Ақпараттар жүйесiн математикалық жабдықтау және басқару

      Серверлік сұраулар ODBC коммандалары SQL- сервері арқылы  өз орындайды, мысалы Microsoft SQL Server. Серверлік  сұраулар кестеде сервердің орнына  қосылмай, тікелей жұмыс істеуге  мүмкіндік береді.

       Серверлік сұраудың  нәтижесі ретінде жазбаның загрускасы немесе мәліметтер өзгеруі мүмкін.

        Басқаратын  сұраулар мәліметтер базасында Access немесе SQL Server сияқты кестелерді  құрады және өзгертеді.   

        Бағынатын  сұраулар басқа сұраулардың ішінде  орналасқан SQL, SELECT құралдарынан және  іріктеу немесе сұраулардың өзгеруінен құралады.

         Бағынышты  сұраулар келесі іс әрекеттерді  орындауда қолданылады.

• Бағынылатын сұрауларды тексеруде EXISTS немесе EXISTS сөздерінің көмегімен қандай да бір нәтиженің болуы.
• Басты сұраудың кез- келген тең немесе кем мағаналардың бағынышты сұрауларға қайтарылуы.
• Бағынышты сұраулардың ішінде бағынышты сұрауларды құру (салынған бағынышты сұраулар)

    SQL тілі Access программасында  экрандық формаларды құруда пайдаланады  және VBA программаларын немесе макрокомандаларды құруда қолданылады.

         QBE және SQL тілдерінің қатнастары.

    Access – те QBE және SQL тілдерінің  арасында өте тығыз қатынас  бар.  Яғни SQL тілі арасындағы сұраулардың  ішкі стандарты болып табылады.

    Access – те сұраулар  үш тәртіптеме түрінде кездеседі: Конструктор, SQL және Кесте.

  Тәртіптеме Конструкторы жаңа  сұраулармен жаңа беттен жұмыс  істеу үшін( Мастер немесе басқа  құралдарды қолданады).

    SQL тәртіптемесі құралдарды  көру немесе шығаруда қолданылады. Кестенің тәртіптемесі сұраулардың нәтижелі орындалуында қолданады.

          Сұраулар  ашылғаннан кейін, оның орындалу  нәтижусін көруге болады.

    Конструктор тәртіптемесіне  өте отырып, сұраулар құрылымын QBE бланкі түрінде көре аламыз.

    SQL тәртіптемесінде терезеде  сұраулардың формулировкасы SQL тілінде құрылым ретінде көрінеді.

                    Формадағы және отчеттағы SQL

    Экрандық нысанда және  есеп беруде жазылудың басты  қайнар көзі болып кесте және  сұраулар саналады.Жаңа сұраулардың  жазылуының қайнар көздерін форма  немесе отчет режимінде көруге болады.

1. Мәліметтер Базасын ашып Формы немесе Отчет беруді басып, Құру батырмасын басамыз.
2. Сол терезеден Конструктордың көмегімен режим объектісін құруды таңдап, ОК батырмасын басамыз.
3. Терезеде жаңа формаға немесе есептемеге курсорды апарып, контекстік менюдегі Свойства пунктін таңдаймыз.

 

 

4. Ашылған Форма немесе Отчет терезесінен Данные қайнар көздеріні SQL – дің көмегімен «Источник записей» немесе құру сұрауларын шақырамыз. 
5. Қажетті кестені шығарып, схемадағы сұраулардың қайнар көздерінің жазылу, мысалы мына команда бойынша Вид (Режим SQL View SQL)

SQL макрокомандада.

    Макрокомандалар макростың  құрамына кіретін, және жиі қайталанып  отыратын, автомотизациялық қолдануларда  пайдаланылатын, Мәліметтер Базасындағы  жұмыс. Макрос бір немесе бірнеше аргументтерді құрайды.

    Макрос терезеден Мәліметтер  Базасында немесе белгілі бір  жағдай болған кезде автоматты  түрде шақырады. Соңғы жағдайда  макросты белгілі бір жағдаймен  араластыруға мүмкіндік береді. Жағдаймен шақырылған макрос, болуы мүмкін, мысалы,экран айналасындағы батырманы басумен немесе Мәліметтер Базасында терезенің ашылуымен байланысты.

    Тапсырманы орындау барысында  Мәліметтер Базасында кейбір  обьектілер макросы басқа макросты  шақыра алады, Visual Basik- те сыртқы  қосымшалар болады.

    Көптеген макрокомендалар  ішінде(50- ге жуық) 2-і макрокоманда SQL – мен тікелей байланысты.

     Запуск Запросы SQL (Run SQL) немесе Открыть Запрос (Open Query).

      SQL – ге сәйкес құралдардың көмегімен макрокомандаларда Запуск Запросы SQL – де сұрауларды өзгертуге немесе Access – ті басқаруға сұрауларды жібереді.

      Макрокоманданың  көмегімен сақталған сұрауларды  да орындауға болады.

    SQL инструкциясы өзгертуге  сұрау болып табылады, ол келесі  функцияларды жүзеге асырады: қосу (INSERT INTO), жою (DELETE), кесте құру (SELECT…INTO) және жаңарту (UPDATE).

    SQL инструкциясы басқарушы сұрау болып табылады, ол келесі функцияларды орындайды: кесте құру (CREATE TABLE), кестені өзгерту (ALTER TABLE), кестені жою (DROP TABLE), индексті құру (CREATE INDEX) және индексті жою (DROP INDEX).

    SQL инструкциясы ЗапускЗапросаSQL макрокомандасының жалғыз және міндетті аргументі болып табылады.SQL инструкциясының максималды ұзындығы 256 символды құрайды.Ұзындығы 256 символдан көп SQL инструкциясын орындау үшін VBA программасындағы DoCmd объектісіндегі RunSQL әдісін шақырту керек.VBA программасында ұзындығы 32768 символға дейінгі SQL инструкциясын қолдануға болады.

    Текст түріндегі макрокоманда  аргументінің SQL инструкциясы макрокоманданы  енгізу терезесіне қолмен енгізіледі  немесе SQL терезесінен көшіріледі, бұл  ыңғайлысы. Соңғы манипуляцияларды жасау үшін келесілерді орындау керек: сұраулар Конструкторы режиміне кіру, сұрау құру, SQL эквивалентті операторын алу, оны белгілеу және ауыстыру буферіне енгізу.ОткрытьЗапрос макрокомандасы сұрауды таңдауға немесе қарама-қарсы (перекрестный) сұрауды (кесте, Конструктор және алдын-ала көру) ашуға, өзгертуге сұрау жіберуге немесе мәліметтерді енгізуге мүмкіндік береді.Оны шақырту Открыть (Open) батырмасын басқанға немесе Запросы (Queries) бөліміндегі сұрауды таңдағаннан кейінгі мәліметтер  базасының терезесіндегі Конструкторға (Design) эквивалентті болып келеді.

    Макрокомандада  үш аргумент  беріледі: сұрау атауы, режим және  мәліметтер режимі. Бірінші аргумент  ашылатын сұраудың  атауы болып  табылыды және міндетті болып  келеді. Екінші аргумент сұрауды ашудың режимін береді. Келесі мәндер қолданылуға жіберіледі: «Таблица» (арнайы қолданылады), «Конструктор» және «Предварительный просмотр».

    Үшінші аргумент сұрауға  мәліметтерді енгізу режимін  сипаттайды. Аргументті кесте режимінде  ашылатын сұрауларға қолдануға болады. Келесі мәндер қолданылуға жіберіледі: «Добавление» (жаңа мәліметтерді енгізуге болады, бұрын құрылған мәліметтерді өзгертуге болмайды), «Изменение» (жаңа мәліметтерді енгізуге және бұрын құрылған мәліметтерді өзгертуге болады, арнайы әрекет етеді) және «Только чтение» (мәліметтерді көруге рұхсат етіледі).

    Осындай макрокомандасы  бар макросты құру үшін келесі  әдісті қолдануға болады.Мәліметтер  базасының терезезінде сұрауды  таңдап, тышқанның көмегімен макростағы  макрокоманданың жолының орнын ауыстыру керек.Осы кезде макросқа автоматты түрде ОткрытьЗапрос макрокомандасы қосылады, ол кесте режиміндегі сұрауды ашады.

    VBA программасында ОткрытьЗапрос  макрокомандасын шақыру үшін DoCmd объектісіндегі OpenQuery әдісін қолданады.

     VBA программаларындағы SQL          

    Есімізге түсірейік, VBA программалары  макрос тәрізді Access мәліметтер базасындағы  қайталанатын операцияларды орындауды  автоматтандыру үшін арналған.Программаны  орындау үшін Sub процедурасын немесе Function функциясын қосу керек. Бұл программа процедураға инструкциялар мен әдістер жиынтығы ретінде жазылады.Бұл жиынтық арқылы керекті іс-әрекет жүзеге асырылады. Бәрімізге белгілі, процедуралар модульдерде сақталады және оқиғаларға  жауап ретінде орындалады немесе макростардан, айтылудан және басқа да процедуралардан шақырылады.

Access-те VBA программасын іске қосудың  келесідей түрлері бар:

• Программаның оқиғаны өңдеу процедурасына қосылуы;
• Айтылудағы функцияны шақыру;
• Sub процедурасынан басқа процедурадан немесе отладка терезесінде шақырту;

    Егер SQL сұрауы мәліметтерді  қайтару үшін қолданылса, онда  құжаттар базасының ядросы Microsoft Jet Records объектісін құрады.Бұл объект  құрылғаннан кейін іздеу (Find) амалдарын  қолдануға және жазылымдар жинағымен  орын ауыстыруға болады.

         Сұраудың  мынадай түрлері болады:

• Execute әдісін шақыру (SQL сұрауының өзгертуге шақыру )
• QueryDef-ті құру және арнайы объект орындау
• SQL нұсқауын OpenRecordset әдісін аргумент ретінде қолдану
• OpenRecordset әдісін құрылған QueryDef объектінде орындау
• RunSQL және OpenQuery әдістерін шақырту

    Execute әдісі, егер мәліметтер  базасында  мынадай өзгерістер  керек болғанда , жазылымдар қайтарымсыз  жағдайда қолданылады. Бұл, мысалы, жазбаларды қою және жою операциялары. Қарапайым мысал ретінде VISUAL BASIC командасын өзгерістер енгізу үшін шақыру, мұнда «Қызметтер» жазбалар кестесінде жаңартулар орындалады, бұл ISBN бағанасында әсерін тигізбейді. Қателер табылған жағдайда өзгертулер орындалмайды.

         Dim StrSQL as String

         StrSQL= “DELETE FROM Қызметтер WHERE ISBN IS NULL”

         dbsBiblio.Execute strSQL, dbFailOnError

 

    Төменде келтірілген  программа QueryDef жаңа объектісін  құрады, содан кейін сәйкес сұрау  кесте режимінде ашылады.

          SubNewQuery() ' Өзгерістің хабарлануы

         Dim dbs As Database, qdf As QueryDef, strSQL As String ' өзгеріс типінің  құрылу мақсаты  Database, ағымдағы  мәліметтер базасын ұсыну Set dbs = CurrentDb ' сұрау жолы.

          strSQL = "SELECT* FROM Қызметкерлер WHERE

          [Жалдау  мерзімі] >= #1 -1 -95#" ' QueryDef Set qdf жаңа объектісін құру = dbs.CreateQueryDef("HoebieCoTpyflHHKn", strSQL)

           Сұраудың  ашылуы

           DoCmd.OpenQuery qdf.Name End Sub  

          OpenRecordset әдісі Recordset  сияқты объектілерді  ашу үшін және оларға амалдар қолдану үшін қолданылады.

          Келесі  процедурада SQL нұсқауы көмегімен  динамикалық жазулар терімі сияқты Recordset объекті ашылады.Сөйлемде WHERE нұсқаулар  SQL  Year функциясы қосылған, бұл 1988 ж орнатылған тапсырыстар  таңдауын анықтайды.

SubOrders98()

Dim dbs As Database, rst As Recordset, strSQL As String

Dim fid As Field

Setdbs = CurrentDb

strSQL = "SELECT DISTINCTROW Тапсырыс, Орнату мерзімі " &

"FROM Тапсырыстар WHERE ((Уеаг([Орнату мерзімі])=1998));"

Set rst = dbs.OpenRecordset(strSQL, dbOpenDynaset)

rst.MoveLast

Debug. Print rst.RecordCount                    

End Sub

VBA программасында RunSQL әдісі «3anycк3anpocaSQL» (RunSQL) макрокомандасын орындайды.Келесі  мысалды «Қызметкерлер» кестесінде  сатушы агенттердің қызметкер  атаулары өзгереді.

DoCmd.RunSQL "UPDATE Қызметкерлер " &

"SETСотрудники.Title = Аудандық таныстырушы" &

"WHERE ҚызметкерлерTitle = 'Сату агенттері';"

VBA программасында  OpercQwen  «ОткрытьЗапрос» (OpenQucry) макрокомандасын орындайды.Оның  көмегімен кесте режимінде сұрауды ашуға болады- Конструктор немесе көру. Сонымен қатар мәліметтермен келесі жұмыс режимінің біреуі құрылады: өзгертулер немесе тек оқу.

Сұрауды орындауды таңдау вариантын есептің шығарылу ерекшелігіне байланысты программистпен анықталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III ТАРАУ Электрондық оқулықты құру жолдары

 

3.1  JavaScript дегеніміз не?

   JavaScript интернетке программа жасау үшін арналған объектіге негізделген программалау тілі. Бұл тіл операциялық жүйелерге бағынышсыз болғандықтан, интернетке қосылған дербес компьютерлердің барлығы оны қолдайды. JavaScript тіліндегі программалар HTML документінің құрамына қосылады, және бұл тілі HTML коммандаларының кеңейтілген бір түрі болып саналады. Сондықтан JavaScript тілінде программа құрастыру үшін ешқандай қосалқы программаның көмегі керек жоқ., тек қана JavaScript тілін қолдайтын браузер ғана қажет. JavaScrit тіліне жалпы мысал:

1)      Мәліметтердің дұрыстығын тексеру

2)      Экранға хабарландыру жіберу

3)      Мәліметтерді анализдеу

4)      Файлға жазу

5)      Қолданушыға жауап қайтару т.с.с

 

3.2   Электрондық оқулықты  құрастыру

    Бұл электрондық оқулық JavaScript-программалау және XML белгілеу  тілдерінің көмегімен жасалды. Электрондық  кітап екі негізгі файлдан  құралған: біріншісі негізгі документ, кітаптың негізгі мазмұны осы бөлімінде келтірілген, ал екіншісі 13 батырмадан тұрады. Әр батырмаға бірінші файлдегі документ сай келеді. Екеуі жүйеленіп, бір тұтас электрондық кітап болып жұмыс істейді.

Екінші файлдың коды төменде келтірілген:

<html>

<head>

<script language = "JavaScript"><!--

function op(){

parent.two.location.href="L1_kz.htm"

}

function but1(){

parent.two.location.href="L2_kz.htm"

}

function but2(){

parent.two.location.href="L3_kz.htm"

}

function but3(){

parent.two.location.href="L4_kz.htm"

}

function but4(){

parent.two.location.href="L5_kz.htm"

}

function but5(){

parent.two.location.href = "L01_kz.htm"

}

function but6(){

parent.two.location.href = "L02_kz.htm"

}

function but7(){

parent.two.location.href = "L03_kz.htm"

}

function but8(){

parent.two.location.href = "L04_kz.htm"

}

function but9(){

parent.two.location.href = "L05_kz.htm"

}

function but10(){