Дамыта оқу

Кіріспе

Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғанына 20 жыл болып қалды.

Шығыс Еуропа және ТМД елдерінде кепілденген және толық

Жұмыссыздық – экономикалық өсу жетістіктерінің адам дамуына

Біріншіден, ол адамдар мен үй шаруашылықтарының белгілі бір

Екіншіден, жұмыссыздық (әсіресе, ұзақ мерзімді, тоқыраулы) еңбек дағдыларын

Үшіншіден, жұмыссыздық тек жеке адамдардың ғана емес, сонымен

Жұмыссыздық құбылысы қоғам үшін қазыналық жоғары шығындарды, адам

Осыған орай бұл жұмыссыздық деңгейі және оның экономикалық

Бұл курстық жұмысымның мақсаты еліміздегі жұмыссыздық деңгейін, оның

Осы мақсатқа жетуде келесідей міндеттер қойылады:

Жұмыссыздықтың мәні мен пайда болу себептерін анықтау;

Жұмыссыздықты еңбек рыногының элементі ретінде қарастыру және жан-жақты

Жұмыссыздықтың түрлері мен олардың экономикалық өсуге тигізер әсерін

Қазақстандағы жұмыссыздық мәселесінің жалпы жағдайын, жұмыссыздық деңгейін, олардың

Еліміз тарапынынан жұмыссыздықпен күресудің негізгі шараларын және әлеуметтік

Бұл жұмыстың құрылымы 3 тарау, 7 тақырыпшадан және

Бірінші тарауда жұмыссыздық туралы жалпы түсінік, оның пайда

Екінші тарауда, жұмыссыздық деңгейі, Қазақстандағы қазіргі таңдағы жұмыссыздық

Үшінші тарауда, осы елдегі жұмыссыздардың санын қысқартудағы, жұмыссыздық

Қазіргі таңда жұмыссыздықты жою, жұмыссыздық деңгейін төмендету

Жұмыссыздық және оның әлеуметтік-экономикалық салдарлары

1.1.Жұмыссыздықтың мәні және пайда болу себептері

Еңбек нарығы - бұл ерекше тауар – жұмыс

Жұмыссыздық – бұл еңбек ұсынысының еңбекке деген сұраныстан

Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар

Жұмыс күші – бұл адамның еңбекке деген қабілеттілігі;

Жұмыссыздық - еңбекшілердің бір бөлігінің жұмыс таппай, «артық»

Өзгермелі капиталдың біршама тез азаюы, көбінесе өндірістегі ғылыми-техникалық

Жұмыссыздық – капиталистік экономиканың ажырамас серігі. Экономикасы жағынан

Жұмыссыздықтың пайда болуының басты себептері ретінде төмендегілерді айтуға

1. Халықтың тұрақты тұратын жерінде сұранысқа ие жұмыс

2. Нарыққа көшу жағдайында халықтың кәсіпкерлікпен айналысуға және

3. Шағын және кәсіпкерлік субъектілерінің қаржы және материалдық

4. Шағын және жеке кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының, соның

5. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қолданылып жүрген заңнамада көзделген

6. Тауар өндірумен айналысатын шағын кәсіпкерлікке атаулы мемлекеттік

7. Инвестициялық жобалар мен бағдарламаларды іске асыру кезінде

8. Жергілікті атқарушы органдар өз қамтамасыз етілген азаматтарға

9. Жұмыс істеп жатқан ұйымдардың базасында немесе жаңа

10. Базасы арзан шетелдік  тауарлар әкелуіне байланысты отандық

1.2.Жұмыссыздықтың түрлері және әлеуметтік-экономикалық зардаптары

Жұмыссыздық жеке адам және қоғам үшін көптеген экономикалық

Жұмыссыздық мәселелері көптен бері зерттелуде, бірақ жұмыссыз қатарына

Жұмыссыздық туралы көптеген анықтамаларды жинақтап қорытсақ, оған келесідей

Жұмыссыздықты есептеу формуласы (u) жұмыссыздар саны (U) экономикадағы

u= U/L=U/U+E

Экономикалық әдебиеттерде жұмыссыздықты мына типтерге бөледі: Фрикциондық жұмыссыздық

Осы жұмыссыз адамдар жаңа жұмыс орнына немесе уақытша

Жұмыскерлер өздеріне ұнайтын жұмыс орнын, ал жалдаушылар белгілі

Құрылымдық жұмыссыздық. Экономикадағы құрылымдық өзгерістердің нәтижесінде

Маусымдық жұмыссыздық. Өндірістің кейбір салаларындағы өндіріс көлемінің маусымдық

Батыс экономистері әдетте табиғи жұмыссыздықты және толық жұмыспен

Циклдік жұмыссыздық. Мұның негізін экономикалық құлдырау мен экономиканың

Экономикадағы жұмыссыздықтың бұл түрі алдыңғы екі жұмыссыздық

Сондай-ақ нақты және жалған жұмыссыздық болады.Бірінші жағдайда, адамның

Құрылымдық және фрикциондық жұмыссыздықтар оның «табиғи» деңгейін білдіреді.

Жұмыссыздықтың тағы бір түрі ол - бөлек жұмыссыздық,

Бақылау бойынша жұмыссыздық деген де бар, ол кезекті

Жұмыссыздықтың ел экономикасына тигізер әсері мол және оның

Жұмыссыздықтың экономикалық емес салдарлары – бұл жұмысты жоғалтудың

Жұмыссыздықтың экономикалық салдарлары табысты немесе табыстың белгілі бір

Енді, осы жұмыссыздық зардаптарына кеңінен тоқталатын болсақ, көбіне

Кері әсерлер:

1. Крименогенді жағдайдың өршуі;

2. әлеуметтік кернеудің өршуі;

3. физикалық және психологиялық аурулардың көбеюі;

4. әлеуметтік дифференцияның өсуі;

5. еңбек белсенділігінің төмеңдеуі.

Пайдалы әсері:

1. Жұмыс орнының әлеуметтік маңызының артуы;

2. Өз бос уақытының көбеюі;

3. Жұмыс орнын таңдаудағы еркіндік;

4. Әлеуметтің мән мен еңбек құндылығының артуы.

Экономикалық салдарлары:

Кері әсерлер:

1. Алған білімнің құндылығын жою;

2. Өндірістің төмендеуі;

3. Жұмыссыздарға көмек шығындары;

4. Квалификациясын жоғалту;

5 Өмір сүру деңгейінің төмендеуі;

6. Ұлттық табыстың төмендеуі;

7. Салықтың аз жиналуы.

Пайдалы әсері:

1. Экономиканы қайта жарақтауға жұмыс күшіің резервін жасақтау;

2. Еңбекке бейімділігін өсіру мақсатында жұмысшылар арасында

конкуренция;

3. Білімін жоғарылату үшін уақыт;

4. Еңбек өнімділігі мен өндіріс интенсивтілігі жоғарылауы.

Жұмыссыздықтың осындай экономикалық және экономикалық емес зардаптарының болуы

Жұмыссыздық деңгейі және оның экономикалық өсуге әсері

2.1.Жұмыссыздық деңгейі және қазіргі таңдағы Қазақстандағы жұмыссыздықты

Жұмыссыздық деңгейі дегеніміз – жұмыссыздардың экономикалық тұрғыдан белсенді

немесе,

мұндағы, u – жұмыссыздық деңгейі, U - жұмыссыздар

Статистика органдары  жұмыссыздық деңгейін және экономистер мен экономикалық

Жастар жұмыссыздығының деңгейі – 15-24 жастағы жұмыссыз халық

Ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейі – бір жыл және

ХХ ғасырдың 60-шы жылдары американдық экономистер, Нобель сыйлы-ғының

Толық жұмысбастылық – бұл жұмыс күшінің жалпы санында

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі – бұл әлеуетті ЖІӨ-ге сәйкес

«NAIRU» (Non-Accelerations-Infliacion Rate of Unemployment) түсінігі – бұл

Жұмыссыздық пен өнім көлемі арасындағы өзара байланыс Оукен

Y* – Y / Y* = γ (u

мұндағы, Y* - толық жұмысбастылық жағдайындағы өндірістің әлеуетті

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейіне бірқатар факторлар әсер етеді:

а) демографиялық факторлар;

ә) елде бекітілген жалақының төменгі деңгейі;

б) кәсіподақтардың ықпалы және т.б.[1,74-77б]

Қазіргі таңдағы Қазақстанның жұмыссыздық деңгейін бағалау. Бүкіл ғаламды

Әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыстың әсерімен 2008 жылғы күзден бастап

Әлеуметтік-экономикалық жаңғыру барысында елде қарқынды дамушы еңбек нарығы

Республика экономикасында 2009 жылғы IV тоқсанда 7,9 млн.

2009 жылғы IV тоқсанда жұмыссыз ерлердің үлесі 45,9%,

Жұмыссыздар ішінде жалпы орта білімі бар адамдар –

2009 жылғы желтоқсанның соңында жұмыссыздар ретінде тіркелген адамдар

2009 жылы (алдын ала деректер  бойынша) экономикалық тұрғыдан

1-диаграмма. 2005-2009 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы жұмыссыз

және жұмыспен қамтылған халықтың саны

2010 жылы (алдын ала деректер  бойынша) экономикалық тұрғыдан

2003-2010 жж. жұмыссыздық деңгейін төмендетудің тұрақты динамикасы: 2003

Қарастырылып отырған кезеңде орташа айлық номиналды жалақы, жалпы,

Қазақстандағы 2011 жылы жұмыссыздық деңгейі өткен жылдармен

2010 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша жұмыспен қамтылған

Жұмыссыздық деңгейі азайды: 2005 жылғы 8,1 пайыздан 2008

2011 жылғы ақпанда Қазақстанда жұмыспен қамтылғандардың саны бағалау

Ақпан айының соңындағы жағдай бойынша, ҚР Еңбек және

Ал, наурыз айындағы жұмыссыздық деңгейі 5,5% құрады. Қазақстан

2011 жылы қыркүйек айында жасалған есепке сәйкес Қазақстандағы

2-диаграмма. 2009- 2011 жылдардың жұмыссыздық деңгейлері

пайызбен 

Елбасымыздың тапсырмасы Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі 5,5пайыздан аспауы

2011 жылдың қазан айындағы жұмыссыздық көлемі қыркүйек айындағыай

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің

Жоғарыдағы мәліметтер негізінде қазіргі таңда жұмыссыздықты қысқарту барысындағы

2.2. Жұмыссыздық деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер және оны

Экономикалық жағдай қолда бар ресурстарды қаншалықты тиімді қолданылуына

Жұмысшы күші бұл жұмысбастылар мен жұмыссыздардың жиынтығы, ал

Жұмыссыздық күші = жұмысбастылар саны + жұмыссыздар саны

Жұмыссыздық деңгейі=жұмыссыздар саны/ жұмысшы күшінің жалпы саны* 100

Басқа статистикалық көрсеткіш ересек халықтың жалпы санындағы, %

Ересек халықтың жалпы санындағы жұмысшы күшінің жалпы үлесі=жұмысшы

Бұл статистикалық көрсеткіштер бүтіндей халық үшін де, сондай-ақ

Жұмыссыздықтың көрсеткіштері. Енді жұмыссыздықты, сонымен қатар жұмыссыздықты қысқартуға

Жұмыссыздықтың ұзақтылығы. Егер адамды жұмысынан айрылды деп

Бұл сұраққа жауап өте маңызды, себебі ол жұмыссыздықтың

Жоғарыда қойылған сұраққа жауап беру оңай емес. Көрсетілгендер

Жұмыссыздықтың ұзактылығы туралы мәліметтер мемлекеттік саясатты жүргізу үшін

Әр түрлі демографиялық топтар арасындағы жұмыссыздық деңгейінің айырмашылығы.

Осыған байланысты жасөсіпімдер арасындағы жұмыссыздықтың жоғары деңгейі дұрыс

2.3 Жұмыссыздықтың экономикалық өсуге әсері

Экономикалық балансталған (тепе-тендік) экономикалық

өсу - бұл шаруашылық жүйесінің барлық элементтерінің, өндіріске

Сондықтан балансталған өсу жолында жұмыссыздықты азайту үшін арнаулы

Жұмыссыздық игілік ретінде:

Жұмыссыздық

жұмысшы күшінің резервін кұрайды. Біздің еліміздің

интенсивті дамуға

жұмысбастылықпен тығыз байаныста болды. Жаңа цех

құрылыстары іске қосылмады, себебі жұмысшыларға

бұрынғы орнында істеу

тиімділігі төмендеді.

Жұмыссыздықтың бар

үстемдігін және жалақыны көтеру талабын шектейді

және осы аркылы

күшейтеді.

Жұмыстан айрылу қаупі еңбек тәртібінің

ұйымдастырушысы болып

Осы себептерге байланысты қалыпты жұмыссыздық (3-тен 5 %-

Әрбір ел үшін экономикалық өсудің тиімділігі мен сапасы

Нақты жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) өсуі(бұл әдіс экономика

Жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) бір адамға шаққандағы

Еліміз алғашқы тәуелсіздік алған жылдары нарықтық экономикаға өту

3– диаграмма.1990-2000 жылдардағы нақты ЖІӨ көлемінің өзгерісі.[16]

Жұмыспен қамтылған халықтың саны 1991 жылғы 7,7 миллионнан

Осындай оң нәтижелер жағдайында 2000-2007 жылдардағы экономикалық өсу

Жұмыссыздық деңгейі мен экономикалық өсудің негізгі көрсеткіші -

1-кесте. 1991-2000жж. жұмыссыздық деңгейі мен ЖІӨ көлемі [18]

Жылдар Жұмыссыздық деңгейі (%) ЖІӨ көлемі(млн.теңге) Жан басына

1991

85863,1 5234,0

1992

1217689,2 74072,8

1993 - 29423,1 1796,2

1994 7,5 423468,8 26227,9

1995 11,0 1014190,0 64123,3

1996 13,0 1415749,7 90880,0

1997 13,0 1672142,5 109045,2

1998 13,1 1733263,5 115001,7

1999 13,5 2016456,3 135075,4

2000 12,8 2599901,6 174682,0

2001 10,4 3250593,3 218772,4

2002 9,3 3776277,3 254141,6

2003 8,8 4611975,3 309341,3

2004 8,4 5870134,3 391003,8

2005 8,1 7590593,5 501127,5

2006 7,8 10213731,2 667211,6

2007 7,3 12849794,0 829865,3

2008 6,6 16052919,2 1024175,1

2009 6,6 17007647,0 1056803,5

2010 5,8 21815517,0 1336465,9

2008 жылы жаһандық қаржы дағдарысы әлемдік экономиканың өсу

Елде азаматтарды жұмыспен қамтуға байланысты бағдарламалар негізінде 2011

3.1. Жұмыссыздықты қысқартудағы мемлекет тарапынан қолданылатын шаралар

Қазіргі әлем мемлекеттеріндегі макроэкономикалық деңгейдегі мәселелердің бірі –

жұмыс түрін таңдау

тәртібінде жұмыс жасауда;

еңбекті қорғау, негізсіз еңбектең құылу немесе негізсіз жұмысқа

алмаудан құқықтық қорғау;

• жұмыспен камтамасыз ету

жұмысты таңдауда ақысыз кызмет көрсету;

Жұмыссыздық мәртебесіне ие болған азаматтарға мемлекет мынандай кепілдеме

жұмыспен қамтамасыз ету

кәсіби бағыт, кәсіби даярлық, қайта даярлық және

дәрежесін көтеруге ақысыз көмек беру;

жұмыссыздык жәрдемі секілді әлеуметтік қолдау және басқалай

материалдық көмек

қамтамасыз ету;

азаматтардың жас және

ұйымдастырылған жалақы төленетін қоғамдық жұмыстар үшін

жедел еңбек келісім шарттарына отыру мүмкіндігі.[12,25-27б]

Президенттің «Қазақстан - 2030» жолдауында анықталған, қазіргі кезеңдегі

Қазіргі кезде экономиканың нақтылы секторында жұмыссыздықпен күресу мәселесі

Нарықтық қатынастар пайда бола бастаған кезде мемлекеттің әлеуметтік

Жұмыссыздықтан қорғау жүйесінің негізгі мақсаты – жұмыспен тұрақты

Бұл бағыттар өз негізінде өнім шығаруды, кәсіпорындағы еңбек

Жұмыссыздықтан қорғау жүйесінің негізгі қызметтерін анықтай келгенде оның

Жұмыссыздықты төмендету мақсатында республикамызда бірнеше бағдарламалар әзірленген болатын.

Жұмыспен қамтудың белсенді саясатын жүргізу Қазақстан Республикасының

Жол картасы шеңберінде жұмыс орындарын сақтау және жұмыспен

Қазіргі уақытта жүзеге асырылып жатқан үдемелі индустриялық-инновациялық дамуға

2008 – 2010 жылдарға жұмыссыздықтың өсуінің алдын алуға,

Жұмыссыздықтың өсуі, қызметкерлердің одан әрі босатылуы әсіресе өндірістің

Осындай жағдайда Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасының

Жол картасы шеңберінде жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді нысандарын

Жол картасының негізгі нәтижелері: шамамен 9 мың жоба

Дағдарыс жағдайында іске асырылған халықты жұмыспен қамтудың қысқа

Жұмыспен қамтудың өсуі халық табысының артуы мен кедейлік

Жұмыспен қамтылған халық құрылымында өз бетінше жұмыспен айналысатын

Ауыл жастарының жағдайы ерекше алаңдаушылық тудырып отыр, кәсіптік

Еңбек нарығында қалыптасқан мұндай ахуалдың тікелей салдары кедейліктің

Табысы аз адамдарды әлеуметтік қолдау мәселесінде жұмыспен

ЕНББ экономикалық тұрғыдан – жұмыспен нәтижелі қамту

Бастапқыда мұндай бағдарламалар экономикалық күйзеліс кезеңінде және жұмыссыздық