлғайту керек.

Оларды ішкі кредит ресурстары немесе сыртқы заем арқылы жүзеге асыру керек.

Сондықтан салықтық кұралдар басқа да мемлекеттік реттеу құралдарымен бірге қолданылуы қажет, тек сондай жағдайда ғана белгілі бір нәтижеге жетуге болады.

Қорыта келгенде кәсіпкерліктің кез-келген нысанының дамуында салық механизмінің ролі орасан зор деп санаймыз. Қазақстан Республикасы жағдайында реттеу құраддардың шағын және орта бизнес субъектілерінің дамуы үшін, әсіресе олар өндірістік сферада көбірек дамыса, оларды ынталандыру үшін қажетті де жеткілікті мөлшерде қолданылмайды десек қателеспейміз. Осыған орай, салық заңнамасының тұрақтылығын қамтамасыз ету көкейтесті мәселелер қатарында, ейткені салық заңнамасында жиі болатын өзгерістер жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет тиімділігіне тікелей әсер етеді.

Кәсіпкер салық жүйесіне бірнеше рет енгізілетін озгерістер мен толықтыруларға тез бейімделе  алмайды және ертенгі күнге сенім  жоқ. Өйткені, салық заңнамасына  енгізілетін кезекті өзгеріс  күтіліп отырған пайданы залалға  айналдыруы мүмкін. Сонымен бірге, табысты кемітіп көрсету, оның нақты сомасын жасыру сияқты келеңсіз факторлар көрініс алады. Бұл кәсіпкерлікпен айналысатын жеке тұлғалардың қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Зерттеу барысында қалыптасқан  пікірлерге тоқаталатын болсақ:

Жеке тұлғалардың табысынан алынатын салықты алғашқы 2-3 жылда босатып, есесіне   жаңа   жұмыс   орындары   құрылған   жағдайда   бюджетке   кем   түскен қаражаттар әлеуметтік салық арқылы толығар еді;

Аванстық төлемдер жасау барысында кәсіпкер тұлғаға 1-2 ай келемінде жеңілдік беру; келесі 3-ші айда келесі аванстық төлемдерге, есім, айыппұл есептелмей, қосып төлесе;

Төлем көзінен салық салынатын салықтар табыстарға жинақтаушы зейнетақы қорларынан   берілетін   зейнетақы   төлемдері   жаңа   салық   кодексі    бойынша жатқызылады, бұл біздің ойымызша халықты, әсіресе зейнеткерлердің өмір сүру деңгейін  көтеруге жағдай жасамайды.   Бұл табысты  салық  объектісінен  алып тастау қажет деп ойлаймыз;

Шағын бизнес субъектлерінің жиынтық салығы кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының 25-30ө-дан аспауы қажет;

Бүгінгі күнде орта бизнес субъектлерінің мониторингін ұйымдастыру қажеттілігі туындап отыр;

Дамыған  елдерде  белсенді  жұмыс  істеп  і^ұрған  косіпорындар,   өз  ондірістерін кеңейтуге,   негізі  құралдарды  жаңартуға  арналған   құралдар  алатын   болса,   ол салықтан босатылады;

Жеке кәсіпкерлерге* қосылған қүн салығын салған кезде, аталған  салық бойынша есепке түру кезінде  ең төменгі айналым молшерін 12000 АЕК -тен 15000 айлық есептік көрсеткішке  дейін төмендету ұсынылады.

Республикамызда егер өндірістік кәсіпорындардың, шағын және орта кәсіпкерліктің ел экономикасындағы үлес салмағының артқанын қалайтын болсақ мұндай тәжірибелерді қолдану артық болмас еді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер

 

1.   Қазақстан республикасының  Кодексі  "салық және  бюджетке  төленетін  басқа да міндетті  төлемдер туралы",  12.06.200ІЖ. (01.01.2005ж.  дейінгі енгізілген өзгертулер  мен толықтыруларды есепке ала  отырып)

2.    Закон      Республика      казахстан      "О государственнной      поддержке      малого предпренимательства",19.07.1997 г.

3. Закон Республики Казахстан "Об индивидуальном предпринемтельстве", 19.0б.1997г.

4.    Қазақстан   Республикасы   Президентінің  "Шаруашылық  серіктестік  туралы"    Заң күші бар Жарлығы, 2.05.1и Казахстан "О Государственной программе развития и поддержке малого предпринимательства в Республике Казахстан на 1999-2000 годы", 31.12.1998 г995ж.

5. Гражданский кодекс  республики Казахстан, 27.12.1994г.

6. Қазақстан Республикасы Президентінің "Өндірістік кооператив туралы"  Заң күші бар Жарлығы, 5.10.1995ж.

7. Указ Президента  Республик.

8. Қазақстан республикасының  "салық және     бюджетке  төленетін басқа да міндеті  толемдер туралы" Заңы, 24.04,1995 ж.

9. Указ Президента республики Казахстан, имеющий силу Закона "О государственной регистрации юредических лиц" от 17.04.1995 г.

10.  Современный экономический  словарь.  Под.ред.  Б.А.  Райзберга  // М.,  Инфра-М, 1999

11. Чипурин М.М., Киселева  Е. А. Курс экономической теории // Киров, "АСА", 1997 г.

12. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег. // М. Экономика, 1993 г.

13. Налоги. Под ред.  Д.Г. Черника // М. Финансы и  статистика, 1999 ж.

14. Курс экономики.  Под ред. Б,А- Райзбергд // М., Инфра-М, 2000 г.

15. Мельников В.Д., Ильясов  К.К. Финансы // Алматы, К/аржы -қаражатДООЗ  ж.'.

16.  Смит А. Исследование  о природе и причинах богатства  народов. // М., 1962, т.2.

17.  Құланбай  Э.  Шағын бизнес  иелері текке  шырылдамайды.  // Егемен  Қазақстан, 26.12.2002 ж.

18.  Идрисова Э.К.  Қазақстандағы салық және салық  салу. Оқулық.// Алматы. 2003ж.

19.  Ермекбаева Б.  Ж.  Салық салу негіздері. Оқу  құралы // Алматы, 2003 г

20.  Черник Д.Г. Налоги  в рыночной эконоомике // М., ЮНИТИ, 1997 г.

21.  Кенесов Б. Американский бизнес требует перемен // Деловая неделя, №3, 24.10.1997 г.

22.  Юткина Т.Ф. Налоги и налогооблажение. // М., Инфра-М, 1999г.

23.  Бухгалтерлік бюллетень  №49 (258) желтоқсан 2003 ж.

24. Алипов А. Механизм  налогооблажения малого и среднего  бизнеса // Деловая неделя, №39, 24.Ю.1997Г.

25. Томпиев М.К."Малое  предпринимательства и ее проблемы" Алматы, 2003г.

26.  Ваксян И.М.  "Эффективные  методы и приемы налогового  контроля в отношении малых  предприятий". Налоговый эксперт,  №1 2002 г.

27. Туржанов. С. О состоянии малого бизнеса г.Алматы и некоторых проблемах развития малого предпринимателства/ Вестник пердпринимателя, 2004г. №1 ст.5-10

28. Туржанов С.А. большие  проблемы малого бизнеса// Налоговый  эксперт №5(30), 2002г.

29. Дауранов   И.,   Рудецких  А.   Роль   и   место   малого   бизнеса   в   решении   проблем занятости. Қаржы-қаражат. 2004г. №5 ст.5-10 "В"

30.  Байниетова      М.      Основные      препятствия     деятельности      субъектов      малого предпринимательства//Саясат. №8, 2004аг.

31.  Байнеева Б.  Современные состояние и тенденции развития малого бизнеса РК// Саясат. №7, 2004ж.

32. Алматы облыстық  көсіпкерлік, шағын және орта  бизнесті дамыту         мен қолдану жөніндегі комитеттің  сандық мәліметтері.

33. Алматы облыстық  СК 1-Н, 2-Н 2003-2004жж. есебі.