Микро-РНҚ және олардық рөлі

Орындаған: Зайнош ТОғжан

Курс:2

Топ: 14-01

Факультет: Жалпы медицина

Қабылдаған:Жакыпбекова Салтанат Сеилбековна

 

С.Ж. Асфендияров  атындағы Қазақ Ұлттық Медицина Университеті 
Биохимия кафедрасы

 

СӨЖ

Тақырыбы: Микро-РНҚ және олардық рөлі

 

Алматы 2013

    Микро-РНК тасымалдауды реттеуде және мРНК-ны деградациялауда маңызды рөл атқарады. Реттеу микроРНК-ны тасымалданбайтын учаскелердегі (UTRs) жартылай комплементарлық сайттармен  мРНК (нысаналармен) байланыстыру арқылы жүзеге асырылады.

   Сондай-ақ  гендерді репрессиялаудың, аллельдік  ерекшеліктің және транспозондардың  белсенділігін болдырмаудың негізгі  тетіктері болып табылатын ДНК-ның  РНК тәуелді метилдену процесіндегі  микроРНК-лардың тікелей ДНК гендермен  өзара әрекеттесуі мүмкіндігіне  нұсқаулар бар.

   МикроРНК 1993 жылы Виктор Амбростың жетекшілігімен  зерттеушілер тобы тапқан гендермен  кодталады. Эволюциялық жағынан  микроРНК гендері МІТЕ (ағылш. miniature inverted-repeat transposable elements) класы элементтерінің туындысы болып табылады және транспозондардың жекелеген көшірмесінен пайда болған.

   МІТЕ транскриптері инвертирленген қайталаулардың және шпилькалардың қалыптасуының арқасында жасуша транспозондардың қалған көшірмелерінің белсенділігін басу үшін танып, пайдаланды. Қазіргі уақытта микроРНК-лар жануарлар мен өсімдіктерден табылып отыр.

    Гендердің көпшілігі - кем дегенде, геном гендерінің үштен бір бөлігі микроРНК-лардың нысаналары болып табылады. Бұрын микроРНК көпжасушалы ағзаларға тән деп есептелетін, алайда бұл молекулалар біржасушалы эукариоттардан, атап айтқанда – жасыл балдырлардан Chlamydomonas reinhardtii табылды. Бұл бұрын болжамдағаннан гөрі, микроРНК-лардың эволюциялық жасының ұзақтығының куәсы болуы мүмкін.

   Жасушада  микро-РНҚ экспрессиясы екі этаптан  тұрады. Біріншіден микро-РНҚ генінен  алғашқы ұзын транскрипт транскрибтенеді.  Оның құрамында микро-РНҚ-ның  бірнеше көшірмесі болады.  Алғашқы  транскрипт процессингі ядрода  жүзеге асады ал оның өнімі  цитоплазмаға көшіріледі. Цитоплазмада  Dicer ферменті алдыңғысынан жетілген микро-РНҚ-ны кесіп алады.

   Микро-РНҚ геніндегі өзгерістер көптеген аурулардың дамуына себеп болады. Кейбір зерттеулерде шизофрениядағы микро-РНҚ рөлі белгіленген. Микро-РНҚ miR-140 остеоартриттің патогенезіне қатысады. ADAMTS5 генінің экспрессиясын реттейді. МiR-140 экспрессиясы болмайтын тышқандарда хондроциттердің пролифирациясы бұзылған, олар карлик фенотипіне жатады.

     Қолданылған әдебиеттер:

•    Галицкий В.А. (2008). «Гипотеза о механизме инициации малыми РНК метилирования ДНК de novo и аллельного исключения» . Цитология 50(4): 277–286.
• http://ru.wikipedia.org