Психогигиена мен психопрофилактика тарихы

            

   

 

        Жоспар

 

I.Кіріспе

II. Негізгі бөлім

   2.1. Психогигиена мен психопрофилактика тарихы.                     

   2.2.Психогигиена,психопрофилактика -медициналық       

         психологияның іс-әрекет түрлері ретінде.

   2.3. Психогигиена түрлері.

III. Қорытынды

IV.Пайдаланылған  әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Кіріспе

 

  Қазіргі  кезеңдегі  психология  қалыптасудың  әр  түрлі  сатысында  тұрған және  тәжірибенің  түрлі  салаларымен  байланысқан  ғылыми  пәндердің  тармақталған  жүйесін  білдіреді. Әдетте, психология  салаларын  жіктеудің  негізгі принципі  деп  әрекеттегі  психиканың  даму  приниципін  айтады. Сондықтан  психология  салаларын  жіктеудің  негізі  ретінде  адамның  іс әрекетінің  сан алуан  түрлерін пайдаланады. Медициналық психология  дәрігердің  іс-әрекетнің  және  аурудың  мінез құлқының   аспектілерін  зерттейді. Ол мынадай  бөлімдерден  тұрады:  психикалық құбылыстардың  мидың  физиологиялық  құрылымдарына  қатынасын зерттейтін  нейропсихологиядан;  Адамның  психикалық әрекетіне  дәрілердің  әсер  етуін  зерттейтін психофармологиядан;  Адамның  денсаулығы  мен  оны  нығайтуға  арналған шараларды жүзеге  асыру  жүйесін, оның  әдіс  тәсілдерін  айқындатын  психопрофилактика  және  психогигиенадан;  Адамның психикалық  ауытқушылықтарын  зерттейтін  пстопсихологиядан;  Психикалық  ауытқушылықтары бар  адамдардың  өзіндік  психикалық  ерекшеліктерін  зерттеп, психотерапевтикалық  көмек  көрсететін  клиникалық  психологиядан; Психогигиена (психо... және гр.hygienos — емдік) — дені сау адамдарды психикалық жүйке ауытқушылығынан, психикалық зақымнан сақтандыру үшін арнайы көмек көрсететін медициналық психология саласы. Адамның психикалық дамуына және күйіне, жұмыс қабілетіне, өмірінің ұзақтығына оң және теріс әсер ететін әлеуметтік, тұрмыстық, өндірістік, психологиялық және т.б. жағдайларды зерттейді. Психогигиенаның мақсаты — қиыншынық кезде және күнделікті әурешілікте адамның жүйкесін жұқартатын, психикалық ауытқушылыққа ұшырататын психоз бен невроздан сақтандыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Психогигиена мен психопрофилактика тарихы.

 

 Психогигиена(гигнейя  – көне гректердің денсаулық  құдайы) – дегеніміз адамның психикалық  қызметіне қолайлы жағдай жасайтын, оның психикалық денсаулығын  сақтап және нығайтатын шаралар  комплексі. Психопрофилактика дегеніміз  – психикалық аурулардың, невроздардың  алдын алу, оларды үдетпеу. Көне  заманның дәрігерлері ми мен  дене қызметін қамтитын жалпы  гигиена. Өткен замандағы шетелдік  психиатрлар Эскироль, Морель Крепелин  психогигиена мен психопрофилактиканы  дамытуда көп еңбек сіңірді. Жиырмасыншы  ғасырдың екінші жартысында Ресейде  психогигиена сұрақтарымен шұғылдана  бастайды. 1881 жылы  Петербургте  И.В.Маляревский мектептегі психогигиеналық тәрбие туралы психиатрлар  қоғамында  баяндады. 1887 жылы  Ресейдің  психиатрлардың  бірінші съездінде  психогигиена  мен  психопрафилактика  туралы  мәселе  толығынан талқыланды. Психогигиена  мен  психопрофилактика  сұрақтарына  XIX – XX  ғасырларда  Ресей психиатрлары  Н.П.Мержеевский.,  И.А.Сикорский.,  С.С.Корсаков.,  артынан  В.М.Бехтерев  көп  назар  аударды. Совет  денсаулық  сақтау мекемелері алғашқы жылдардан  бастап психогигиена  мен  психопрофилактикаға  үлкен  мән  берді. Жалпы  мемлекеттік  психогигиеналық  және  психо-профилактикалық   шаралар  бізде де, шет елдерде  де  Дүниежүзілік  денсаулық  сақтау  ұйымының  нұсқауы  бойынша өткізіледі. Жиырмасыншы  ғасырдың  белсенді  нерв- психикалық  аурулар  мен инфекцияға  қарсы  күрестердегі  жетістіктерге  жетуге  болады  деген  тұжырым жасалды. Психогигиена  жалпы  гигиенаның  бір  бөлігі  бола  тұра, айналадағы  ортаның әлеуметтік, өндірістік, тұрмыстық  себептердің  адам  психикасына  ететін  әсерін тексерді.  Жер  жүзінде  кең  талқыланып  жатқан  экология  проблемалары  жалпы гигиеналық  және  психогигиеналық  сұрақтармен  байланысты. Психогигиена  еңбек пен  педагогикалық  психологиямен , еңбекті, тұрмыс, отбасы, некені, жүкті  және  бала  емізетін  әйелдерді,  жыныстық  тәрбиені, кәрілікті  қорғауға  әсер  етеді. Психогигиена  мен профилактика  өзара  тығыз  байланысты,  сондықтан  бұлардың объектілерін  ажырату  қиындыққа  түседі. Психогигиена  және психопрофилактика мәселелерімен  барлық  дәрігерлер  шұғылданады, әсіресе  псхиатрлар, педиатрлар, гигиенистер. Бұл  мәселелердің  көбі  тек  емдеу  ғана  емес әлеуметтік – реабилитациялық  көмек , сау  өмірді  насихаттайтын  диспансерлік   (психоневрологиялық , наркологиялық,  онкологиялық,  туберкулез  және тағыда басқа) мекемелерде  шешіледі. Дүниежүзілік  денсаулық  сақтау  ұйымы  бірінші, екінші  және үшінші  дәрежедегі  психопрофилактиканы  бөліп  шығарды.    Біріншісіне  психикалық  сау  адамдарда  нерв – психикалақ  аурулар  дамуының  алдын алу шаралары. Екіншісіне – басталған  құбылысты үзуге,  аурудың  қайталауына  қарсы  шаралары жатады. Үшіншісі  мүгедек  болудың  алдын  алу  шаралары. Бұларды  реттеуші  - психикалық денсаулық сақтау орталық  мекемелері. Тұқым  қуалауышылықта  кемшілігі  болғандықтан  кемтер  балалардың  тууының , нерв – психикалық  және  басқа  аурулардың  алдын алуда  медико – генетикалық лабораториялар  мен  кабинеттердің  алатын  орны  зор.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Психогигиена,психопрофилактика -медициналық психологияның іс- әрекет түрлері ретінде.

 

  Медициналық  психологияның салалары, жүйке психикалық  және психосоматикалық аурулардың алдын алу, сондай-ақ психо-жарақаттық шұғыл реакцияларды жеңілдету мақсатында, іс жүзінде сау адамдарғамамандандырылған көмек көрсету міндетін атқарады. Психогигиена және психопрофилактиканың әдістеріне консультациялық орталықтар, сенім телефондары және сау адамдарға психологиялық көмек көрсетуге бағдарланған басқа да ұйымдардың шеңберінде жүргізілетін психокоррекциялық жұмыс, тәуекел топтары деп аталатындарды анықтау және олармен профилактикалық жұмыс жүргізу мақсатындағы жаппай қараулар, тұрғындарға ақпарат беру және т.б. қамтылады. Қазіргі уақыттағы психогигиена мен психопрофилактиканың арнайы міндеттері — отбасылық, оқулық және өндірістік сипаттағы дағдарысты жағдайларда адамдарға көмек көрсету, жаңа отау болған және ажырасуға бет алған отбасылармен жұмыс жүргізу және т.б. Психологиялық  сауықтыру - Барлық жас кезеңінде балалардың психологиялық саулығын  дамыту және сақтау, нығайту. Әр жас кезеңін ескере отырып, балаларға арналған дамыту бағдарламаларын жасау жәнеоны іске асыру, сауықтыру шараларын қолдану, мектептегі тәрбие беру және оқу арқылы баланың толыққанды дамуына жағдай туғызу психологтың ең жауапты жұмыс бағыты . Психопрофилактика мен психогигиена адамдардың психологиялық көңіл – күйінің бірқалыпта сақталуын, сондай – ақ оның тән саулығын қамтамасыз ететін шаралар жүйесін іздестірумен айналысады.  Адамдардың психикалық денсаулығын сақтау спорт шараларын, спортқа жұртты көп   таратуға байланысты. Денешынықтыру мен спорт жеке адамның ұнамды қасиеттерін дамытып, жігерін күшейтіп, айналадағы ортаның  қолайсыз жағдайларына  деген  қарсылықты жоғалтады.   Жасөспірімдердің  уақытында және өздеріне  барбарымдар келетін мамандықты  уақытында сайлауда  кәсіптік болжау  мен профконсультацияның мақсаты үлкен. Балалардың психогигиенасы  ата -  аналарының  денсаулығынан , анасының жүктілігінен, ертерек және физикалық – психикалық дамуынан, тамақтандыру сапасынан, сәби мен ата – аналарының  психологиялық  қарым – қатынасынан басталады. Анасы мен әкесінің  эмоционалдық әрекетінің маңызы зор екені жеке адамның қалыптасу жағдайлары туралы жазылғанда айтылған. Балаларды ата – анасының айыру табиғатқа қарсы болады. Психогигиеналық тәрбиедегі кемшілік балалар мен жасөспірімдер  тәртібінің ауытқуының  себебі болады. Балалар өздігінен  жеке адамға қажетті моральдық және жігерлік қасиеттерді таба алмайды.

 Бұл қасиеттер  отбасындағы , мектепке дейінгі және  мектептегі  тәрбиеге  байланысты. Әсіресе ересек адамдардың жеке басының  әсері зор. Ата – анасының  маскүнемдік немесе наркоманомиямен шұғылдануы, отбасындағы ыңғайсыз  жағдайға  айланысты психикалық зақымдар баланың жеке басының  қалыптасуына  қолайсыз әсер етеді. Дұрыс тәрбиелемеу (аз қамқорлық жасау көп қамқорлық жасау, «отбасының табынушысы», «жетім» ретінде ) ұнамсыз әсер етеді. Соңғы жылдары қартайған адамдардың психологиясын және психикалық бұзушылардың зерттейттін геронто – психология  мен геронтопсихиатрия ғылымдары дамыды.   Ой жұмысы, дене жұмысы мен дем алудың  дұрыс бөлінуі психопрофилактикада маңызы зор. Оқытудың дұрыс ұйымдастыруы  еңбек пен демалудың ауысуына, олардың біркелкі  бөлінуіне  және кезектесуіне байланысты. Мектеп дәрігерінің  нерв – психикалық зақымданудың алдын алудағы рөлі тек ағарту жұмысына ғана емес, дәрістердің  тиімді ауысуын көздейтін кестені жасауға қатысуы. Ұнамды  эмоцияларға толы белсенді демалуды ұйымдастырудың  ролі зор. Еңбек психогигиенасының  мақсаты жоғарғы темпті  автоматтандырылған , бірқалыпты ырғақты, конвейер жүйелі өндірістің зиянды жағдайларын азайту. Мұндай ұнамсыз әсерлерді азайтуда өндіріс гимнастикасының, кәсіпорындарға жеңілдету кабинеттерін енгізу, бұл орындарды еңбектің нәтижесінде байланысты жаңа экономикалық  жолға қоюдың ролі зор.  Адамдардың қарым – қатынасының дұрыс, психикалық зақымдануды  болдырмайтын мәдениетті түрде болуының психогигиеналық маңызы үлкен. Басқаның қайғысына дөрекі, терім ниетпен, мен - мендікпен, сыпайсыздықпен, немқұрайлы қарау психикалық жарақат тудырады. Мұндай ұнамсыз эмоциялардың топталуы вегатативтік (жүрек соғуының жиеленуі, артериялық қысымның көтерілуі және тағы да басқа) өзгерістер адамның көңіл – күйін төмендетіп, невротикалық жағдай тудырады. Психикалық зақымдану  психосоматикалық ауруларды дамытады ( артериалды, гипертониялық ауру, қарын жарасы, диабет және тағы да басқа)

Психогигиена түрлері.

 

  Психогигиеналық проблеманың кадрлерді сайлап алуға, әсіресе қолында билігі барға қатынасы бар. Психогигиена — адамның денсаулығын сақтауға және нығайтуға арналған шараларды іске асыру міндетін алдына қойып, оны ойдағыдай іске асыру мақсатын көздейді. Адамның рухани байлығын дамыту, оңай проблема емес. Ол ауызбен айтқанға оңай болғанымен, іс жүзіне асыру өте қиын. Психогигиена ағзанның сау болуын қамтамасыз етуі керек. Психогигиена психологиялық профилактикамен тығыз байланыста болады. Психогигиена мен психологиялық профилактиканың зерттейтін объектісі береу-ақ. Сондықтан да психогигиена мен психопро-филактиканы бір-бірінен айыру өте киын. Психогигиена шаралар тек психиологиялық ауруларды (невроздар, қояншық ауруларды емдеуге қодданылатын шараларды пайдалану мақсатын көздеп қана қоймай, сонымен бірге соматикалық дерттерді де ол емдеуге мүмкіншілік тудырады. Психогигиена неше түрлі жүрек ауруларын — инфаркт, ми соқпасын (инсульт), неше түрлі гипертоникалық ауруларды, онын, негізінде болатын гипертоникалық ауруларды емдеудің неше түрлі тәсіддерін беріп отырады. Алкоголиктерді, есірткі заттармен әуестенетін, токси-командармен күрес жүргізуде психогигиенаның атқаратын рөлі орасан зор. Неше түрлі психоздарды емдеуге жол ашады. Психогигиена бірнеше бөлімге бөлінеді. 1) жас ерекшелігінің психогигиенасы; 2) Еңбек және оқу психогигиенасы; 3) үй-жай психогигиенасы; 4) жан ұямен жыныс психогигиенасы; 5) ұжым, тіршілік өмірінің психогигиенасы және т. б. Қарым қатынаспихогигиенасы деген терминге төмендегідей түсіндірме-талдау жасалды. «Гигиена» деген сөз бiрден өзiне сәйкес қалыптасып қалған сабын, су, таза киiм, т.с.с. тазалыққа байланысты бейнелерді көз алдына келтіреді. Бiрақ гигиена – тазалық не соған байланысты денсаулық сақтау тәжiрибесi ғана емес, бұл iргелi медициналық ғылым, оның бiрталай ғылыми-зерттеу институттары бар. Онда қоршаған ортаның адамға әсерi, түрлi ауруларды, эпидемияларды болдырмаудың мәселелерi зерттеледi. Еңбек қорғау, қауіпсіздік техника қызметтерi, профилакторийлар, денсаулық бөлмелерi, психологиялық сергiту бөлмелерi, т.б. осыған сәйкес түсiнiктер арқылы гигиена адам өмiрiнде өзіндік орынға ие болды. Жалпы гигиенаның бiр саласы – психогигиена. Психогигиенаның басты мiндетi – адамның жүйке жүйесiнiң, жанының саулығын қалыптастырып, сақтау. Ол психопрофилактикамен (жанға төнген қауіптің алдын алу) және психотерапиямен (адамның жанына дәрi-дәрмексiз шипалы әсер ету) тығыз байланыста. Психогигиенаның бiр саласы – қарым-қатынас психогигиенасы. Бұл – психологиямен тығыз жанасқан медициналық ғылым. Қарым-қатынас заңдылықтары және оларды саналы басқару әдiстерi психология ғылымының аясындағы түсiнiктер болғанымен, басшылыққа медицина ғылымының «Зиян келтiрме!» ұстанымы алынады. Яғни қарым-қатынас психогигиенасы қоғам, топ және жеке адам жүйке жүйесiнiң, жан дүниесiнiң саулығына зиян келтiрмейтiн қарым-қатынасты насихаттап, сол саладағы әлеуметтiк бақылаудың бiр амалы болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Қорытынды

 

   Қорытындылай  келе, жалпы психогигиена (психо... және  гр.hygienos — емдік) — дені сау  адамдарды психикалық жүйке ауытқушылығынан, психикалық зақымнан сақтандыру  үшін арнайы көмек көрсететін  медициналық психология саласы.

 Психогигиенаның  мақсаты — қиыншынық кезде  және күнделікті әурешілікте  адамның жүикесін жұқартатын, психикалық  ауытқушылыққа ұшырататын психоз  бен невроздан сақтандыру. Психопрофилактика   дегеніміз – психикалық аурулардың, невроздардың алдын алу, оларды үдетпеу.Психологиялық  сауықтыру- барлық жас кезеңінде балалардың психологиялық саулығын  дамыту және сақтау, нығайту. Әр жас кезеңін ескере отырып, балаларға қолдану, мектептегі тәрбие беру және оқу арқылы баланың толыққанды дамуына жағдай туғызу психологтың ең жауапты жұмыс бағыты . Балалардың психогигиенасы  ата -  аналарының  денсаулығынан , анасының жүктілігінен, ертерек және физикалық – психикалық дамуынан, тамақтандыру сапасынан, сәби мен ата – аналарының  психологиялық  қарым – қатынасынан басталады. Еңбек психогигиенасының  мақсаты жоғарғы темпті  автоматтандырылған , бірқалыпты ырғақты, конвейер жүйелі өндірістің зиянды жағдайларын азайту.

  Психогигиеналық  шаралар жалпы  мемлекеттік  шаралар  жоспарына  енуі  керек. Мәcелен, бұларға  тұрғын  үйлердің  сәулеттік  ерекшеліктерін, пенсиямен  қамтамасыз  етуді, медициналық  көмекті, тамақтандыруды, бос  уақытын  өткізуді,  бір бірімен қатынасуды  жақсартуы  керек.      Жалпы мемлекеттік  психопрофилактикалық  және  психогигиеналық шараларда  халықты  салауатты түрде  түрде тәрбиелеу, маскүнемдік  наркоманиия  мен токсикоманияның  алдын  алу көзделіп отыр. Бұл  көрсетілген  залалды қауіп – қатер арқылы емес, макүнемдіктің  ішімдіктің, нашаның, токсикоманияның  адамға  және  жұрағатына  зиянын  сапалы түрде түсіндіру  керек.

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Абрамова  Г.С. Введение в практическую психологию. Брест, 1993.

2. Блейхер  В.М., Крук И.В., Боков С.И. Практическая  патопсихология: Руководство для  врачей и медицинских психологов. Ростов-н/Д.: Феникс, 1996.

3. Блейхер  В.М., Боков С.Н. О психологическом  образовании врачей // Психологический  журнал. 1997. Т. 18. № 3. С. 173-175.

13. Лебединский  М.С., Мясищев В.Н. Введение в медицинскую  психологию. Л.: Медицина. Ленингр. отд., 1966 
14.Ғаламтор көзі: http://reftrend.ru/227527.html