Тірек – қимыл жүйесі мүшелерінің гистологиясы.

Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті 
Гистология кафедрасы  

 

СӨЖ

Тақырыбы: « Тірек –  қимыл жүйесі мүшелерінің гистологиясы. »

 

 

 

Орындаған : Ержанова Т.У

3-007 топ ЖМФ

Қабылдаған : Есимова Р.Ж

 

 

 

Қарағанды 2013 ж.

Жоспар   

 

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
• Шеміршек тіні
• Шеміршек тінінің түрлері
• Сүйек тіні
• Сүйек тінінің түрлері

4.     Қорытынды

5.     Қолданылған  әдебиеттер

Кіріспе

 

Адам ағзасында  тірек-қимыл жүйесінің құрамына қағқа сүйектері, шеміршек , қаңқалық бұлшык ет тіндері, буындар, сіңірлер, байламдар және фасциялар кіреді. Бұлшық ет тіндері жиырылу барсында қағқа сүйектерін қозғалысқа келтіреді, ол арқылы адам денесі кеңістікте қозғалады  және әр түрлі жұмыстарды атқара алады. Бұлшық ет тіндері орталық жүйке  жүйесінен келетін жүйкелік импульстердің  әсерінен жиырылады.

Бұл тін  қан тамырларға ие емес, негізінен оның қоректенуі диффузды жолмен шеміршек үстімен  жүреді, яғни шеміршек үсті арқылы барлық қоректік заттарды алады. Жасушааралық заттары жасушаның көп бөлігін  алып жатады.

Негізгі жасушааралық зат  хондромукоидтан ( яғни хондриатин күкірт қышқылы ақуызбен) тұрады.

Шеміршектер негізінен жасушааралық затына байланысты ажыратылады.

Олардың 3 түрін ажыратады: гиалинді, эластикалық, коллагенді деп  ажыратылады. Жасушалар шеміршектің  барлық беттерінде біркелкі.

 

Шеміршек тіні

Шеміршек тінінің жасушалары

 

 Хондробласттар

 

Жас шеміршек жасушалары.

Олар жалпайған жасушалар, шеміршек үстінде және шеміршектің сыртқы бетінде кездеседі яғни жас шеміршек аймағы.

Қызметі:

   бөліну (митоз арқылы );

  жасушааралық заттардың секрециясы (белок және хондриатинкүкірт қышқылы)

 

 Хондроциттер

Кемелденген шеміршек жасушалары. Олар негізінен дөңгелек көпіршік тәрізді жасушалар , топтасып жатады, жасушааралық заттардың тығыздығына байланысты олар бөліну процесінен кейін ажырап кете алмайды.

Қызметі: жасушааралық заттардың секрециясы

Изогенді топтың жасушалары жасушааралық затпен қоршалған яғни шеміршектік  капсула.

 

6

 

Шеміршек үсті  (перехондрий)

 

Гиалинді және эластикалық шеміршектердің беткі жағын алып жататын тығыз қыбық.

Хандроинегенді қабат (2) – аз дифференцияланған жасушалардан тұрады, яғни шеміршекте дифференциялауға қабілетті , шеміршек тінінің сыртқы бөлігін қамтиды.

Талшықты қабат (1) – коллагенді талшықтардан тұрады.

Перехондрийдің қызметі:  шеміршектің қоректенуі, жаңаруы және шеміршектің өсуін қамтамасыз етеді.

 

1

 

2

7

 

Гиалинді шеміршек

 

Шыны тәрізді, ақшыл- көк яғни көгілдір түсті.

Сүйектердің буындық беттерін қаптайды,  трахеяның сақиналарынан және қабырғаның шеміршектерін құрайды. Жасушааралық заттары хондромукоидтардан тұрады.

Шеміршектік капсулалары дөңгелек пішінді.

Ізбесттенуі мүмкін..

8

 

Эластикалық шеміршек

 

Сарғыш-бұлыңғыр түсті

Құлақ раковинасының негізін, мұрын қанаты, көмей үстін құрайды.

Жасушааралық заттары  эластикалық талшықтары көп хондромукоидтардан тұрады.

Шеміршектік капсулалары столба тәрізді.

Ізбесттенуге қабілетті емес.

 

9

 

Коллаген талшықты шеміршек

 

Ақшыл – бұлыңғыр түсті;

Омыртқааралық дискілерді құрайды;

 Жасушааралық  заттары көптеген дөрекі коллаген талшықтары дан тұрады яғни хондромукоидтардан тұрады.

Перехондрийі болмайды

Ізбесттенуі мүмкін.

 

10

 

          Сүйек тіні

 

Ағзадағы ең тығыз тін

Жасушалардан және жасушааралық заттардан (коллаген талшықтары және негізгі аморфты заттар ) тұрады.

Шеміршекке қарағанда коллагендері көп

Сыртқы беті периостпен қапталған

Капиллярлары бар

Оларды жетілген және жетілмеген сүйек тіні деп ажыратамыз.

11

 

Жетілмеген сүйек  тіні 
                  

 

          Дөрекі талшықты

Коллаген  талшықтардың қалың шоғырырлары бар, яғни остеоциттер мен олар бір-бірімен параллельді жатады.

Скелет  эмбрионын , ересектерде – бас сүйектің жіктері ,  ішкі құлақтың сүйектік лабиринтінде де кездеседі.

 

 

            Торлы

Коллаген  талшықтарының шоғыры әр түрлі бағытта жатады.

Басқа сүйек тіндері түрлеріне қарағанда көп мөлшерде кальцийдан тұрады.

 Дентинді құрайды.

 

• Жетілмеген сүйек тіні үлесі жетілген сүйек тініне қарағанда жасушада үлесі көп.
• Барлығы дерлік жетілмеген сүйек тіні эмбриогенез кезінде жетілген сүйек тінінің орнын басады.
• Жетілмеген сүйек тіні постнатальді сынықтардың жазыла бастаған кезінде пайда бола бастайды.

12

 

Жіңішке талшықты – табақшалы Жетілген сүйек тіні

 

Сүйектерді құрайды

Эволюционды жас сүйек тіні

Берік, жеңіл және майысқақ

Адамдарда оның дамуы мезинхимадан құрсақтық дамудың 2 айында дами бастайды.

Содан кейін сол жерде болашақ сүйектерден шешіршектік бастамалар гиалиндік шеміршектерден құралады.

Содан соң шеміршек дөрекі талшықты сүей тінінің  орнын басады да қайтадан бұзылады және оның орнына жіңішке талшықты сүйек тіні құрала бастайды.

Сүйектердің дамуы адамдарда  ♀  20 жасқа дейін , ал ♂ 25.жасқа дейін.

 

13

 

Сүйек тінінің  жасушалары

 

           Остеобласттар

Os – сүйек; blastоs – ұрық;

Мезинхима жасушаларынан құралады, дөңгелек пішінді 

Цитоплазмасында көптеген эндоплазмалық торлары бар.

Қызметі:  ақуыз секрециясы (жасушааралық заттар үшін).

 

              Остеоциттер

Клеткалары дұрыс пішінді емес Жасушааралық заттары жаншылған.

Ақуыз секрециясына қатысуға қабілетті емес

Қызметі:  Ca, P ьұздарының шығарылуын реттейді,  яғни сүйектің минерализациясын қамтамасыз етеді.

 

Остеокластар ( klan – бұзылу)

• Сүйектік макрофагтар – алып жасушалар , көп ядролы ( 10-нан 100-ге  және  одан да көп ядролы);
• СО₂ бөледі– сүйектік заттардың  декальцинациясы үшін;
• Қызметі: ескі жасушааралық заттарды бұзады яғни жаңаларын тұрғызу үшін.

14

 

Сүйек тінінің  дамуы

 

сүйектік трабекула, скелетогенді аралшық ;

1 – сүйек тінінің жасушааралық заты;

2 – остеоциттер;     

3 – мезенхима;

4 – остеокластар;

5 – остеобласттар.

 

5

15

 

Сүйек тінінің жасушааралық заты

 

Біршама мөлшерде негізгі аморфты заттар;

Жіңішке сүйектәк талшықтар  (коллагенді)

Талшықтары ретті  орналасады, яғни бір-біріне параллельді орналасады және де сүйек пластинкасын құрайды.

Көрші жатқан пластинкалардың талшықтары бір-бірімен   90⁰ жасап орналасады.

 

• Сүйектік платинкалардың арасында қуыс  яғни сүйектік лакуна болады. Олар остеоциттерді жайғастыру үшін.
• Лакуналар бір-бірімен сүйектік каналдар арқылы байланысқан, яғни остеоциттердің қалдықтары өтеді.

16

 

Платинкалардың  орналасуы

 

Анатомиялық пластинкалар әр түрлі орналасуы мүмкін:

Ауырлық күшінің бағытына байланысты, сүйекке әсер етуші (сетчато), сүйектің кеуекті затын құрайды.

Қантамырлардың контурын қайталай отырып, цилиндр тәрізді біреуі басқасымен қойылған  – остеон, сүйектің түтікшелі затын құрайды

17

 

Остеон 
(гаверсова система)

 

Остеон туннельдің негізінде кездесуі мүмкін, яғни ішінен сүйек тінінің концентрациялық қабатымен толтырылып жатады (1);

Остеон и бір немесе екі кантамырларына ие , яғни трофикалық қызмет атқаратын – гаверсов канал (2);

Остеондар арасындағы саңылаулар вставочный пластинкалармен толтырылған (3) – ескі остоендардың қалдықтары).

18

 

Түтікшелі сүйектің құрылысы

Қорытынды

 

Адам ағзасында тірек-қимыл  жүйесінің құрамына қағқа сүйектері, шеміршек , қаңқалық бұлшык ет тіндері, буындар, сіңірлер, байламдар және фасциялар  кіреді. Бұлшық ет тіндері жиырылу  барсында қағқа сүйектерін қозғалысқа келтіреді, ол арқылы адам денесі кеңістікте қозғалады және әр түрлі жұмыстарды атқара алады. Бұлшық ет тіндері орталық  жүйке жүйесінен келетін жүйкелік импульстердің әсерінен жиырылады.

 

Қолданылған әдебиеттер

 

Гистология , цитология және эмбриология 

Ж.О аяпова

Гистология-2

К.Т Нурсеитова, Р.Ж Есимова

www.google.ru

www.Yandex.ru

 

Назарларыңызға рахмет