Басшы қандай болу керек

Басшы мен қызметшінің арасындағы қарым-қатынас қандай болуы керек?

Бастық пен қызметкердің арасындағы әдептіліктің өзіндік орындары бар.  Жұмыс мәселесіне байланысты әдептілікті сақтау кейде қызметкердің тарапынан бұзылып жатса, енді бірде бастықтың  тарапынан қателіктер кетіп жатады. Сондықтан газетіміздің бұл санында бастық пен қызметкер арасындағы    әдептілік жолдарын өздеріңіздің назарларыңызға ұсынбақпыз.

Басшының бойында қандай қасиеттер болуы қажет?

 
Мекеме басқарып отырған адамның бойында ең бастысы сабырлық болуы қажет.  Кез-келген істе шыдамсыздық таныту - бастық адамға үлкен қателік. Сонымен қатар бастық шыншыл болып, екіжүзділікке, өтірік айтуға жол бермеуге тиіс.

 
Ал тәкаппарлық қасиет - ұжым басқарып отырған адамға тіпті де жараспайды. Ол адамдармен қарым-қатынасында менмендікке орын алдырып, адамдардың білімі мен тәжірибесін менсінбеушіліктен, өз орнын аса биік бағалаудан, қолы жеткен табысқа мастанудан өз мүмкіндігін асыра бағалауға тап болады. С ндықтан да ұжым басқарып отырған адам бойынан осындай қасиеттерді аулақ ұстағаны жөн. Сондай-ақ басшының қол астындағы қызметкерлеріне талап қойып және соны сұрай білуі де заңдылық. Алайда талап ету - сенім білдірумен, сыйлаумен сабақтасып жатуы қажет.

 
Қызметші басшы алдында өзін қалай ұстауы керек?

 
Қызметшіге қажет бір қасиет - тыңдай білу. Тыңдай білу сөйлеушінің сөзін бөлмей мақұлдау ғана емес, оның ойына, сезіміне ортақтасу. Бастықтың алдында отырған қызметкер жеке бас проблемасын ұмытып, оны мұқият тыңдау қажет. Сонымен қатар қызметкер өз ісін терең меңгеріп, адалдық пен әділдікті, қарапайымдылық пен байсалдылық, жауапкершілікті түсіне білуі қажет.

 
Кімнің бірінші сәлемдескені дұрыс?

 
Өзін-өзі ұстау мәнері өзара амандасудан басталады. Қызмет шарты бойынша қызметкер бастықпен бірінші амандасуға тиіс. Әйел адам бастығына «Сәлеметсіз бе?» деп амандасса жетіп жатыр. Ал ер адам бастығымен қол алысып амандасқаны дұрыс. Сосын ара-қатынасты 60 см мен 1-2 метр қашықтықта сақтау қажет.

 
Бұған әңігімелесу, келіссөз, келісім-шарт кезіндегі кездесулер жатады. Мекеме басшысы жас болса, қызметкерлерге сәлем бергені ағаттық емес. Бөлмеге кіргенде басшы бірінші амандасады, қызметкерлер орындарынан тұрмай-ақ амандасуларына болады. Басшы өз кабинетіне жұмыспен келген қызметкерді тұрып қарсы алмайды. Әңгіме ұзаққа созылар болса, орын ұсынады.

 
Қызметкердің киіну үлгісі оның әдептілігінен сыр шертеді

 
Қызметкердің киім кию үлгісіне қарап, оның қандай адам  екендігін аңғаруға болады. Тап-таза, өзіне сенімді, сыпайы, көзге ұрып тұратын артық жылтырақсыз киінген қызметкер сенімге тез ие болады.

 
Басшы алдына келген адамды қалай қабылдауы керек?

 
Егер келуші қысылыс білдіріп, мазасызданса, сіз өзіңіздің қарапайым ұстамыңызбен келушіні тыныштандыра аласыз. Басшы қызметкерлеріне есік қағып кіруді ескерткен болса, бұл ережені сақтаған дұрыс.  Қызметкерімен немесе келушімен сөйлесіп отырған басшы іске қатысы жоқ қағаздарды ақтарып кетуден, қайта-қайта телефонмен сөйлесуден, саусақтарымен үстелді тықылдатудан аулақ болғаны жөн.

 
Сөйлесе білу

 
Сөйлей білмей - ойлауға дағды алу мүмкін емес. Жақсы сөйлеуге үйрену үшін не істеу керек? Ең алдымен әдеби кітаптар оқып, өлеңдер мен көркемсөздер жаттау арқылы жадыңыздағы жақсы сөз тіркестерін үнемі жаңғыртып отырыңыз. Сіздің миыңыз неғұрлым көп мәтінді сақтаған сайын, сіз қажет кезде оларды дайын күйінде қолдана қоясыз.

 
Сонымен қатар өз сөзіңізді жақсы ұғыныңыз. Әрбір сөйлегеніңіз қысқа да нұсқа, сауатты құрылған сөйлемдерден болуы тиіс. Сіз ойыңызды дұрыс құрап жеткізе алмасаңыз, қандай құнды пікір айтам дегенмен, ол дұрыс қабылданбауы мүмкін.

 
Белсенді тыңдау

 
Сіз айналаңызды ынта қоя тыңдаған сайын, сөйлеуші де сізге ықыласпен әңгімелей түседі. Сіз өзіңіз біреуді ықыласпен тыңдасаңыз, сіз сөйлегенде ол да сізді сондай ынтамен тыңдайды. Белсенді тыңдай отырып, мәселе бойынша орынды сұрақтар қоя білу - адамның көзін жеткізудің маңызды бір бөлігі. Әдетте, жақсы сөйлейтіндерге қарағанда, жақсы тыңдай білетіндер қызметте тез жоғарылайды.

 
Тиімді тыңдай білудің тәсілдері:

 
*Тыңдаушының көзіне тіке қарап  отырыңыз. Сіз мұнымен оны ынта  қойып тыңдағаныңызды білдіресіз. 
*Сөйлеушіге өзіңіздің тыңдап отырғаныңызды «иә», «түсінемін» деген сөздер немесе басыңызды изеп, қоштау арқылы сездірте аласыз.

 
*Сөйлеушіге шынымен де тыңдап  қана емес, түсініп отырғаныңызды да білдіріңіз. Егер бір нәрсеге түсінбей қалсаңыз, сұрақ қойыңыз.

 
*Сіздің отырысыңыз, қимыл-қозғалысыңыз тыңдап отырғаныңызды білдірсін, сөйлеуші ынталы, тірі адаммен сөйлесіп отырғанын түсінуі тиіс.

 
*Сізге айтылған әңгіменің мәнін  түсіне біліңіз. Бұл оңай емес, өйткені сіздің ойыңыз бір айтылғанды терең ойлап, соны қуып кетсе, келесі айтылғандардан хабарсыз қалуыңыз мүмкін. Ойдың адасуына жол бермеңіз. 
*Байқағыштық - жақсы қасиет. Сөйлеушінің бет құбылысының сипаттарын: сізге қалай қарағанын, қалай отырғанын немесе тұрғанын, әңгіме кезінде өзін қалай ұстағанын бақылаңыз.

 
*Сөйте отырып, өзіңіздің сезіміңізді  де дәл беріңіз: бұл  жағдайды айқындап, әңгімедегі кедергілерді жояды.

 
Қызметтік қарым-қатынастар

 
Жаңа қызметкерді ұжымға бастық таныстырады. Бұрынғы қызметкерлер жаңа адамның ортаға өз адамдарындай сіңісіп кетуін іске асырып, бірнеше күн өткеннен кейін жаңа адам өзін осы ортаның байырғы мүшесіндей қолайлы сезінуі керек. Ұжымдағы кейбір адамдардың күрделі қарым-қатынастарын, өзара реніштерін жаңа келген адамға білдіртпегені жөн. 
Көпшілік алдында қалай сөйлеу керек?

Қызметкерлер немесе басшы жұмыс барысында көпшілік алдына шығып сөйлеуге мәжбүр болады. Мұндай кезде сөйлеуге байсалды дайындықпен кірісіңіз. Сіздің әрбір сөзіңіз аудитория үшін де, сіз үшін де маңызды болуы тиіс. Келеңсіздік болмас үшін рет-ретімен не болатынын нақтылап жазып алыңыз.

Сіз кездесуіңіздің қандай болатынын да алдын ала білуіңіз қажет: жиналыс па, қабылдау ма, әлде ресми емес қабылдау ма, сахнада сөйлейсіз бе, кафедрада ма, әлде топ ортасына шығу керек пе? Бұларды да алдын ала білгеніңіз дұрыс. Мұндай мәліметтер сіздің қандай жағдайға не лайықтап киетініңізді таңдауға мүміндік береді.

Лидерге қажетті 21 қасиет (5-бөлім)

Адамдардың көшбасшының артынан ілесуіне не себеп болады? Неліктен адамдар кей көшбасшылардың үндеуіне үн қатпай, ал басқалардың ізінен қалмайды? Теорияшыл көшбасшылар мен тиімді түрде артынан ілескен адамдары бар іскер көшбасшылардың айырмашылығы неде? Себебі нақты адамның жекелеген және ерекше қасиетінде. 

Он үшінші қасиет. Позитивті ұстаным: егер істей аламын деп сенсеңіз, істей аласыз 

Табысты адам – өзіне лақтырған кірпіштерден мықты іргетас қалай алатын адам 

                                      Дэвид Бринкли, тележурналист 

Егер тиімді көшбасшы болам десеңіздер, сізге позитивті ұстаным қажет. Позитивті орныққан адам болу үшін не істеу керектігін қарастырайық: 

Сіздің ұстанымыңыз – сіздің таңдауыңыз. Орта адам, басқа адамнан ерлік жасауға жігерлендіруді күтеді. Өткен өміріңізде не болғанына қарамастан, сіздің өмірлік ұстанымыңыз – сіздің бүгінгі таңдауыңыз. Психолог Виктор Франклин мынаған сенеді:«Қандай жағдай болмасын, өзіңіздің өмірлік ұстанымыңызды  таңдай білу, адамдық ерікке негізделеді».

Сіздің өмірлік ұстанымдарыңызды сіздің іс-әрекетіңіз анықтайды. Жанұялық өмір жөніндегі эксперт, кеңес беруші Деннис Уайтли: «Жеңімпаздың басымдығы туа біткен қабілетінде, интелектуалды коэффициентінде, дарында емес. Ол жағдайда емес, ұстанымда жатыр. Ұстаным – жетістіктің белгісі». Қалай қимылдау керектігін ұстаным анықтайды, сондықтан ол бірінші орынға ие.

Сіздің адамдарыңыз – сіздің ұстанымдарыңыздың айнасы. Томас Эдисон өмір бойы позитивті ұстанымын және ынтасын өзінің бойына ғана сіңіріп емес, басқа адамдардың да бойына дарыта білген. Бір кездері ол: «Егер біз баларымызға қалдыра алатын жалғыз мұра, ынтагерлік болса, онда одан артық бағалы нәрсе болмас еді», – деген.

Жақсы ұстанымды қалпына келтіргеннен гөрі, қолдап отырған дұрыс. Егер позитивті ұстаным иесі болсаңыз, оны сақтап отыруға тырысыңыз. Басқа жағынан, қиын кездерді басынан кешірсеңіздер, өзіңізден, басқаларда көңіліңіз қалып, күйзеліске түспеңіз. Себебі ұстанымды тек сіз таңдайсыз, тек сіз барлығына өзгеріс енгізе аласыз.

Ағылшындық хирург-кардиолог Мартин Ллойд-Джонс айтқан болатын: «Бақытсыздықтың бәрі өз-өздеріңмен сөйлесудің орнына, тыңдағандықтарыңда». Ал сіздер қандай ішкі дауыстарды естисіздер? Әр түрлі адамдармен жұмыс істегенде олар мені ыңғайсыз жағдайға қалдырады деп ойлайсыздар ма? Жаңа істі бастар кезде бұл жұмысым сәтсіз болар ма екен деген ойлар мазалай ма? Егер ішкі дүниеңіз  әр кез жаман ойлармен мазалай берсе, онда ойша жігерлендіретін сөздер айтып, ынтаңызды оятумен шұғылданыңыз.

Он төртінші қасиет. Мәселені шешу: сіздің проблемаңыз, проблема болып қала бермеуі  керек.

Көшбасшының калибрін ол қолға алатын проблемалары арқылы өлшеуге болады. Көшбасшы әрқашан өзіне сай проблемаларды алады. 

                                                               Джон Максвелл

Көшбасшы қай салада жұмыс істемесін, проблемадан кұтыла алмайды. Оның үш себебі бар. Бірінші, өспелі күрделілік мен алуан түрлілік. Екінші, біз әр түрлі адамдармен қарым-қатынаста боламыз. Үшінші, бізге қатысты  барлық жағдайлармен күресе алмаймыз. Мәселені жақсы шешетін көшбасшылар мына 5 қасиетке ие болу керек: 

Пролеманы көре білу. Проблемадан құтыла алмайтындығын білетін жақсы көшбасшы, оны күтіп және көре біледі. Алдағы жолымыз тегіс болады деушілер, ылғи да сәтсіздікпен қауышып отырады. Егер сіздің позитивті ұстанымыңыз жақсы болып және қиын жағдайға әр кез дайын бола алсаңыз, жолыңыздағы барлық тұрған барлық мәселені толықтай шеше аласыз. 

Шындықты қабылдай алу. Адамдар проблеманы әр түрлі қабылдайды: біреуі одан бас тартады; біреуі оны қабылдап, шешімін іздеуге кіріседі; үшіншісі оны қабылдап қана қоймай, оны жақсы жаққа өзгерте бастайды. Тиімді көшбасшы проблеманы қарсы алуға әрқашан дайын.

Толық суретін көре алады. Көшбасшылар проблеманың толық суретін көре біледі. Эмоция оларды орап, састыра алмайды.

Олар ретімен істейді. Ричард Слома мына кеңесті береді: «Ешқашан проблемалардын барлығына кіріспеңіздер, оларды тізіп, ретімен шешіңіздер». Егер алдарыңызда проблемалар көптеп тұрса, онда алдыңғысын шешкендігіңізге куә болыңыз.

Құлау шегінде тұрса да, басты мақсаттан шегінбейді. Көшбасшылар басты шешімді қиын жағдайда емес, шарықтау кезінде қабылдайды.

Әр проблема өзіңізді жақсырақ танып-білу жолы. Ол сіз қалай ойлайтыныңызды, қандай материалдан жасалғаныңызды ашып береді. Сіз проблемамен бетпе-бет қалғанда не істейсіз? Оны ескермей, ол өздігінен жоғалып кететіндей бол ма? Сіз қолға алып, кейіннен тайсалған кездер болды ма? Әлде барлық проблемаларды толық сенімділікпен шешесіз бе?Проблемаларды тиімді шешу, оған қарсы шығып, күресе алғаннан жиналған тәжірибе. Әр кез оны шешу арқылы белгілі бір істе өркендей аласыз. Бірақ сіз ешқашан проблемаларды шешпеген болсаңыз, сәтсіздіктен шыға алмасаңыз, онда тиімді көшбасшы бола алмайсыз.

Сіздің армандарыңыздың орындалуына  басқалары ешбір кедергі жасауына мүмкіндік бермеңіздер!!!

Он бесінші қасиет. Өзара қатынас: егер сіз адамдармен тату болсаңыз, олар да сізбен тату болады

Жетістіктің жеке алынған, ең маңызды қосылыстарының бірі – адамдармен байланыс орната білу. 

                                                     Теодор Рузвельт  

Адамдармен жұмыс істеп, олармен өзара қарым-қатынаста бола білу, тиімді көшбасшының қасиеті болып табылады. Көшбасшы атанған тұлғаға адамдармен өзара қатынасты қатайтып, оны әдетке айналдыру үшін не істеу керек?

Көшбасшының басына ие болу керек – адамдарды түсіне білу. Көшбасшының өзара қатынас кезіндегі бірінші қасиеті – қоршаған ортадағы адамдардың не ойлап, не сезетінін түсіне білу. Маркетинг жөніндегі сарапшы Род Ничолс айтады: «Егер сіз әрбір клиентпен бір-ақ түрлі жолмен жұмыс істесеңіз, онда контактілеріңіздің барлық санының 25-30 % ғана шартқа келісім береді, себебі бір типті адамдары ғана қамтисыз, ал төрт типті адамдармен қалай жұмыс істеу керектігін үйренсеңіз, нәтижесі 100% болады». Артыңыздан ерген жеке адамға бейімделе біліңіз, бұл нағыз көшбасшылық қасиет.

Көшбасшының жүрегіне ие болу – адамдарды жақсы көру. Компьютерлік қызметті ұсынумен айналысатын Difinitive Computer Services фирмасының президенті және бас директоры Генри Груленд атады: «Көшбасшы болу – жетекшілік етуге қарағанда маңыздырақ. Көшбасшылар басқаларға жанашырлықпен қарап, олардың жаман жағын емес, жақсы жағын дәл таба алады. Бұның бәрі басқалардың қамын ойлай алатындығы үшін»

Көшбасшының қолын ұсына білу – көмектесе алу. Артынан ерушілер көшбасшының олардың қызығушылығын ескеретіндерін сыйлайды. Егер сіздер не аламын емес, не бере аламын деген қағидамен жүрсеңіз, адамдар сіздерді сыйлай бастайды, оның арты мықты өзара қатынас орнатады.

Сіздер байланысқа бейімделгіштік пен адамдармен өзара қатынастарыңызды қалай бағалайсыздар? Таныс емес компанияда өздеріңізді қалай сезінесіздер? Әр түрлі психологоялық типтегі адамдармен қандай қарым-қатынастасыз? Кез-келген адаммен тіл табыса аласыз ба? Жақсы қарым-қатынасты ұзақ уақыт сақтай аласыз ба? Егер сіз адамдармен тез, әрі берік қатынас орната алмасаңыз, бұл үшін өте қиналатын боласыз. 

Адам өміріндегі ең маңызды рөл ойнайтын өзара қатынасты бағалай біл!!!