ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚСТАН ИННОВАЦИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
____________________ кафедрасы
СӨЖ №10
Реферат
Тақырыбы: Қазақстан
Республикасының қорықтар аумағы
Оқытушы:_______________________
Студент:_______________________
Мамандығы:_____________
Тобы:______
Семей 2014 ж
Мемлекеттік табиғи
қорық қоры - қоршаған ортаның табиғи
эталондар, реликтілері, ғылыми зерттеулерге,
ағарту білім беру ісіне, туризмге және
рекреацияға арналған нысандары ретінде
экологиялык, ғылыми және мәдени жағынан
ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған
аумақтарының жиынтығы. Қорықтардың басты
мақсаты - табиғи ландшафтылар
эталонын мұндағы тіршілік ететін өсімдіктер
мен жануарлар дүниесімен коса сақтау,
табиғат кешендерінің табиғи даму заңдылықтарын
анықтау. Соңғысы адамның шаруашылық әрекетінен
табиғатта болатын өзгерістерді болжау
үшін аса қажет. Қазақстан қорықтар саны
жөнінен ТМД-ға
кіретін республикалар арасында 16-шы орын
алады. Дегенмен, республика жерінің көлеміне
шақканда корықтар үлесі жөнінен 13-ші орында. Бұл Қазақстан секілді
ұлан-байтақ республика үшін қорықтар
көлемінің әлі де болса аз екендігін көрсетеді.
Қазіргі кезде нақты 10 қорық жұмыс істейді.
Қазақстандағы қорықтардың барлық ауданы
1 610 973 га.
Қорғалжын қорығы – Ақмола облысы Қорғалжын ауданында орналасқан
мемлекеттік қорық. 1958 ж. ұйымдастырылған.
Оған Теңіз – Қорғалжын көлдер жүйесінің
біразы енеді (Қорғалжын; Теңіз). Жер аумағы
258,9 мың га (2003). Қорық орналасқан аумақта
қыста ауаның температурасы –41 – 42ºС
суық болса, шілдеде температура 38 – 39ºС-қа
жетеді. 125 – 130 күндей аязсыз жайма шуақ
болады. Жылына 200 мм шамасында жауын-шашын
түседі. Қорықта жоғары сатыдағы өсімдіктердің
331 түрі, атап айтқанда, жусан, көкпек, боз селеу, қызғылт, тобылғы, бидайық, бозшөп, т.б. өседі. Әсіресе,
суда өсетін өсімдіктердің 22 түрі мұндағы
көлдерге ерекше әсемдік береді. Қорық
жан-жануарлар дүниесіне бай. Мұнда сүтқоректілердің 37 түрі, құстардың 294, бауырымен жорғалаушылардың
3, қосмекенділердің 2, балықтардың 10-нан астам түрлері
тіршілік етеді. Сондай-ақ, дала суыры, қоян, күзен, борсық, ақбөкен, т.б. мекендейді. Қорғалжында
32 мыңдай қасқалдақ, 10 – 12 мыңдай үйрек, аққу, қаз, т.б. құс түрлері ұя салады.
Қорықтан ақ құтан, қызыл жемсаулы қарашақаз, тұрпан, қара дегелек, бірқазан сияқты саны жылдан
жылға азайып бара жатқан құстарды кездестіруге
болады. Мұнда ұя салатын қанаттылардан
гөрі мамырлауға келген құстар саны бірнеше
есе көп болғандықтан қорықты Құс базары
деп те атайды. Қорықта дүние жүзінде өте
сирек кездесетін – қызғылт қоқиқаз бар.
Ол Қазақстан жерінде тек Теңіз к-нде ұя
салып, жұмыртқа басады. Түсі қызғылт қанатты
қоқиқаздар топталып аспанға көтерілген
кезде бүкіл көл айдыны қызыл алау өрттей
лаулап, ерекше шұғылаға бөленеді. Сондықтан
оны кейде “Қызылқанат” деп те атайды.
1960 жылдары қорықта қоқиқаздың саны 45
– 60 мыңдай болса, 2000 жылдары 10 – 15 мыңдай
ғана қалды. Халықар. маңызы бар, қорғауға
алынған батпақты-сулы жерлердің тізіміне
Қорғалжын, Теңіз көлдері енгізілген.
Қорықтағы фауна мен флора толық есепке
алынған. Көп жылдан бері “Табиғат шежіресі”
күнделігі жазылады. Қазір қорықта экологиялық
туризм саласы дамып келеді.
Өсімдіктер әлемі
Қорық флорасы гүлді өсімдіктердің 300 түрін құрайды. Ағаштар жоқ, алайда бұталардың
12 түрі бар. Далада кейде қараған мен тобылғы да кездеседі. Қорғалжын
қорығында сирек кездесетін өсімдіктердің
45 түрі қорғалады. Олардың арасында Шренк
қызғалдағы, Қазақстанның Қызыл кітабына енген екі түсті қызғалдақ, көкшіл жуа, орал
миясы, құмды цмин, дәрілік алтей, қара
жусан, ақмия, бозы және дала шатырашы
бар.
Жануарлар
әлемі
Қорғалжын фаунасы дала және жартылай
шөл дала аймақтарына тән. Мұнда сүтқоректілердің 41 түрі, құстардың 294 түрі, бауырымен жорғалаушылардың
6 түрі, қос мекенділердің 2 түрі, балықтың 11 түрі бар. Қорықтың омыртқасыздар фаунасы мүлдем
зерттелмеген. Қорықта қоңыздардың 300
түрі тіркелген. Қорғалжын көлдері – балықшылардың
жұмағы. Мұнда алтын және бозша мөңкелер,
шортан, аққайран, линь, алабұға және торта
балықтар тіршілік етеді.
Теңіз-Қорғалжын өзендер
жүйесі Орта Азия – Үндістан және Сібір – Шығыс Африка жыл құстары
жолының қиылысында орналасқан. Қорғалжындағы
жалпы аумағы 260 мың гектарды құрайтын
өзендер жүйесі бүкіл Орта Азиядағы құстардың
ең маңызды сулы-батпақты мекені болып
табылады. 1976 жылы қорықтағы су айдындары
«Рамсар» тізіміне енгізілген. Қорғалжындағы
өзендер жүйесі қызғылт қоқиқаз (фламинго)
және жоғалуға айналған өзге де сирек
құстардың: бірқазан, тырна, савка және тарғақтың әлем бойынша солтүстіктегі
ең шалғай мекені. Қорықта құстың 294 түрі
жұмыртқа салса, суларында балықтың 17
түрі мекендейді. Сондай-ақ мұнда сүтқоректі
жануарлардың 41 түрі тіршілік етеді. Бұл
Қазақстандағы сүтқоректі барлық жануарлар
түрінің 26 пайызын құрайды.