Желілік адаптер мен оның
драйвері арасындағы міндеттерді тарату
стандарттармен анықтайлмайды, сондықтан
әрбір өндіруші бұл мәселені дербес
түрде шешеді.
Желілік адаптерді компьютерге
орнату алдында конфигурациялау
қажет. Әдетте, адаптерді конфигурациялау
кезінде қолданылатын адаптердің IRQ
үзу нөмірі, DMA жадысына (егер адаптер
DMA тәртібін қолдайтын болса) тура қол
жеткізу арнасының негізгі адресі
қойылады.
Егер желілік адаптер,
компьютердің аспабы және операциялық
жүйе Plug-and-Play стандартын қолданса, онда
адаптерді және оның драйверін конфигурациялау
автоматты түрде жүзеге асырылады.
Әйтпесе, алдымен желілік адаптерді
қолмен коняфигурациялау керек, одан кейін
драйверге арналған оның конфигурациясының
параметрлерін қайталау керек.
Желілік платалар желілік
компьютерлердің кеңейту слотына
енгізіледі. Компьютер мен желі арасын
физикалық қосылумен қамтамасыз
ету үшін келістірілген ажыратқышқа
немесе портқа (оны орнатқаннан кейін)
желілік кабель қосылады. (BNC, RJ45...) адаптер
платасында әр түрлі үлгідегі ажыратқыш
көбірек орнатылса, онда желіні құруға
пайдалануға болатын кабельдер түрлері
көбірек болады.
Желілік адаптерлер жолға
қол жеткізу тәсілімен және алмасу
хаттамаларымен ғана ажыратылмайды, сонымен
қатар басқа параметрлермен де ажыратылады,
негізінде:
- деректерді тапсыру жылдамдығымен;
- буферлерге арналған, қоса салынған жады сыйымдылығымен;
- жұмыс істеуге есептелінген жүйелік шинаның үлгісімен;
- шинаның мүмкіндігінше тез әрекетімен;
- ақылмен (кейбір желілік адаптерлерде өз процессоры орналастырылады);
- анықталған ажыратқыштардың үлгілерімен;
- әр түрлі үлгідегі процесорлармен қолдаушылық.
Адаптердің қандай хаттаманы
іске асыратынына байланысты адаптерлер
Ethernet-адаптерлерге, Token Ring-адаптерлерге,
FDDI-адаптерлерге, т.б. бөлінеді.
Желілік адаптердің платасы
басқа платалардан ерекшелену үшін
өзінің орналасқан жерін немесе әдресін
көрсету керек. Желілік адаптерлер
(network address) IEEE комитетімен анықталған.
Бұл комитет әр желілік адаптерлер
өндірушілеріне меншікті адрестер аралығын
тағайындап қояды. Өндірушілер бұл
адресті микросхемаға «тігеді». Осының
арқасында әр плата, сондай-ақ, әр компьютер
желіде өзіне тән адресті иемденеді.
Желі бойынша деректерті
таратпас бқрын, желілік адаптердің
платасы қабылдаушы платамен электрондық
диалог жүргізеді, сол уақытта олар
мынандай «шешімге» келеді:
- тасымалданған деректердің барынша көп мөлшерлі сегменті;
- тасымалданғандығы туралы мақұлдауды есептемегендегі деректердің көлемі;
- деректер сегменті тасымал арасындағы аралық;
- мақұлдауды таратуды қажет ететіні аралық;
- кез келген плата толмай-ақ қабыл ала алатын деректердің көлемі;
- деректерді тасмалдау жылдамдығы.
2.10.2.Қайталағыштар
Қайталағыштар (repeater) – коммуникациялық
құрылғылардың қарапайымы, желінің
жалпы ұзындығын арттыру мақсатымен
жергілікті желідегі кабельдің әр түрлі
сегменттерін физикалық қосу үшін қолданылады.
Желінің бір сегментінен оның
басқа сегменттеріне келетін
қайталағыш, қуаттылықтарды және сигналдардыңелінің
бір сегментінен оның басқа сегменттеріне
келетін қайталағыш, қуаттылықтарды
және сигналдардың амплитудаларын қалпына
келтіре отырып және т.б. сигналдарды
тапсырады. Қайталағыштар OSI эталондық
үлгісінің физикалық деңгейінде
жұмыс істейді.
Репитер конструктивті түрде
өз қоректену блогымен бөлек конструкция
түрінде немесе компьютердің аналық
платасының кеңейту слотына қондырылатын
плата түрінде орындалуы мүмкін.
Бөлек конструкция түріндегі
репитер қымбатырақ тұрады, бірақ
ол жіңішке де, жуан да кабельде орыналған
Ethernet сегменттерін қосу үшін қолданылуы
мүмкін, өйткені ол коаксиалды ажыратқышты,
трансиверлі кабельді қосуға арналған
ажыратқышты қамтиды.
Зертханалық жұмыс
№1
Ақпаратты алғашқы
өңдеудің материалдық модульдік
жүйесі.
Теориялық ақпарат.
Желіні құрастыру
- Желінің топологиясы – бұл компьютерлердің, кабельдердің және бақа желілік құрауыштарының орналасуының физикалық мінездемесі. Желінің тополгиясы компьютердің желідегі әрекеттестігінің тәсілін анықтайды. Барлық желілер үш базалық топологияның негізінде құрылады:
- Жұлдыз (Star);
- Сақина (Ring).
- Егер компьютерлер бір кабельдің бойында қосылып тұрса мұндай топология шина деп аталады.
PC-1 PC-2 PC-3 PC-4 PRINTER PC-5
Сурет. 1. «шина» типінің желісі
Шина топологиясының желісінде
мәліметтер желіге тек бір компьютермен
уақыттың бір сәтінде беріледі.
Ақпаратты алушының ақпаратты
берушінің және берілген ақпараттың
мекен-жайы көрсетілген электрлік
сигналдар түрінде беріледі. Берілетін
ақпаратты барлық компьютерлер «естиді»,
бірақ оны тек алушының мекен-жайы
сәйкес келетін ғана қабылдайды. Ақпаратты
беру кезінде қалған компьютерлер мәліметтерді
бере алмайды, олар тек желіні «тыңдап»
және берудің аяқталуын күтеді. Желі
«босаған» кезде (мәліметтерді беру
аяқталғанда), бірінші, болып ақпаратты
берем деушілер өзінің ақпаратын
беруді бастайды.
- Шина – пассивті топология, онда компьютерлер желі бойынша беріліп жатқан мәліметтерді беріп, тыңдайды, бірақ оларды күшейтпейді, сондықтан желілік кабельдің ұзындығы және желідегі компьютерлердің саны сигналдың өшуімен шектелген. Активті топологияларда компьютерлер мәліметтерді күшейтеді және оларды ары қарай желі бойынша береді.
- Шина типіндегі желілерде желінің жұмыс істеу қабілеттілігін бұзушылыққа әкелетін кабельдің екі шетінде сигналдың көп бөгеуілдер пайда болады. Электрлік сиганладрдың бейнесінің алдын алу үшін кабельдің шеттерінде осы сигналдарды бойына сіңіретін «терминаторлар» қойылады. Кабельдің екі үзігін қосу үшін «BNC-баррел-конектор», деп аталатын арнайы ауыстырғыш қолданылады, кабельді аяқтау үшін «BNC-конектор» ажыратқышы қолданылады, ал компьдердің екі кабелін көрші компьютерлерден желілік платаға қосу үшін «BNC-T-конектор» қызмет етеді.
- Кабельдің ұзындығын көбейту үшін «репитерлер» қолданылады, екі бағытта күшейтетеін және қайта жаңартатын әлсіз сандық сигнал. Репитерлерді белсенді BNC-баррел-конектор ретінде пайдалануға болады.
репитер
Сурет 2. Репитер
- Егер компьютерлер бір нүктеден шығып тұрған кабель сегменттеріне қосылып тұрса, (HUB концентраторы) мұндай топология жұлдыз деп аталады. «Жұлдыз» топологиясында барлық компьютерлер желінің сегменттерінің көмегімен орталық құрауыштарға қосылады, бұл (HAB) концентраторы деп аталады. Беріп тұрған компьютердің сигналдары концентратор арқылы барлық қалған компьютерлерге түседі. Бұл желінің тез әрекетін көбейтеді. «Жұлдызда» мәліметтерді беру технологиясы әдетте «шина» топологиясымен ұқсас. Сондықтан «жұлдыз» - бұл орталық күшейтетін және комутациялайтын жабдығы бар «шина» деп есептеуге болады. Концентраттар активті (күшейтетін) және пассивті (желіні күшейтусіз қосатын), сонымен қатар гибридтік (пассивті жіне активті режимде жұмыс істей алатын) болады.
КОНЦЕНТРАТОР
PC1
PC4
PC3
PC2
PC5
PC6
Сурет 3. «Жұлдыз» типінің желісі
- Егер компьютерлер қосылған кабельдер сақинамен бекітілсе, мұндай топология «сақина» деп аталады.
PC1
PC4
PC2
PC3
Сурет. 4. «Сақина» типінің
желісі
Сақина топологиясында сигналдар
бір бағытта сақина бойынша беріледі
(сағат тілі бойынша) және әрбір компьютер
арқылы өтеді. Бұл технологияда әрбір
компьютер репитер болып табылады,
ал мәліметтерді «маркерді» пайдалану
арқылы «сақина» бойынша ақпараттарды
беру деп аталады. Маркерді беру кезінде
(мәліметтері бар арнайы микрофайл)
ол бір ізділікпен бір компьютерден
басқаға оны мәліметтерді беретін
қабылдамайынша беріліп отырады. Маркерді
қабылдаған («алып алған») компьютер
оған берілетін ақпаратты, өзінің мекен-жайын
және алушының мекен-жайын орналастырады.
Бұдан кейін маркер ары қарай
сақинаға жіберіледі. Маркермен мәліметтер
әрбір компьютер арқылы маркерде
көрсетілген алушының мекен-жайымен
мекен-жайы сәйкес келмейінше өтіп отырады.
Қабылдаушы компьютер маркерді алады,
одан мәліметтерді алып, маркерге сәтті
қабылданған ақпараттың кодын орналастырады
және өзгертілген маркерді ары қарай
сақина бойынша жіберген компьютерге
жібереді. Жіберген компьютер расталған
маркерді алып оны сақинадағы келесі
компьютерге (маркерді «босатып») береді.
- «Сақина» топологиясында мәліметтерді беруде әрбір компьютер жіберу үшін тепе-тең уақыт квантын алады, мәліметтерді жіберуге деген бәсекелестік және монополия болмайды.
Мәліметтерді
кабель бойынша беру. Қатынау әдістері.
- Компьютердің желіге қатынауының әдісі – бұл компьютердің қалай және қай кезде хабарды желі бойынша жіберуі немесе қабылдауын анықтайтын ережелер жинағы. Егер жұмыс кезінде бірнеше компьютерлер бір уақытта желіде мәліметтерді беріп жатса, онда «коллизия» (жаңылысу) болады, және мәліметтер пакеті осы компьютерлерден бұзылады. Қатынау әдістері бірнеше компьютерлер бір уақытта мәліметтерді бере алмауы үшін мәліметтерді қабылдау мен беруді реттей отырып желідегі колллизияның болмауын кепілдендіреді.
- Қатынаудың негізгі әдістері келесілер:
- Көптік қатынау («шина», «жұлдыз»);
- Коллизияны анықтаумен (CSMA/CD);
- Коллизияны алдын алу (CSMA/CA);
- Маркерді берумен қатынау («сақина»);
- Тапсырыстың артықшылығы бойынша қатынау («жұлдыз» типінің кейбір топологиялары).
- Коллизияны анықтау мен көптік қатынас кезінде желідегі барлық компьютерлер беріліп жатқан мәліметті табуға тырысып кабельді тыңдайды. Желі бойынша мәліметтерді беру тоқтап және ақпаратты кабель бойынша беру болмаған кезде:
- барлық компьютерлер кабельдің бос екенін түсінеді;
- мәліметті бергісі келген компьютер беруді бастайды;
- мәліметті жіберіп жатқан компьютер кабельді босатпайынша басқа ешқайсысы жөнелте алмайды.
PRINTER
PC-1 PC-2 PC-3
PC-4 PC-5
- Егер бірнеше компьютердің мәліметтерді бір уақытта жөнелтуі аңғарылса (коллизияға ұшырады), онда жөнелтіп жатқан компьютерлер мәліметтерді беруді кездейсоқ уақытқа тоқтатады, ал сосын оны қайтадан бастайды. Берілген қатынау әдісіндегі коллизия саны желідегі компьютерлер санымен қолданылатын желілік бағдарламалар санына пропорционалды ұлғайып отырады; бұл желінің өндірушілігін төмендетеді және оны «тұрып қалуға» әкелуі мүмкін.
PC1
PC4
PC2
PC3
Коллизияның алдын алуымен
көптік қатынау әдісі коллизияны
анықтаудан гөрі ақырындау, бірақ жетілдірілген.
Олардың айырмашылығы мәліметтерді
жіберемін деген компьютер мәліметтерді
желіге жөнелту алдында барлық қалған
компьютерлерге өзінің мақсаты туралы
сигнал жібереді, олар дайындалып жатқан
жөнелту туралы хабардар болып, тек
сонан кейін ғана жөнелту басталуында.
Бұл желідегі коллизияның алдын
алады.
- Маркерді беру технологиясы «сақина» типінің топологиясында қолданылады. Маркер – бұл желі бойынша бір компьютерден бір компьютерге көшіп отыратын арнайы микр офайл. Маркерде желі бойынша берілетін ақпарат, компьютер – жөнелтушінің мекен-жайы, қабылдаушы компьютердің мекен-жайы және т.б. ауысып отырады. Ақпарат пен толған маркер «иемденген» деп аталады. Берілетін ақпараты жоқ маркер «бос» деп аталады; ол желі бойынша өз бетімен көшіп отырады. Желіде тек бір маркердің көшіп отыруына болады және тек қана бір бағытта (сағаттың тілі бойынша бір компьютерден басқаға).
- Мәліметтерді желіге маркермен жөнелту үшін компьютер бос маркерді күтіп оны тартып алу керек, содан кейін мәліметтер маркермен бірге сақина бойынша алушыға беріледі. Алушы мәліметтерді алғаннан кейін сәтті қабылдау туралы ақпараты бар өзгертілген маркерді жөнелтушіге жібереді. Қабылдауды растағаннан кейін босатылған маркер келесі жөнелтушіге дөңгелек бойынша беріледі. Маркермен қатынау әдісінде