М.Әуезов «Абай жолы» роман- эпопеясындағы Құнанбай бейнесі

                   Өтілетін пән:      Қазақ әдебиеті  11- сынып

 

 

 

  Сабақтың тақырыбы: М.Әуезов  «Абай жолы» роман- эпопеясындағы Құнанбай бейнесі.

 

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: «Абай жолы» роман-эпопеясы бойынша алған білімді, оның басты түйінін меңгеру арқылы романға сүйене отырып, Құнанбай бейнесін ашу;

ә) Дамытушылық: әр оқушының өзіндік ой-қиялына ерік беріп, өзінше ой қорытуға, ой түюге баулу.таным түсініктерін дамыту;

б) Тәрбиелік: ұлы адамдардың өмірін өнеге тұтып, оқушыларды адами қасиеттерге баулу, өзін-өзі ұстай білуге, елжандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу;

 

Сабақтың түрі: Жаңа білім үйрену сабағы.

 

Сабақтың әдіс-тәсілдері:  Ғылыми ізденіс, қосымша әдебиеттермен жұмыс, мәтінмен жұмыс, диалог-монолог, ой шақыру, деңгейлеп оқыту, мини дебат, тест- интервью,сауалнама-интервью.

Сабақтың технологиясы: Логикалық- евристикалық жобалау технологиясы, Қ.Бітібаеваның жаңа білімді меңгерту технологиясы.

 

Пәнаралық байланыс: музыка, тарих.

 

Сабақтың ұраны: Ізденеміз,зерттейміз, салыстырамыз, табамыз.

 

Сабақтың барысы:

                                       І бөлім   Ұйымдастыру

Мақсат:

• Оқушылардың жағдаяты- құрал-жабдық, оқушының сырт-келбеті, сабаққа әзірлік;
• Жағымды көңіл-күй туғызу, ынталандыру;

Әдіс- амалдар, тәсілдер: ұйымдастыру, Абай  «Желсіз түнде жарық ай » әні.

 

ІІ бөлім Үй тапсырмасы ,қорытындылау.

 

Мақсаты:

• көркем тіл, дәлелді пікір, ұтымды ойларды басшылыққа алу;
• кейіпкердің бейнесін ашатын дәлелді цитаттар, үзінділер келтіру;

Әдіс-амалдар. тәсілдер: өзіндік ізденіс, монолог-диалог, ой шақыру.

 

Үй тапсырмасы  «Абайды білмек керек ойлы жасқа» деген айдармен топтастырылып тиянақталды. (монолог- диалог әдісі)

1- оқушы    Абай атынан «Атаның емес, Адам ұлымын!» атты цитатты монолог-толғау бойынша.

2- оқушы   Дәрменнің диалогы- «... Абай аға, қадірлім! Ол дәндерің өлген жоқ, жойылған жоқ...» тақырыбы бойынша.

3- оқушы   Бүгінгі ұрпақ сөзі: «... Атам Абай, арманыңа бер тыным...» (Оқушыларға алдын ала инсценировкалық тапсырмалар беремін )

 

 

 

  Сонымен балалар, бір сәт роман парақтарына үңіліп, ой шақырсақ:

Романның бірінші кітабі

                               Әкесінің үміті болған,

                              Ой - санасы өсіп толған кім  ? (Абай – шыңға шыққан жас  шынар)

 

2- кітапта қамтылған :  Зере әжеден ғибрат алып,  Шөже ақынмен табысқан, Лермонтов, Пушкиндермен, Алғыр оймен жарысқан кім ? (Ой -санасы, ақыл-парасаты толысқан, азамат- ақын).

3- 4 кітап бойынша. Кедейлерге  жақ болған, Қазағына бақ болған  кім ?

(Абай- халық қамқоршысы).

Міне, балалар, осындай қасиеттерді  бойына жиған Абай образы- эпопеяның жаны мен жүрегі. Абай- елдің алысты болжай алған, ілгері сүйреген ойы болса, біз бүгін- елдің тоқырап қалған өз биігінен аса алмаған ескі ойы, романдағы типтер мен характерлердің жиынтығы, сақасы сияқты сонша сұм, сонша аруақты, сонша бір кесек образ- Құнанбай бейнесінің ұнамды, ұнамсыз жақтарын сомдайтын боламыз.

ІІІ бөлім Жаңа сабақты меңгерту.

Қолданылатын технология: 

Қ.Бітібаеваның жаңа білімді меңгерту технологиясы

 

І кезең. Жаңа тақырып бойынша берілетін алдын-ала тапсырмалар жүйесі

Мақсат:

• Оқушыларды жеке тұлға ретінде ала отырып, олардың іс-әрекет түрлерін мақсатты қалыптастыру, өзіндік дербес ізденуге баулу;
• Білім алуға деген ынтасы мен іскерлігін,  оқу -танымдық қажеттілігін қалыптастыру арқылы дайын білімді қайталау емес, өз белсенділіктерін шыңдау.

Бірінші деңгейлік тапсырма

Құнанбай туралы қосымша материалдар  мен әдебиеттерден реферат дайындау. (Құнанбай Өскенбайұлы Қазақстан . Энциклопедия)

ІІ кезең. Тапсырмалар негізіндегі сұхбат-әңгіме пікірлесу.

Мақсат:

• оқушыларды танымдық-  түрлендіруші іс-әрекеттерін, эвристикалық және  шығармашылық ізденсітерге жетелеу;
• білім мазмұнында оларды іздендіру табу, дәлелдеуге жетелеу;
• алдан-ала берілген тапсырмалар бойынша оқушыларды өзіндік болжам түйіндерін жетілдіру, ғылымиландыру, алғашқы түсінігін кеңейту;

Мақсат: шебер, ұйымды сөйлеуге, тапқырлыққа баулу; өзге оқушылардың пікірін тыңдай білу; өз ойын, дәлелді, айқын жеткізуге талаптандыру. Мұғалімнің кіріспе сөзі: (Өтілетін тақырып туралы)

     Әдіс-тәсілдер: мини дебат.

 

Жақтаушы топ дәлелдеуі:

Аргумент: 1. Абайдай ұлы дананың әкесі

                   2. Қажы, рухани таза адам.

                   3. Қолы ашық, данышпан (Мешіт салғызуы, Бөжей асы, т.б.)

Даттаушы топ дәлелдеуі:

Аргумент: 1. Қатігез (Қодар, Қамқа, Кәмшат өлімі т.б.)

                     2. Әміршіл (Үнемі бұйрық беріп отырады)

(екі жақ та өз пікірлерін  романнан нақты мысалдар келтіре  отырып дәлелдеу керек)

Мұғалім пікірі

- Қалай ойлайсыңдар. Құнанбай  мен Абай арасындағы келіспеушілік,  қайшылық тек әке мен бала  арасындағы өкпе, наразылық па ? Осы  мәселедегі автор идеясы туралы  не айтар едіңдер

  Проблемалық сұраққа  ойымызды  жұмылдырайық:

• Қодар мен Қамқаның өміріне басты себеп не деп ойлайсыңдар ?
• Осы пікірге келісуге бола ма ? Құнанбай Қодарды өлтіртпей ақ жерін тарып алуға шамасы келмей ме ?

ІІІ кезең. Оқушылардың тапсырмалар негізіндегі жұмысын, болжамдарын саралау.

Мақсат:

• Жаңа білім бойынша өз болжамдарын тыңдап, талқылау;
• өзіндік қорытындылары, оның қаншалықты ғылыми шындыққа жақын екенін саралау;
• бір-бірімен ынтымақтастығы.

2. Деңгейлік тапсырма Құнанбайдың  жағымды жақтары 

                                                     (оқушыларға романнан мысал келтірту)

Сонымен, Құнанбай азулы жыртқыш қана емес, ол- ақылды, жетер түбін ойлай білетін, терең ойлы адам. Сонымен бірге көкірегі ояу көреген, ашуы мен қайратын қатар ұстайтын қайсар рухты адам екеніне көз жеткіздік.

 

  ІҮ кезең: Қосымша материалдар, ғылыми еңбектерден.

3.Деңгейлік тапсырма  «Алыптан  алып туады» (реферат-интернеттен)

Мақсат:

• білім мазмұнына қосымша материалдар, ғылыми еңбектер, басқа да бүгінгі таңдағы жаңалықтар, пікірлер байыта отырып, оқушылардың толыққанды білімділік дағдыларын дамыту;
• ұлттық байланыстар арқылы берілетін білім мазмұнын ірілендіре түсу, өмірмен байланысын арттыру;

Ү кезең: Оқулықпен жұмыс, пысықтау

Құнанбай образы-  шебер жасалған образ

(оқушылар оқулықтан ой түйіндейді)

Мақсат: Оқулықтың білім көзі, әрі өз бетімен білім алудың дидактикалық үлгісі екендігін ескеріп, онымен жұмыс арқылы оқушылардың ынтасы, танымдық іс-әрекетін  басқару.

Әдіс-тәсілдер:  практикалық жұмыстар (өз бетімен жеке тапсырма орындау)

ҮІ кезең Жинақтау, қорытындылау.  Бекіту. Коррекция

Мақсат: Жаңа білімді меңгертудің бес кезеңі бойынша алған білімдерін саралау, тиянақтау;

• оқушыларды қорытынды, жинақтау, талдау тәсілдеріне баулу;
• алдына мақсат қоя білу, өздерін -өзі оқытуға, «жаңалық» ашуға, өздерін-өзі танытуға баулу:
• білім деңгейлерін саралау, алған білімдерін өздеріне жүйелету

 

 

1. Интервью-тест (Құнанбай бейнесі)

Құнанбайдың өзіне тән  ерекшелігі (Өткір тілді,сөзге  шешен, ақылды, терең ойлы, қайратты, қатыгез, қызба қан,...)
Ескерту:өзің жауап қосуыңа  болады.
2. Құнанбай бейнесі өзіңе ұнады  ма, жоқ па? Неліктен?
3. Құнанбай тобындағылардың қайсысы  жүрегіңе жақын болды?  Неге?
4. Құнанбай бейнесі арқылы өзіңнің  болашаққа түйген түйінің.

Қорытынды.

Міне, балалар, романдағы және өмірдегі Құнанбай бейнесі арқылы ой түйіндедік.

Ұл туындының иесі М.Әуезовке Бауыржан Момышұлы былай деп реншіш білдіреді: «Абайды көтерем деп Құнанбайды кеміттің. Құнанбай қазақтың Иван Грозныйы еді. Ол мақсатына жетті. Құнанбай жете алмады.Құнанбай- қазақ мемлекетін құруға ұмтылған жан.». М.Әуезов бір сөзінде: «Абайды көтеру үшін, Құнанбайды құрбандыққа шалуға тура келді»-, делінген.  Ой қорыта келе, сабақ соңын айтыскер – ақын М.Тазабековтың «Дінислам- діңгегім» термесімен аяқтаймын:

                         Кешегі Құнанбайлар бұрқасындай,

                         Салмақты болған екен кір тасындай.

                         Арсызға қатал, қатты болғанменен

                         Халқына болған құстың ұлпасындай.

 

                         Кешегі Кенесары тұлпарына,

                         Доңыздың басқан шөбін жегізбеген.

                         Тектілік белгісіндей Зере әжеміз.

                         Құнанбайды дәретсіз емізбеген.

 

                       Атаның бойындағы тазалықтан

                      Абай  туды тектілік негізбенен.

(Тектілік, имандылық туралы қысқаша  айтамын)

 

2. Сауалнама- интервью.

 

Өзіңді-өзің таны, өз біліміңді өзің сарала. (білім жүйесін басшылыққа ал)

Тапсырма: Мына жүйе бойынша жұмыс  істеп, өз біліміңе өзің зерттеу жүргіз. Білім деңгейіңді өзің бақыла.

Баға қою ( Бағалау, мадақтау)

ІҮ бөлім: Үй тапсырмасын беру

Мақсат:

Мәтінімен өзіндік жұмыс.

Міндетті тапсырмалар:

-оқулықпен жұмыс

- Абай-  Құнанбай  (Венн диаграммасын  құру)

Өз қалауалары бойынша орындалатын  тапсырмалар.

- Логикалық-эвристикалық жобалау  технологиясы бойынша

романдағы халық өкілдері және әйелдер бейнесін ашу, талдау.

 

 

       ШҚО, Аягөз ауданы, Айғыз ауылы «Айғыз жалпы білім беретін орта мектеп» КММ

                Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі -  Оспанова Бақкамал Нығметқызы