Астық түйірдің және дәнді дақылдардың жалпы сипаттамасы

 Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының  Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

 

 

 

 

 

 

СӨЖ

Тақырыбы : Астық түйірдің және дәнді дақылдардың жалпы сипаттамасы

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған : Рақымғожа Е.Е. 

 

Тобы: ТП-315

 

Тексерген :Утегенова  Асия Оразбековна

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей қ., 2013 жыл

ДӘНДІ ДАҚЫЛДАР

Астық дақылдарының жалпы сипаттамасы

Астық өндірісін  арттыру ауыл шаруашылығын одан әрі  дамытудың маңызды мәселесі. Қазақстан  халық шаруашылығы үшін астық  өндірудің маңызы, егіс көлемі құрамы. Астық өндіру мәселесін шешу жолдары.

Ауылшаруашылық  өндірістің ең негізгі өнімі дәнді-дақыл  болып табылады. Дәннен өңделген өнімдерге ұн, жарма, макарон өнімдері және ұннан пісілген тағамдар жатқызылады. Олар адам рационында өте маңызды орын алады. Дәнді-дақылдар мал шаруашылығының және құс шар-ң жақсы жетілуіне қажет, соның арқасында ет, сүт сияқты тамақ өнімдері өңдіріледі.Сондықтан, ауыл шаруашылығының басты мақсаты - дәнді-дақылдар өнімін өсіру.

Дәнді-дақыл  мәдениеті дәнді астық ,оның ішінде бидай, қара бидай, арпа, сұлы, жүгері, тары, күріш; қарақұмық дәні және ірі бұршақты  бұршақ, үрме бұршақ, соя болып бөлінеді.

Басты дәнді  астық-бидай болып табылады. Бидайдың отаны кәзіргі Сирия, Ирак және Турция аудандары болып табылады.Қазір  біздің планетамызда бидай шамамен 250 млн.га; оның 60 млн. га –ры Ресейде  орын алып жатыр.

 Күздік және жаздық дақылдардың морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері. Дән құрылысы және химиялық құрамы. Өсімдіктердің өсу және даму кезеңдері. Гүлдену және дән толысу, пісу кезеңдері. Дәннің толысуына және пісуіне кері әсерін тигізетін факторлар (егістің жатып қалуы, үсіп кетуі т.б.). Олармен күрес шаралары.

 

 

 

Жаздық астық дақылдар

Астық өндірісін  қарқындатудағы жаздық астық дақылдарының маңызы. Жаздық бидай – негізгі  тағамдық дақыл. Жоғары сапалы жұмсақ және қатты бидайлар өндірісін арттыру. Қазақстанның солтүстігінде жаздық бидай өсіру технологиясы және егінді жинау ерекшеліктері.

Арпа  және сұлы – бағалы мал азықтық  дақылдар. Тағамдық, мал азықтық  және сыралық арпалар және оларға қойылатын талаптар. Арпа өсіру технологиясы. Сұлының тағамдық және малазықтық маңызы. Сұлы өсіру технологиясының ерекшеліктері.

Жүгері  – аса бағалы дәндік, мал азықтық  және техникалық дақыл. Биологиялық  ерекшеліктері және өсіру технологиясы.

Тары  – маңызды жармалық дақыл. Тары өсіру  технологиясы және өнім жинау ерекшеліктері.

Қонақ жүгері дақылының өсірілу бағыттары (дәнге, қантқа, мал азығына және техникалық мақсатқа). Республиканың қуаң аудандарындағы өсіру ерекшеліктері.

Күріш –  негізгі жармалық дақыл. Күріштің маңызы, өсірілетін аудандары, өнімділігі. Күрішті  суару әдістері. Күріш өсіретін атыз әзірлеу және ирригациялық құрылыс  жұмыстары. Күріштің арнайы арамшөптері  және олармен күрес шаралары. Себу тәсілдері мен мөлшері. Күріш атыздарын күтіп-баптау шаралары және егінді жинау ерекшеліктері. Күріш өсірудің тиімділігі.

Қарақұмық – бағалы жармалық дақыл. Қарақұмықтың өсу ерекшеліктері. Өсіру технологиясы.

 

Күздік астық дақылдар

Түрлері, маңызы, өсірілетін аудандары және өнімділігі. Күздік дақылдардың күзде  және көктемде даму ерекшеліктері. Қысқа  төзімділіктің физиологиялық негіздері. Күздіктердің қыс және көктемнің  қолайсыз жағдайларына ұшырау себептері  және оны болдырмау шаралары. Күздіктердің қыстан шығу жағдайларын бақылау.

Күздік  бидай. Бидай дәнінің белоктылығын жоғарлату шаралары. Күздік бидайды  суармалы және тәлімі жерлерде өсіру  ерекшеліктері.

Күздік  қара бидайдың маңызы, өсірілетін аудандары  және өнімділігі. Өсіру технологиясы.

Күздік  арпа. Өсірілетін аудандары және өнімділігі.Биологиялық  ерекшеліктері және өсіру технологиясы.

 

Дәнді бұршақ дақылдар

Дәнді бұршақ дақылдарының астық өндірісін қарқындатудағы және мал азықтық белок проблемасын  шешеудегі орны. Атмосферадағы азотты фиксациялаудағы дәнді бұршақ дақылдарының ролі. Дәнді бұршақ дақылдарына сипаттама.

Ас бұршақ – республикадағы негізгі дәнді  бұршақ дақылы. Тағамдық және мал азықтық  құндылығы. Ас бұршақ формалары және түрлері. Биологиялық ерекшеліктері  және өсіру технологиясы.

Май бұршақ – бағалы белокты және майлы дақыл. Өсірілетін аудандары және өнімділігі. Биологиялық  ерекшеліктері және өсіру технологиясы.

Үрме  бұршақ және жасымық. Тағамдық маңызы. Түрлері. Биологиялық ерекшеліктері  және өсіру технологиялары.

Ноғаттық  және ноқат. Маңызы, өсірілетін аудандары  және өнімділігі. Құрғақ аудандардағы өсіру ерекшеліктері.