Қазіргі Қазақстандағы байлық пен кедейшілі

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ                                                   САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК  ФАРМАЦЕВТИКА

АКАДЕМИЯСЫ

 

Қоғамдық пәндер кафедрасы

 

 

 

СӨЖ

 

  Тақырыбы: Қазіргі Қазақстандағы байлық пен   кедейшілі.

 

 

 

 

 

 

 

                                                          Орындаған: Нематілла П.

                                                    Тобы:202 ”Б” ҚДС

                                                    Қабылдаған: Еркінбекова Ә.

 

 

                                        Шымкент 2013

 

Жоспар:

І.Кіріспе.

ІІ.Негізгі бөлім.

1. Кедейліктің теориялық негіздері 

1.1 Социологиядағы кедейлікті зерттеудің  тарихы 

    1.2 Кедейлік социологиялық категория ретінде 

   1.3 Кедейлікті анықтаудағы ұғымдар мен көрсеткіштер

   2. Қазақстандағы кедейлікпен күрес және оны жеңудің    принциптері  
   2.1 Кедейлердің әлеуметтік құрамы

   2.3 Қазақстандағы кедейлікті жеңудің принциптері

   2.4 Кедейліктің ерекшеліктері мен факторлары 

 

ІІІ. Қорытынды.

IV.Пайдаланылған әдебиет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                Кіріспе

 Кедейлік – жеке адамның, отбасының немесе әлеуметтік топтың қажетті игіліктер құнын өзі төлей алмайтын экономикалық жағдайы, яғни өзінің өмірлік қажеттерін қамтамасыз етуге жағдайының жетіспеуі немесе негізгі тұрмыстық қажеттерін қанағаттандыру мүмкіндіктерінің жоқтығы. Кедейлік салыстырмалы түрде белгілі бір қоғамдағы тұрмыстың деңгейіне, қоғамдық байлықтың бөлінуіне байланысты болатын процесс. Оның пайда болуының негізгі себептері – саяси, экономикалық және демографиялық жағдайлар, саяси-экономикалық дағдарыс, жұмыссыздық, жалақы мен зейнетақының күнкөріс минимумынан төмендігі, халықтың әлеуметтік тұрғыдан нашар қорғалуы.

Кедейліктің асқынуы халық  бұқарасының жаппай қайыршылануына апарып соқтыруы мүмкін. Кедейлік, материалдық жоқшылық рухани кедейлікке ұласады. Мұның салдары елде түрлі қылмыстың етек алуына, азғындыққа апарып соқтырады.Кедейлік әлемнің барлық елдерінде бұрын да болған, қазір де бар. Жер шары халқының саны 1960 жылы 3 миллиардтан көбейіп XXI ғасыр басында 6 миллиард адамды құрап отыр. Соңғы 30 жылда шектен шыққан кедейлікте өмір сүретін адамдар үлесі екі есеге азайды. Бүкіл әлемде азаматтардың көпшілігі өзін және өз отбасын жеткілікті деңгейде қамтамасыз ете алатын жағдайға жетті. Алайда, халық санының артуына байланысты мұқтаждықта өмір сүретіндер саны, кедейлікпен күрес жөніндегі екіжақты және көпжақты бастамаларға қарамай, сол күйінде өзгермей отыр - 1,2 миллиард адам қазіргі әлемде кедейліктің сипаты әртүрлі: ашаршылық, таза ауыз судың және қарапайым санитарлық жағдайдың жоқтығынан жапа шегуші балалар, өз отбасын қамтамасыз ету мүмкіндіктері жоқ ересектер. 1,2 миллиард астам артық адам бір күнде бір доллардан кем ақшаға өмір сүруде 800 миллион адамнан аштық зардабын шегуде. Кедейлік мәселесі қара ниетті басқарудың, саяси тұрақсыздықтың, қақтығыстардың, жұқпалы індеттердің және табиғи апаттардан қорғансыздықтың негізінде қоғамның әлеуметтік-саяси құлдырауы салдарынан қиындай түсуде. 1990-шы жылы әлемнің көптеген аймақтарында кедейлік деңгейі біршама төмендегеніне қарамастан, Африкада (әлемнің ең кедей 20 елінің 18-і осында орналасқан) кері үрдіс байқалуда. 2010 жылы қарай 435 миллион Африкандықтар азық-түліктің жетіспеушілігіне ұшырауы мүмкін деген болжам бар. 2000 жылы әлемдік қауымдастық 2015 жылы дейін кедейлікті жартысына дейін қысқарту міндеттемесін қойды. Бұл мақсатқа жету үшін 2005 жылы "Үлкен сегіздік елдері" Африкаға қажетті ресурстарды бөлу жөнінде саяси міндеттемелер қабылдады. Кедей оңтүстік - жер құрлығының оңтүстік кеңістігін жайлаған (әдетте, солтүстік жартышарының 30-шы параллелінен оңтүстікке қарай) және индустриалды дамыған елдерден әлеуметтік-экономикалық деңгейі бойынша артта қалған тәуелсіз елдер тобы.                

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Қоғам даму барысында әртүрлі сипаттағы проблемаларға кезігеді. Магистрлік

Аталған жұмыстың зерттеу объектісі  болып кедейлер әлеуметтік топ ретінде 
Пәні кедейліктің қоғам өміріне әсері және оны жеңудің жолдарын 
Магистрлік жұмыс екі негізгі бөлімге бөліне отырып, қарастырылған. Бірінші 
Екінші бөлім кедейлерлің әлеуметтік құрамына, әлеуметтік институттардың проблеманы 
Тарихсыз пәннің теориясы жоқ, бірақ пәннің теориясысыз оның тарихы 
Кедейлік посткеңестік аймақ үшін дұрыс зерттелмеген салалардың бірі. Оған 
Шетелдік зерттеушілер бұл проблеманы ғылыми тұрғыдан 200 жылдай 
А.Смит, Т.Мальтус; Г.Спенсер, т.б. классиктердің еңбектерін қарастыра отырып, 
Қазақстан және Ресей социологтары социологиялық және статистикалық зерттеулер жүргізу 
Кедейлердің әлеуметік құрамын қарастыру – осы жұмыстың мақсаты. 
1 Кедейліктің теориялық негіздері  
1.1 Социологиядағы кедейлікті зерттеудің тарихы  
а) Батыс Европа және АҚШ-та кедейлік проблемасының зерттелу тарихы.  
Социология көптеген гуманитарлық ғылымдар сияқты адамзат дамуына байланысты мәселерді 
Осындай орталық мәселелердің бірі – кедейлік мәселесі.  
Жалпы, кедейлік шешуді керек ететін мәселе ретінде ежелден белгілі. 
Кедейлік қоғам дамуының барлық кезеңдерінде болып отырған, бар және 
Кедейлік мәселесін батыс ойшылдары да, отандық ғалымдар да зерттеген. 
Кедейлікті XVІІІ ғ. А.Смит, Т.Мальтус, Д.Рикардо сияқты ұлы ойшылдар 
Т.Мальтустың айтуы бойынша, кедейлік халықтың шектен тыс өсуі 
ХІХ ғ. ортасында Г.Спенсер кедейлікке қоғамдағы заңдылықтардың бірі деген 
Кедейлік, Спенсер бойынша, қоғамдық құбылыс емес, әр адамның жеке 
Ф.Гиддингс та Спенсердің ойын жалғастыра отырып, осы құбылысты бір 
Француз ғалымы Ж.Прудон бойынша, кедейлік - әлеуметтік игілік, оны 
Социолог Э.Реклю “Байлық пен кедейлік” атты еңбегінде кедейліктің ең 
Осы проблеманы зерттеуде үлкен жұмыс атқарған ағылшын ғалымдары, ірі 
Ч.Бут пен С.Раунтри бірінші болып кедейлік шегін анықтаған ғалымдар. 
Раунтри отбасыларды зерттей келе, кедейліктің алғашқы және екінші түрлерін 
ХХ ғасырдың 60-шы жылдары кедейлікке жаңа көзқарас қалыптаса бастады. 
70-шы жылдары тағы бір бағыт қалыптасты. Оған сәйкес,қоғамда ел 
Көріп отырғанымыздай, бұл құбылысты ғалымдар әртүрлі сипаттайды. Жалпы, олар 
Қазіргі кезде кедейлік өзінің маңыздылығын жоғалтқан жоқ. Оны зерттеу 
б) Отандық ғалымдардың кедейлік мәселесін зерттеуі.  
Отандык ғылымда кедейлік проблемасының зерттелу тарихы шетелдік тарихтан ерекше. 
Бұл проблема Кеңес өкіметінің құлауынан кейін өзекті мәселеге айналды. 
Бұл кедейлік проблемасы сол кездегі қоғамда болмады деген сөз 
Барлық еңбек жасындағы халықты жұмыспен қамту, әртүрлі топтағы көмекті 
Кеңес өкіметі кезінде кедейлік жойылды деген саясатқа байланысты бұл 
Адамдардың әлеуметтік жағдайлары туралы зерттеулер өткізіліп отырғанымен де, олар 
Жалпы, кедейлікті зерттеудің тарихына келер болсақ, кеңес өкіметі кезінде 
С.Г. Струмилин жұмыс бюджеті мен тұтынуды талдаудың негізінде алынған 
Г.С. Полляк “КСРО-дағы жұмысшы таптың өмір деңгейі туралы мәселеге 
1918 жылы міндетті минималды жалақы енгізу үшін өмір сүру 
Минималды жалақы өмір сүру минимумына тең болған және ол 
Осы мәселелерді зерттеу бірқатар ғылыми-зерттеу институттарында 60-шы жылдары жандана 
1956-1957 жылдары халық шаруашылығында 27-35 сом көлемінде ресми минималды 
Кеңес өкіметінің экономисттері мен саясаткерлерінің көпшілігі кедейлер деп 
1.2 Кедейлік социологиялық категория ретінде  
Қоғамдық құрылым - социологиядағы орталық мәселелердің бірі. Әлеуметтік құрылым 
Әлеуметтік құрылымның басты, негізгі элементтері әлеуметтік топтар, страталар, таптар 
Кедейлер де қоғамның өмір сүруінде орын алатын адамдар категориясы 
Ғалымдар қоғамдық құрылымды әртүрлі геометриялық фигуралар түрінде көрсетеді. Осындай 
Ромбты қарастырар болсақ, жоғары жағы мен төменгі жағы аз 
Пирамиданы қарастырсақ, байлардың көлемін көрсететін үстінгі жағы кіші, орта 
Социологияда “кедейлік” категориясы – материалдық, кейде мәдени де ресурстардың 
Кедейлік социологиядағы ауқымды түсініктердің бірі. Ғалымдар бұл түсінікке әртүрлі 
Мысалы, А.И.Кравченко кедейлікті аз көлемдегі ликвидті құндылықтары бар және 
Үлкен түсіндірме сөздігінде кедейлік дұрыс өмір сүруге керекті материалдық 
Қазақстандық ғалымдар осы құбылысты зерттеуде өздерінің анықтамаларын береді.  
Мысалы, М.Әженов пен Д.Бейсенбаев қоғамның әлеуметтік құрылымын қарастыра отырып, 
З.А.Жаназарова, Ж.А.Нурбекова “Қазақстандағы кедейліктің мәселелері және әлеуметтік реформаларды талдау” 
Берілген анықтамалар негізінде кедейліктің бір салаға ғана қатысты емес, 
Жалпы, кедейлік – адамдардың әлеуметтік-экономикалық жағдайымен сипатталады. Осы орайдағы 
Кедейлік кең түсінік және оны анықтауда көптеген параметрлер қолданылады. 
Социологияда кедейлік дәстүрлі тұрғыдан қарастырылуда келесі концепциялар арқылы зерттеледі. 
Кедейліктің абсолютті концепциясы бойынша кедейлер дегеніміз - табысы минималды 
АҚШ-та өмір сүру минимумы 1960-шы жылдардан бастап минималды азық-түлік 
Қазіргі кезде Қазақстандағы өмір сүру минимумын септеудің методикасы республиканың 
Абсолютті кедейлік концепциясына сәйкес, кедейлер дегеніміз – тұрмыста керекті 
Сонымен қатар Гордон Л.А. абсолютті кедейліктің үш деңгейін ажыратады: 
Кедейліктің ең күрделі түрі – жарлылық (нищета);  
Орташа кедейлік – мұқтаждық (нужда);  
Қалыпты кедейлік - қамтамасыз етілмегендік (необеспеченность).  
Жарлы адамдар физиологиялық минимумнан төмен өмір сүретін адамдар. Олар 
Мұқтаждық (кедейліктің орташа деңгейі) қаражаттары әлеуметтік қажеттіліктерді өтеуге жетпесе 
Қамтамасыз етілмегендік деңгейі - элементарлық қажеттіліктер – физиологиялық және 
Салыстырмалы кедейлік – кедейліктің екінші концепциясы. Бұл концепцияға сәйкес, 
Салыстырмалы кедейлік, бір жағынан, бір адамның өз жағдайын қоғамның 
А.Маккоулидің айтуынша, адамдардың жағдайы өмір сүріп жатқан қоғамның өмір 
Жалпы айтқанда, абсолютті кедейлік биологиялық (физиологиялық) белгілермен, ал салыстырмалы 
Шетел ғалымдары абсолютті және салыстырмалы кедейлікпен қоса, алғашқы және 
Отандық ғалымдар кедейліктің “тұрақты” және “жылжымалы” түрлерін ажыратады. Біріншісі 
Л.А.Гордон осы құбылыстың екі түрін көрсетеді: әлеуметтік және экономикалық. 
1.3 Кедейлікті анықтаудағы ұғымдар мен көрсеткіштер  
Кедейлік - әлеуметтік-экономикалық құбылыс. Бұл адамдардың физиологиялық қажеттіліктерін қанағаттандырумен 
Жалпы, халықтың әлеуметтік жағдайын анықтауда көптеген көрсеткіштер қолданылады. Олар 
Өмір сүру деңгейі маңызды әлеуметтік категориялардың бірі. Ол белгілі 
Өмір сұру деңгейін зерттеуге саны жағынан әртүрлі топтар қарастырылады: 
бүкіл халық зерттелуі мүмкін;  
жекелеген әлеуметтік топтар;  
әр түрлі табыс деңгейі бар үй шаруашылықтары.  
Халықтың өмір сүру деңгейін төртке бөлуге болад:  
жетістік (адамдардың жан-жақты дамуына жағдай беретін игіліктердің болуы;  
қалыпты деңгей;  
кедейлік (еңбекке қабілеттілік сақтауға мүмкіндік беретін деңгейде игіліктердің болуы);  
жарлылық (ең төменгі деңгейдегі биологиялық критерийлер бойынша алынған игіліктер. 
Өмір сүру деңгейінің ең маңызды құрамдас бөлігі ретінде халықтың 
Әлеуметттік прогрестің өзі екі саты бойынша жүзеге асырылады. Бірінші 
Халықаралық деңгейде өмір сүру деңгейінің көрсеткіштер жүйесін құруға алғашқы 
Өмір сүру деңгейінің көрсеткіштер жүйесінің соңғы нұсқасы 1978 жылы 
туу, өлім және т.б. демографиялық сипаттамалар;  
өмірдің санитарлық-гигиеналық жағдайлары;  
азық-түлік тауарларын тұтыну;  
тұрмыс жағдайы;  
білім мен мәдениет;  
еңбек жағдайлары мен еңбекпен қамту мәселесі;  
халықтың табысы мен шығыны;  
өмір құны мен тұтыну бағалары;  
көлік мәселесі;  
демалысты ұйымдастыру;  
әлеуметтік қамсыздандыру;  
тұлға бостандығы.  
АҚШ-тағы өмір сүру деңгейінің көрсеткіштер жүйесі 13 бөлімнен тұрады: 
Әлеуметтік жағдайды анықтаудағы келесі ктегория - өмір сүру жағдайы. 
Өмір сапасы дегеніміз – бұл, бір жағынан, қоғамдық өмірдегі 
Кедейлікті анықтауда тікелей көрсеткіштер ең төмен күнкөріс деңгейі мен 
Қазақстан Республикасының 474-І «Ең төмен күнкөріс деңгейі туралы” Заңында 
Ең төмен тұтыну себеті тауарлар мен көрсетілген қызметтердің заттай 
Кедейлікті өлшеуде жоғарыда көрсетілген көрсеткіштермен қатар, әлеуметтік статистикада 
Кедейлік деңгейі – ең төмен күнкөріс деңгейінен табысы төмен 
Табыс дефициті – кедей адамдардың табыстарының ең төмен күнкөріс 
Төменгі жалақы аралығы – пайыз түрінде табыс дефицитінің көлемінің 
Кедейлік тереңдігіннің коэффициенті – табыс дефицитінің сомасының зерттелген отбасылардың 
Кедейліктің өткірлік коэффициенті – зерттелген отбасылардың ең төмен күнкөріс 
Кедейліктің синтетикалық индикаторы. Ол келесідей анықталады:  
S=W[A+(1-A)*G];  
Мұнда G - Джинни коэффициенті, ол кедей адамдардың табыстарының 
Синтетикалық кедейліктің индикаторы 0-ден 1-ге дейін көрсетіледі. Егер қоғамның 
Жоғарыда келтірілген ұғымдар мен көрсеткіштермен қоса кедейлік масштабы ұғымы 
БҰҰ өмір сапасын адамдардың орташа өмір ұзақтығы, білім деңгейі 
2. Қазақстандағы кедейлікпен күрес және оны жеңудің принциптері  
2.1 Кедейлердің әлеуметтік құрамы  
Кедейліктің әлеуметтік құрамы туралы мәселені ғалымдар ертеден қарастырып келеді. 
Француз зерттеушісі Фредерик Ле Пле отбасылардың бюджетін талдаудың негізінде 
Американдықтар бүгінгі күнде кедейлер құрамына келесі топтарды жатқызады:  
Жұмыссыздар;  
Жалақысы төмен жұмысшылар;  
Жақында көшіп келген иммигранттар;  
Ауылдан қалаға келгендер;  
Аз ұлт өкілдері (әсіресе негрлер);  
Қаңғыбастар мен баспанасыздар;  
Кәрілікке, ауруға немесе дене бітімінің кемістігіне байланысты жұмыс істей 
Толық емес отбасылар (көбінде балалары бар әйелдер).  
АҚШ статистері мынадай заңдылықты айтады: ерлерге қарағанда, әйелдер арасында 
Кеңес дәуірінде “кедейлер” ұғымының орнына “жағдайы төмендер” ұғымы қолданылған. 
Ресей социологтары мен экономисттері кедейлердің бірнеше тобын анықтаған. Олардың 
Бүкілресейлік өмір деңгейі орталығы әлеуметтік қабаттың келесі топтарын ажыратады: 
Кедейлер категориясы халықтың 48-51,5 пайызын құрайды. Олар өз табысына 
Жағдайы төмендерге отбасыларының табысы ресми ең төменгі күнкөріс деңгейінен 
Зерттеушілер сонымен қатар кедейліктің күрделілігін айта отырып, келесі түрлерін 
тұрақты кедейлер - ұдайы жоқшылықта отыратын халықтың маргиналды бөлігі;  
аралық кедейлер – кедейлік шегіндегі және кейде одан да 
Жаңа кедейлер - қайта құрудың құрбандары, жұмыстан қысқартылғандар.  
Тәуелсіз еліміздің қалыптасуының бастапқы кезеңі қоғамдағы макроэкономикалық, әлеуметтік,  
Өндірістің жаппай жабылуы, жаппай жұмыссыздық, басқа региондардағы саяси тұрақсыздықтын 
Қазақстандағы кедейліктің құрамы жалпы алғанда ТМД кедейлерінің құрамымен ұқсас. 
Қазақстандағы кедейлердің құрамын шартты түрде екі категорияға бөлуге болады. 
Жалпы, мақсатты топтар болып келесілері саналады:  
Балалар мен көпбалалы отбасылар;  
ұзақ уақыт жұмыссыз отырғандар;  
жалақысы төмен жұмысшылар;  
баласы бар толық емес отбасылар;  
жалғызбасты зейнеткерлер;  
мүгедектер;  
маргиналды топтар - үйсіз қаңғыбастар, мигранттар, босқындар, т.б. Сонымен 
Балалар мен көпбалалы отбасылардың кедейлікке ұшырауының ықтималдығы өте үлкен. 
Кедейлердің келесі категориясы - ұзақ уақыт жұмыссыз отырғандар. Жұмыссыздық 
Жұмыссыздықтың себептері әртүрлі. Дамушы елдерде ол көбінде халықтың өсіміне 
2001 жылдың аяғында экономикалық белсенді адамдардың деңгейі 70 пайызды 
Қазақстанда 2,6 млн. адам өздерін жұмыспен қамтығандар, бірақ бұл 
Қазақстанда бір жылдың көлемінде жұмыссыз статусында отыру норма болып 
Жұмыссыздармен қатар, жалақысы төмен категориялар бар. Олар көбінде біліктілігі 
Жалғызбасты зейнеткерлер, толық емес отбасылар, мүгедектер ертеден әлеуметтік қорғау 
Жоғарыда айтылғандай, қазіргі қоғамда маргиналды топтар орын алып 
Ғылымда қайыршылар, баспанасыз бомждар, маскүнемдер, нашақорлар, қылмыскерлер, т.б. маргиналды 
2.2 Кедейлікпен күресудегі әлеуметтік институттардың орны  
Кедейлік мәселесі бүгінгі таңда Қазақстан қоғамын ғана емес, әлем 
Сонымен қатар, БҰҰ-ның да, Бүкіләлемдік Банктің де, Қазақстанның да 
бір күндік табысы 1 АҚШ долларынан аспайтын кедейлер санын 
жалпы бірдей бастауыш білім беруді қамтамасыз ету;  
бастауыш және орта білімді ер азаматтар мен әйелдердің білім 
балалар өлім-жетімі көрсеткішін үштен екіге азайту;  
халықтың репродуктивті медицина қызметіне жалпыға бірдей қол жеткізуін қамтамасыз 
экологиялық ресурстардың жойылуын тоқтату мақсатында 2005 жылға дейін барлық 
Даму бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында халықаралық ұйымдар бірігіп әрекет 
Кедейлік республикамыздағы басты назарға ие болып отырған проблемалардың бірі. 
Қазақстанда осы мәселені шешуге әртүрлі ұйымдардың іс-әрекеті бағытталған. Қазіргі 
Жоғарыда аталған бағдарламалар негізінде облыстар мен аудандар деңгейінде бағдарламалар 
Мемлекеттік органдар әлеуметтік даму, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік 
Қазіргі кезде кедейлікті азайтуға байланысты көптеген шаралар ұйымдастырылуда. Солардың 
Шағын кәсіпкерлік секторы көптеген әлеуметтік функцияларды орындап 
Шағын бизнес кәсіпорындарының дамуының негізгі көрсеткіштері  
1998 1999 2000 2001 (1.07. 2001-дегі күйі)  
Шағын кәсіпорындар саны, мың 57 63 67 71  
Шағын кәсіпорындардың барлық кәсіпорындар қатарындағы үлесі, пайыз мөлшерімен 51 
Шағын кәсіпорындарда қызмет ететіндер, мың адам 318,4 350 385,5 
Шағын кәсіпорындарда қызмет ететіндердің жалпы еңбекпен қамтылғандар қатарындағы үлесі, 
Шағын бизнестің өз-өзін аз уақытта ақтауы, өндірушілердің жергілікті нарыққа 
Кедейлікпен күресуде мемлекеттік емес ұйымдар мен кәсіподақтар белгілі бір 
Мемлекеттік емес ұйымдардың іс-әрекеті кәсіби қасиеттер, актуалдылық, жаңашылдық, адам 
Кедейлікпен күресуге бұқаралық ақпарат құралдарының да орны ерекше. Олар 
Баспасөз беттерінде халықтың өткір мәселесін қарастыру осы проблеманы шешуде 
Осы аталған проблема бойынша үнемі конференциялардың өткізілуі мұның өзектілігін 
Жоғарыдағы көрсетілген әлеуметтік институттармен қатар, бұл мәселені шешуде халықаралық 
Осындай бірігіп күресу, кешенді бағдарламалар жасау мақсатқа жетудің басты 
2.3 Қазақстандағы кедейлікті жеңудің принциптері  
Кедейлікті жеңу, халықтың өмір деңгейін көтеру Қазақстан алдындағы стратегиялық 
Шараларды ұйымдастыруда заңдылықтармен қатар принциптер де басты құралдардың бірі 
Кедейлікпен күресуде келесі принциптерді атауға болады.  
Мазмұндық принциптер. Оған гуманизм, демократизм, заңдылық, әлеуметтік белсенділікті ынталадыру, 
Ұйымдастыру принциптері. Шаралардың орындалуын бақылау, осы істерге жауапты кадрлардың 
Психологиялық-педагогикалық принциптер. Кедей адамдарға жан ашуы, белсенділікті ынталандыру, мақсатқа 
Аталғандардың кейбіреулеріне тоқтала кетейік. Гуманизм адамзатқа бағытталған іс-әрекетті атқаруда 
Демократизм принципі кедейлікті жеңуде консервативті шаралар мен қатар осы 
Жоғарыда айтылғандай, осы салаға қатысты көптеген мемлекеттік заңдар мен 
Ұйымдастыру принциптері - шаралардың орындалуын тексеру мен 
Кедейлікпен күресуде кешенділік принципі бастылардың бірі. Жоғарыда біз кедейліктің 
Әлеуметтік-психологиялық принциптердің бастыларының бірі - әлеуметтік белсенділікті ынталандыру. Өйткені 
2003-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының кедейлікті төмендету бойынша концепциясында 
кәсіпкерлікке бостандық беру, яғни орта таптың негізін құрайтын бизнестің 
қоғамның ең әллсіз топтарына көмек көрсеу, яғни жағдайы 
көмек көрсетуде әлеуметтік әділеттілік принципіне сүйену,  
мемлекеттік органддардың халыққа қызмет көрсетуінде іс-әрекеттерінің жариялылығы 
кедейліктің аймақтық, гендерлік, жастық, т.б. ерекшелікттерін ескеру.  
2.4 Кедейліктің ерекшеліктері мен факторлары  
Кедейлікті көпжақты құбылыс дей отырып, оған көптеген әлеуметтік-демографиялық, экономикалық, 
Әлеуметтік-демографиялық фактор дегеніміз – отбасындағы жұмыс істемейтін адамдардың үлесі, 
Әлеуметтік-демографиялық факторлар халық арасындағы туу мен өлім деңгейі, халықтың 
Туу мен өлім жалпы алғанда халықтың табиғи қозғалысы болып, 
Туудың көп болуы жұмысшы халыққа ауыр тиеді, себебі балалардың 
Екінші жағынан туу деңгейінің төмен болуы да негативті фактор 
Жоғарыда аталған екі проблема да мемлекет алдында тұрған жоқ. 
Эмиграция процесінің жоғарылығы иммиграция процесінің өсуімен қатар өтті. Бұл 
Кедейліктің келесі басты факторларының бірі – экономикалық фактор. Дәстүрлі 
Жұмыссыздық басты экономикалық факторларының бірі, себебі экономикалық іс-әрекет барысында 
Жұмыссыздықтың себептері әртүрлі. Дамушы елдерде ол көбінде халықтың өсіміне 
2001 жылдың аяғында экономикалық белсенді адамдардың деңгейі 70 пайызды 
Қазақстанда 2,6 млн. адам өздерін жұмыспен қамтығандар, бірақ бұл 
Қазақстанда бір жылдың көлемінде жұмыссыз статусында отыру норма болып 
Кедейліктің саяси аспектісіне тоқталсақ, бұл мемлекеттің қалыптасу барысында болған 
Психологиялық фактор адамның рухани, материалдық, саяси қажеттіліктерін өтей алмаған 
Аталған факторлардың арасында маңызды орын алатын факторлардың бірі – 
Экологиялық проблемаларға қатысты өткен конференциялардың бірі Атырау қаласында “Экология 
Бұл проблеманың маңыздылығын “Невада-Семей” қозғалысының, “Аралды сақтап қалу қоғамының” 
Аталған факторлармен қоса, Қазақстандық кедейлік өзіндік ерекшеліктерге ие. Кедейлердің 
Мұндай ай жерлерде тұратын халық көлік байланысының қиындығынан білім 
Ауылдық тұрғындардың бір ерекшелігі: олардың арасында өз өздерін жұмыспен 
Бүкіләлемдік Банк 1996 жылы Қазақстан қоғамының өмір деңгейін зерттей 
Кедейліктің гендерлік аспектілеріне Қазақстанда аз көңіл бөлініп келеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі 

 
Аженов М.С Бедность как социальной явление. /”Орта Азиядағы әлеуметтік 
Әженов М.С., Садырова М.С. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Алматы, “Қазақ 
Бутрос Бутрос -Гали Заявление по случаю провозглашения международного года по 
Всемирный Банк. Годовой отчет, 2001  
Всеобщая декларация прав человека. 10.12.1948  
Габдуллина К.Г., Алдашов Б.А. и др. Социология. Учебник для 
Годовой отчет Всемирного Банка 2000. Ежегодный обзор и итоги 
Государственная программа по снижению бедности в Республике Казахстан на 
Добреньков В.И., КравченкоА.И. Социология. т 2. Социальная структура и 
Доклад о мировом развитии 2000/2001. Борьба с бедностью. Обзор. 
Ең төменгі күнкөріс – 5193./ Жас алаш, 15.04.2003.  
Ержанова Л. Черта раздора. Экспресс К, 13.04.2002  
Жаназарова З.Ж., Нурбекова Ж.А. Социальный анализ реформ и проблемы 
Женщины и мужчины Казахстана. Гендерная статистика. Алматы, 2000  
Жоқшылық сыр шертеді. Материалы социологического исследования, проведенного для подготовки 
Закон Республики Казасхтан “О прожиточном минимуме” №474-1 от 16 
Иманиязова Г. Бедность – не порог?  
Искоренение бедности: основные направления национальных стратегий. Программа развития ООН 
Казахстан: 1991-2001 годы. Агентство Республики Казахстан по статистике, 2001  
Казахстан: уровень жизни населения в переходный период. Документ Всемирного 
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 2000  
Концепция по снижению бедности в Республике Казахстан на 2003-2007 
Қазақстан Республикасы азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және әлеуметтік қорғау. Нормативтік, 
Қазақстан баспасөзінде кедейліктің жариялануы./ БҰҰ-ның Даму бағдарласмасы, Азия даму 
Қазақстан қоғамы және социология: қазіргі өмір және жаңа идеялар./ 
Құлиев Ж. Кедейлікті жоймай, кемелдікке жету қиын. Ана тілі, 
Материалы конференции по снижению бедности, 25-26 апреля 2002 года 
Министерство экономики и бюджетного планирования, Программа развития ООН “Учебный 
Мухтарова К.М. Социально-экономические аспекты бедности и меры по ее 
Обратить реформы на благо всех и каждого. Бедность и 
Орта Азиядағы әлеуметтік стратификация және әлеуметтік процестер./ Халықаралық ғылыми 
Поставновление Правительства Республики Казахстан “О порядке определения черты бедности” 
Право социальной защиты Республики Казахстан (сборник нормативных правовых актов). 
Программа по снижению бедности в г.Алматы на 2003-2005 годы.// 
Семинар ПРООН для журналистов. Грань, 7.11.2002г.  
Сычева В.С. измерение уровня бедности: история вопроса. Социс, 3, 
Тетерский С.В. Введение в социальную работу. М., 2002  
Утеулина Х. Определить нуждающихся. Казахстанская правда, 11.04.2002.  
Эдилова М.М. Бедность – социальное явление (на примере Кыргызстана 
Мальтус Т.Р. Опыт закона о населении. М., 1895  
Спенсер Г. Социальная статика. Изложение социальных законов, обуславливающих счастье 
Сычева В.В. Измерение уровня бедности: история вопроса. Социс, 1996 
Ярыгина Т. Бедность в богатой России// Общественные науки и 
Кравченко А.И. Социология. Словарь. М.., 1997  
Большой толковый словарь. М., 1999  
М.С.Аженов, Д.Э.Бейсенбаев. социальная стратификация в Республике Казахстан. А., 1997 
М.С: Аженов. Бедность как социальное явление.// “Социальная стратификация и 
З.А.Жаназарова, Ж.А.Нурбекова “Социальный анализ реформ и проблемы бедности в 
Министерство экономики и бюджетного планирования РК, Программа развития ООН 
Гордон Л. Четыре рода бедности// Социологический журнал. 1994 №4 
Гордон Л. Четыре рода бедности. Социологический журнал, 4-1994г. 18-36 
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 қарашадағы ”Ең төмен күнкөріс 
Жас алаш, 45, 15.04.2003  
Ең төменгі күнкөріс – 5193. Жас алаш, 45, 15.04.2003  
Комсомольская правда, 25.07.2002  
Учебный курс по проблеме снижения бедности (для институтов повышения 
Сонда, 21-бет.  
Годовой отчет Всемирного Банка 2000. Ежегодный обзор и итоги 
Адам дамуы туралы есеп беру, 2001  
Учебный курс по проблеме снижения бедности. 55-бет.  
Казахстан: 1991-2001 годы. Агентство Республики Казахстан по статистике, 2001  
Семинар ПРООН для журналистов./ Грань. Казахстан, Алматы, 7.11.2002.  
Концепция по снижжению бедности в Республике Казахстан на 2003-2007 
Учебный курс по проблеме снижения бедности (для институтов повышения 
Сонда, 21-бет.