Дезинфекция, дезактивация, дегазация туралы түсінік

 

 

 

 

1. Санитарлық тазалық.
2. Дезинфекция, дезактивация, дегазация туралы түсінік.
3. Жеке адамдарға арналған Аи-2 аптечкасы.
4. Бактериалогиялық қару.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бактериологиялық (биологиялық) қару деп терлеткі (патогенные) микроорганизмдері, олардың шығаратын улары және жеткізетін құралдырының жиынтығын айтады.

Бұл қарудың қауіптілігі-приборлардың жоқтығынан іздеп табудың қиындығы. Ал олардың әсерін анықтауүшін, сол қару қолданылған жерден, судан, ауадан заттар алып, арнайы жабдықталған зертханада талдау жасап қана анықтауға болады. Оған көп уақыт кетеді, ал жаппай улану басталғанда әрбір минут, секунд қымбат. Адамдарды жаппай қыру қаруларынан қорғау және оның салдарын жою.

Халықты қорғаудың ұжымдық құралдары –тұрғындарды апат, зілзала салдарынан, сондай-ақ қазіргі заманғы қырып-жою құралдарының зақымдағыш факторларынан қорғаудың ең негізгі тәсілдерінің бірі. Солардың бірі-адамдарды ұжымдық қорғау құралына жататын қорғаныс ғимараттарына жасыру. АҚ және ТЖ жүйесінде пайдаланылатын мұндай ғимараттарға панаханалар, радиациядан қорғау орындары (РҚО) және қарапайым жасырыну орындары жатады.

Панахана толқын соққысынан, жарық сәулесінен, өткіш радиациядан және радиоактивті зақымданудан – ядролық жарылыстың зақымдағыш факторларынан, сондай-ақ улағыш заттардан (УЗ), бактериалдық құралдар мен қатты әсер ететін улы заттардан  (ҚУЗ) сенімді қорғауды қамтамасыз етеді.

Өндіріс күштерін қазіргі заманғы қырып-жою құралдарынан, зілзаладан, радиациялық және химиялық қауіпті обьектілердегі  апаттардан қорғау – маңызды мемлекеттік міндеттердің бірі. Қорғаныс ғимараттарды адамдар жасырынуға тиіс жерлерге мүмкіндігінше жақын орналасуға тиіс. Қорғаныс ғимараттары салыну мерзімі бойынша бейбіт уақытта болсын, қауіп төнген кезде болсын жылдам тұрғызылуы керек.

Мақсаты бойынша халықты жасыру немесе басқару және байланыс тораптарын орналастыруға ыңғайлы болуы қажет.

 

 

 

 

 

 

 

Дезинфекция (залалсыздандыру) – бұл жұқпалы аурулар мен бактериалдық қоздырғыштардың, вирустық этиологиялардың (тұрғын жайдың үстінен, инвентарларды, қондырғыларды немесе микробтарды, вирустарды, күнделікті қолданатын заттарды препарат ерітіндісімен жуу арқылы жоюдың) алдын-алу шаралар кешені.

Дезинфекция кешеніне алдын-алу, жойғыштық өңдеу және қорытындылау дезинфекциялары жатады:

• алдын-алу дезинфекциясы жұқпалы ауру көздері болмай тұрған кезде  жасалады;
• жойғыш дезинфекциялық өңдеу  кез келген заттың үстінен  жүргізіледі, шикізаттың, азық-түліктің, және басқа да   микроорганизмдермен зақымдалған, сол сияқты эпидкөрсеткіштері бар болса;
• қорытынды дезинфекция микроорганизмдерді жою, өңдеу жүргізілген    жердегі токсикалық және аллергиялық өнімдердің жарамдылығын байқау   мақсатында жүргізіледі.

Дезинфекцияның тиімділігіне әсер етеді:

• дезинфекция құралдарының әртүрлігі микрорганизмдердің биологиялық орнықтылығына;
• дезинфектанттың физика-химиялық қасиетіне;
• өңдеу материалдарының сипатына;
• обьектідегі микробтың жаппай таралуына;
• әсер ету уақытына (экспозициясына).

 

Дератизация – алдын-алу және жойғыш шаралар жүйесі, кеміргіштердің санын азайту мен эпидемиологиялық жағдайда өте қауіпті  және экономикалық шығындар әкелуін жоюға бағытталған. 

 

Дератизациялық жұмыс екі кезеңмен жүргізіледі:

1. Зерттеулік

Мақсаты – кеміргіштердің орындарын, сандарын мен түрлерінің құрамын анықтау. Жұмыс жоспары мен материалдық  құралдар шығыны. Арнайы әдістер мен нысаналы бақылау құралдары.

2. Жойғыштық 

 Мақсаты – обьектідегі кеміргіштердің көп санын жою, обьектінің барлық аумағында жойғыш шараларын жүргізу, қолданылған әдістер мен түрлерінің технологиялары мен тиімділігін сақтай отырып, толық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Жойғыштықтың арнайы әдістерін пайдалану керек:алдамшы,алдамшы емес және механикалық. Жойғыштық құралдарды егеуқұйрықтың көп  жиналған жерлеріне, үй тышқандарының тығылған жерлеріне пайдалану керек. Жойғыштық технологияның кезеңдері кеміршігтерге қарсы жаңа родентициялық құралдардың өткір және созылмалы  әсерін пайдалану керектігімен қарастырылған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Дезактивация — әскерлерді радиоактивтік заттардың әсерінен (зақымынан) сактау максатымен каружарақтан, киім-кешектен, азық-түліктен, судан, корғаныс бекіністерінен және т.б. уланған объектілерден радиоактивті заттарды кетіріп, кауіпсіздік дәрежеге жеткізу.

 Дезактивация 3 тәсілмен жүргізіледі.

• Механикалық тәсілмен дезактивациялау уланған аудандарда немесе одан жаңа ғана тыққан бөлімдердің өзінде жүргізіледі. Бұл жағдайда уланған объектілердегі әскерлер болатын жерлердегі радиоактивтік заттар жойылады, ал кару-жарақ түгелдей дезактивацияланады.
• Химиялық тәсіл толық дезактивация жүргізгенде колданылады. Бұл тәсіл закымданған жерлердегі радиоактивті заттардын қауіптілігін жояды.
• Физикалық тәсіл: от, ыстыќ ауа, ќайнаған су, ультракүлгін сәуле. Механикалыќ әдістер: ылғалды шүберекпен сүрту, сулап сыпыру, сілку, ғимаратты желдету. Химиялыќ әдістер: хлор әгін, хлораминді, лизолді, формалдегидті, этилен ќышќылын т.б. заттарды пайдалану.

Толық дезактивация (Полная дезактивация) — зақымданған қаружарақты, ұрыс техникасы мен езге де объектілерді радиоактивтік заттардан тазарту. Қару-жарак, ұрыс техникасы мен кәлік құралдарын толық дезактивацияды оңайлату және дезактивация ерітінділерін үнемдеу үшін алдымен балшықтан, кәю жаққыштардан тазарту керек. Толық дезактивация әскерлер ұрыс міндеттерін орындап болғаннан кейін арнайы тазалау орындарында немесе тікелей бөлімшелерде табельдік және қол астындағы құралдарды пайдалана отырып жүргізіледі.

 

Дегазация – газдан тазарту, зақымдалған нысандардағы улағыш заттарды жою. Тұрақты улағыш заттармен уланған жерлерді, қорғаныс бекіністерін, соғыс техникасын, азық-түлікті, ауыз суды, т.б. зиянсыздандыру. Дегазацияны жүргізу тәсілдерінің ең тиімдісі –химиялық тәсіл: дегазациялық заттармен оқшауландыру (зиянды қасиеттерін жою), дегазациялаушы ерітінділер бүрку, тұрақты улағыш заттарды ерітінділермен жуу, суға қайнату, уланған жер қабаттарын зиянсыздандыру, уланған заттарды қыздыру, уланған жерге жанғыш материалдарды жағу. Қару-жарақтар мен әскери техника толық дегазацияланады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бруцеллёз (мальта қызбасы). Бруцеллез-бруцеллалармен шақырылатын қоздырғышы әртүрлі механизммен берілетін, клиникасында созылмалы қызбамен, қимыл-қозғалыс аппаратының, жүйке жүйесінің, жүрек-қан тамыр жүйесінің, зәр шығару жүйесінің және т.б жүйелердің зақымдалуымен жүретін, созылмалыға ауысуға бейім, инфекция-аллергиялық, зоонозды инфекциялық ауру.

Барлық жерде кең таралған. Инфекция көзі: ұсақ мүйізді, ірі қара мал, шошқалар, маралдар және адамдар. Берілу жолдары:

• қатынас арқылы (зақымдалған тері)
• алиментарлық
• ауа-шаң (аэрогенді)

Көбінесе малшылар, шопандар, ауыл тұрғындары ауырады.

Симптомдары:

• Ол ыстық көтеріліп, қалтырап дірілдеуден басталуы мүмкін, бірақ әдетте бірте-бірте, тез шаршау, әлсіздіқ асқа тәбеттің болмауы, бастың асқазанның буындардың ауыруы формасында өрбиді.
• Ыстықтың көтерілуі жеңіл және ауыр формада болуы мүмкін. Түстен кейін қалтырап-дірілдеу және ертеңгісін малшынып терлеп қалу бұл ауруға тән белгі. Созылмалы бруцеллёзде ыстық бірнеше күн басылады да сосын қайта көтеріледі. Тиісті ем қолданбаса, бірнеше жылға созылуы мүмкін.
• Мойында, қолтықтың астында, шапта ісінген лимфа түйіндері пайда болуы мүмкін.

Клиникалық симптомдары орташа алғанда 2-3 апта өтуімен сипатталады. Жіктелуі:

1. Ағымы бойынша:

• жеңіл

• орташа
• ауыр
• латентті

2. Ұзақтығы бойынша:

• жедел (3 айға дейін)
• жеделдеу (6 айға дейін)
• созылмалы (6 айдан кейін)
• ирезидуальды

 

Оба(лат. pestіs – кенеттен басып кіру) – аса қауіпті зоонозды табиғи ошақты карантиндік жұқпалы ауру. Обаның өкпелік, ішектік, тері-бубондық, септикалық түрлері болады. Оба таяқшасы (Yersіnіa pestіs) пішіні жұмыртқа тәрізді, ұсақ, қозғалмайды, талшықтары болмайды, спора түзбейді, анилинді бояғыш заттармен тез боялады. Кемірушілер денесінде 4 – 5 ай, бүргелерде 1 жылға дейін тіршілік етеді. Жұғу жолдарына қарай обаның бірнеше түрі бар.

• ауалы-тамшылы жолмен жұққанда өкпе обасы;
• тағам арқылы – ішек обасы; жанасу арқылы (мал сойғанда, терісін сыпырғанда, т.б.);
• трансмиссивтік (бүрге шаққанда) жолмен жұққанда тері-бубон обасы.

Аурудың жасырын кезеңі бірнеше сағаттан 3 – 6 күнге дейін созылады. Ауру аяқ астынан басталады, науқастың температурасы 39 – 40°С-қа көтеріліп, басы айналады. Организмнің күшті улануынан адам құсып, іші өтеді, есінен танып, үрей, ұйқысыздық пайда болады. Ауру асқынған жағдайда нау-қас өледі. Ал тері-бубон обасында бүрге шаққан жерге жақын орналасқан лимфа безі ісініп, бұршақ дәніндей қызыл түсті бөрткен (іші қанды іріңге толы) пайда болады. Бөрткен жарылып жараға айналады.

 

 

Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны (“Кох таяқшасын”) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм.

Туберкулездің ашық және жабық түрлері болады.

• Ашық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болады, сондықтан Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді.
• Жабық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын науқастар да ауру жұқтырады.

Аурудың ортақ белгілері:

• дене қызуының көтерілуі;
• түнге қарай көп терлеушілік;
• ұйқының қашуы және тәбеттің нашарлауы;
• Науқас жүдеп, ашуланшақ келеді, жұмысқа қабілеті төмендейді.

 

 

 

Аусыл - жылқыдан басқа түліктің барлығында кездесетін қатерлі індет түрі.

Белгілері:

• малдың көзі жасаурайды,
• аузынан сілекей ағады,
• күлдіреуіктер шығып, жұқа терілі жерге дейін өршіп, тутасып, іріңді суға айналады,
• от пен судан қалады,
• екі- үш күннен кейін күлдіреген тілі салбырайды,
• сілекейін тоқтаусыз шұбырта бастайды,
• күйістен қалады.

Аусылды емдеудің дәстүрлі шаралары көп:

• оны асқындырмас үшін тұзды, сорлы көлдерге шомылдырады, күлдіреген бөрткен жараға сортаң балшық тартады, ыстық қарамай құяды немесе қуырған қара тұзға қара күйе, тотияйын, арша көмірінің ұнтағын араластырып аузын қан аққанша үйкелеп ысады.
• тілдің астындағы көк тамыр мен таңдайды жуан бізбен шабақтап қанататын болған. Аяғына шыққан аусыл жарасына «қотыр майын» (карбол қышқылын қазақ арасындағы атауы) жағады.

Аусылдан сақтану үшін:

• ауырған сиыр сілекейін ыдысқа жинап алып, сумен сұйылтып, жас торпақтардың аузына жағу арқылы індет зілін жеңілдетуге жағдай жасайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жеке дәрі дәрмек қорапшасы өз өзіне көмек көрсетуге және радияциямен, улағыш заттармен және бактериологиялық құралдармен зақымданудың алдын алуға арналған. АИ2 қорапшасының көлемі – 90x100x20мм, салмағы -130 грамм, қызғылт сары түсті.

Жеке аптечка бірнеше ұялардан тұрады:

1–ші ұяда – ауруды басатын заты бар шприц-тюбик орналасқан. Ол қатты жарақат алғанда, сүйек сынғанда және күйгенде колданады. Оны пайдаланғанда сол колымен бұдыр дөңгелегінен ұстайды да тюбиктің денесінен оң қолысен ұстап сағат тіліне қарай айналдырады. Сосын инені жауып тұрған қалпағын алып, шприц-тюбикті жоғары қаратып, ине ұшына тамшы пайда болғанша ауаны шығарады. Сосын инеге қол тигізбей, санның жоғары жағынан егеді. Жедел жағдайда киімнің сыртынан да егуге болады.

2-ші ұяда -  фосфорорганикалық улы заттармен улануды әлсірететін және алдын алатын зат – торен (6 дана) таблеткасы дөңгелек қызыл түсті пеналда орналасқан. Оны «Химиялық кауіп» белгісі берілгенде 1 таблеткадан қабылдайды. Улану белгісі күштірек болса, таблетканың тағы 1 данасын қабылдайды. Келесі    қайталап   қабылдау  5-6 сағаттан кейін болады.

3-ші ұяды – түссіз үлкен пеналда N2 бактерияға қарсы қолданылатын зат – сульфадимотксин (15 таблеткасы) орналасқан. Оны сәуле алғаннан кейін азқан-ішек қызметі бұзылуы пайда болғанда 7 таблеткасын ішеді, кейінен 2 тәулікте 4 таблеткадан қабылдайды.