Мұнай мен газ кен орындарын игеру режимдері

Мұнай ұңғымаларын бұрғылау және пайдалану

Ұңғыма — тау жыныстарында немесе пайдалықазбалардамеханикалық немесеөзгеәдістерменбұрғыланған тау-кенқазындысы. Тереңдігі 5 м-денасатын, диаметрі 75 мм-денжоғары цилиндр пішіндіболыпкеледі. Ұңғыманыңкіреберісінауызы, ал түбін үңгубет депатайды. Кен орнынигерубарысындаұңғымаөзініңатқаратынқызметінеқарайүлкенүштопқабөлінеді: барлау, пайдалану және қопару ұңғымалары.

Барлау ұңғымасы — пайдалы қазбаларды іздеу, оның қоры мен сапасын және орналасу жағдайын анықтау үшін қазылады. Кеніштерде кен орнын қазу барысында барлау ұңғымасының көмегімен оның жекелеген бөліктерінің геологиялық құрылысының кейбір тұстарын нақтылап, кен орнын дұрыс пайдалану үшін егжей-тегжейлі танысады. Барлау ұңғымалары керн (жынысөзек) алу мақсатымен айналмалы бұрғылау әдісімен бұрғыланады.

Пайдалану ұңғымасы — сұйық (мұнай, минералды суларды) және газтәрізді кендерді өндіру үшін қолданылады.

Қопару (аттыру) ұңғымасы — ішіне жарылғыш заттар орналастыру үшін қолданылады. Оның диаметрі әдетте кеніштегі бұрғылау жабдықтарының түріне байланысты. Бұрғылау жабдықтары кен массивінің физика-механикалық қасиеттеріне, оның қажетті дәрежеде ұсақталуына және жарылғыш заттардың қасиеттеріне сәйкес таңдалады. Ұңғымалардың бір-бірінен арақашықтығы және өзара орналасу сұлбалары арнайы есептеулермен анықталып, барлау жұмыстарының құжатында көрсетіледі. Басқа да жұмыстарда қолданылатын көмекші ұңғыма түрлері де бар

Жыныстың жарықшақтық қасиетінің деңгейі коллекторлардың белгілі бір түрі болып келеді. Бірақ жер қорларының үлкен бөлігі, жарықшақты коллекторға тиісті, олар корбанатты жиналымдар көбіне жүзеді. Қуыс аралық кеңістігі бөлік көлемінің жиналуымен, яғни қабаттың  жарықтарымен жарылуы мен жарықтардың көлемінен, микрокарсты кеңістікпен каверналардан құралған көбіне қуысты  жарықшақты коллекторларды, оның екі түрлі актемасы арқылы бейнелейді- бөліктердің дәлдік қуысты  кеңістікпен жарықтар жүйесі, яғни бірінің үстіне бірі жатқызылған арқылы. Сондықтан да коллекторлардың жынысты блоктарының қасиеттерімен қоса, оның жарықты кеңістігінің қасиеті параметрлерінде негізге алады. Ол жарықтарға бос кеңістік, өткізгіштік, қоюлық тығыздығы және жарықтардың ашылуы жатады. Тау жынысының  жарықшақтық деңгейі, оның көлемдік Т және беткейлік Р жарықтар тығыздығымен және шоғырлануымен анықталады. Жарықты кеңістік деп жыныстың жарық көлемінің жыныс көлеміне қатынасын айтады.

Мұнай мен газ кен орындарын игеру режимдері.

Кен орнының геологиялық құрылуының қасиетіне байланысты мұнай мен газдың жиналуы да ұңғымаға сүзгілеуі қабаттық әртүрлі күштер әсерінен болады. Бұл энергия қабаттық және шеттік сулар ағыны, газ бүркемесінде сығылған энергия немесе тау  жыныстарымен қабат суларының потенциалды қысылған  энергиялары болып табылады. Сыртқы ортадан қоршаған қабаттарда жиналған мұнай ерітілген газ энергиясының ықпалымен ұңғымаларға ағылуы байқалады,мұнайдан қысымының азаюы есебінен болады. Ол үлкейе мұнайды өзімен бірге және оны ығыстырып қабаттың  төменгі қысымына бағытталады.  Энергетикалық қоры азайған қабаттарда қалыңдығы үлкен мұнай ұңғымаға өзінің ауырлық күші арқасында ағуы мүмкін, ал газды жиналымда энергия көзі болып газдың сығылған қысымы немесе қабаттың суларының  ағын энергиясы болады. Сондықтан, энергияның түріне байланысты мұнай мен газды қабаттан ығыстырушы күштері бар  мұнай кен орнын келесідегідей игеру режимі қабылданған: суарынды және серіппелі суарынды, газарынды, сұйытылған газ жіне гравитациялық қабат энергиясының бірнеше түрінің пайда болуы кезінде аралас игеру режимдері қолданылады.

Газды кен орындарында көбіне кеңеюші газ немесе аралас режимі байқалып – газды режим суарынды режимде араласады, егер қабат аралық су жиналымдары қысымның азаюы арқасында қабатқа енуі пайда болса, мұнай кен орынында тиімді режим болып суарынды режим пайда болады.

Суарынды режимнің таза күйі негізі қабаттың беткейлік  немесе айдалушы суларының үздіксіз сіңірілуі  арқасында  пайда болады. Серіппелі суарынды жүйесі қабаттың үлкейтілген ауданының серпімді қабатына жетеді.

Мұнай ұңғымаларын игеру режимдеріне табиғи жағдайлардың ықпалы.

Көптеген мұнай кен орындарының табиғи шарттары көбіне су ағындарының мұнай қорының түбінде қабат қысымын ұстап тұруға мұнайды алу барысында жеткіліксіз болады. Сондықтан мұнайдан газдың бөлінуімен өнімді қабатты ластамауы үшін көптеген кен орындары ең тиімді суарынды режим арқылы қолдан су айдайды. Тек кішкене ғана бір бөлігі,яғни кен орындарының қоршаған ортамен жақсы байланыста болып  оларды суарынды жүйесі арқылы табиғи суарында режимімен игеріледі.

Ұңғымаларды ашу және мұнайды ұңғымаға шақыру .

Өнімді қабаттарды ашу процесі көбіне ашу кезінде қабаттардың  сүзгілеу қасиетінің бұзылмауы мен қабат қысымы арқасында  жуу сұйығының  ұңғымадан ашық  фондтауын болдырмау қажет. Қабаттың сүзгілеу қасиеттерін жоғалтпау барысында, ұңғымаларды ашу кезінде арнайы бұрғылау ерітінділеріне фильтраттары қабатқа енуі арқасында  көмірсутекті қуыстардың  қабаттарда қанығуын азайтқан жөн.  Көбіне мұнай қабатының сүзгілеуші қасиетін сақтаушы бұрғылау ерітінділерінің суда жасалғанын емес , көмірсутекті негізінде жасалғанын қолдануы жақсы болып келеді. Ал оның фондталуын болдырмау үшін ұңғыма түптік арнайы құрылғылар көмегімен жүргізіледі.

Ұңғыма түбінің құрылысын қабат жүйесінің физикалық қасиеттерімен ұңғыманың орналасу құрылысы арқылы алынады. Ол, егер, газ бүркемесіндегі газ немесе шектік суларының  және құмның жиналуын болдырмау мен мұнайдың ағылуын  қамтамасыз етуі қажет.