Ауыл шаруашылыгын сумен камтамасыз ету

 

 

Мазмұны

 

 

 

Кіріспе

1. Елді – мекеннің су тұтыну мөлшерін анықтау.
1. Елді – мекендегі тұтынушылардың құрамы мен санын анықтау
2. Су тұтыну мөлшерін анықтау
3. Су тұтынудың тәуліктік мқлшерін анықтау
4. Су тұтынудың сағаттық және секундтық шығынын анықтау
5. Елді – мекеннің су тұтыну режимін анықтау
2. Су құбыры желісі
1. Су құбыры желісін трассалау
2. Түйіндік және жолай шығындарды анықтау
3. Су ағынын алдын ала бағыттау
4. Су құбыры желісінің гидравликалық есебі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Республика  өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығының дамуы қалалар мен елді мекендердің  көркейіп өсуі сумен жабдықтау жүйелерінің  құрылуына және олардың дұрыс  жұмыс істеуіне тығыз байланысты. Сондықтан келешек құрылыс мамандары  шаруашылық ауыз су жүйелерінің жеке элементтерінің жұмыс ерекшеліктерін, оларды есептеу, жобалау және құру теорияларының  негізін білу керек.

Республиканың жер көлемі 2 миллион 717 мың км³. Солтүстіктен оңтүстікке қарай арақашықтығы 1800 км, ал батыстан шығысқа қарай 3000 км.

Ауылшаруашылық  территориясының ауданы 273 миллион  гектар. Қазіргі уақытта пайдаланылған  жердің көлемі 192 миллион гектар. Ұсақты – ірілі 85 мың өзендер мен арналар, бұлақтар бар.

Халық шаруашылығының бірде – бір саласы сусыз жұмыс  істей алмайды. Үй – жай, тұрмыстық  шаруашылығы күрделі қазіргі  қалаларда су көп мөлшерде қала тұғындарының мұқтаждары үшін және басқа да мақсаттар  үшінқолданылады. Су адамдардың шаруашылығына, мал және егін суғаруға жұмсалады. Сонымен  қатар ауылдық және қалалық жерледе  су өрт сөндіру жұмыстарына да қолданылады. Осы тұтынушылардың барлығын сумен қамтамасыз ету үшін орталықтандырылған су жүйелері құрылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Елді –  мекеннің су тұтыну мөлшерін анықтау

1. Елді – мекендегі су тұтынушылардың құрамы мен санын анықтау.

Сумен жабдықтау  жүйелерін жобалағанда су мекен  жайдың қандай қажетттеріне және оны  қандай көлемде және қандай сапада тұтынылатынын анықтап аламыз. Ол үшін суды тұтынушылардың түрлеріне  толық қамтып, олардың судың көлеміне және сапасына қоятын талаптарын анықтауымыз  керек.

Әр түрлі қажеттілікке байланысты су тұтынуды төрт топқа жіктейміз.

• Тұрғындардың шаруашылық ауыз – су қажеттеріне жұмсалатын су шығыны. Бұл топқа жұмысшылардың жұмыс уақытында тұтынатын су шығандарын жатқызуға болады.
• Елді – мекендер мен өнеркәсіп орындарын тазалықта сақтауға, газон, жасыл алқаптар мен көлемдерді жуып себуге кететін, яғни абаттандыруға кететін су шығыны.
• Өнеркәсіп орындарында өндіріс мұқтаждарына қолданылатын су шығыны.
• Өрт сөндіруге кететін су шығыны.

Халықтың  ауыз су қажеттілігіне, шаруашылығына  жұмсалатын су таза және мөлдір болуы  тиіс. Оның құрамында жұқпалы аурулар  тарататын бактериялар, зиянды заттар және дәмімен иісі жағымсыз болмауы  тиіс.

Елді – мекендегі тұтынушылар  құрамына келетін болсақ, бізде елді – мекеннің тұрғындары, мал фермалары, сүт зауыты, жөндеу шеберханасы орналасқан.

Тұтынушілар саны:

• Тұрғындар – 9000 адам
• Мал фермасы:

Жылқы – 300

Сиыр – 400

Қой – 1100

2. Су тұтыну мөлшерін анықтау.

Елді мекендер үшін шаруашылық ауыз – суды тұтыну мөлшері төмендегідей болып келеді:

• Үйлер су құбырымен және канализациямен жабдықталған, орталықтан келетін ыстық су жүйесі бар – 1 адамға мөлшерленген су шығыны.
• Сүт зауытының 1 тонна өнімі үшін – 250
• 1 жылқыға кететін су мөлшері – 70
• 1 сиырға кетеін су мөлшері – 100
• 1 қойға кететін су мөлшері – 10
3. Су тұтынудың тәуліктік шығынын анықтау.

Орташа тәуліктік  шаруашылықтың ауыз су шығыны тұрғындардың санына және су тұтыну мөлшеріне байланысты келесі формуламен анықталады.

, м³/тәул

Мұндағы: N_а→тұрғын саны, адам

q_а→1 адамның су тұтыну мөлшері, л/тәул

Елді – мекен тұрғындары үшін:

=1440 м³/тәул

Жылқы үшін:

=21 м³/тәул

Сиыр үшін:

=40 м³/тәул

Қой үшін:

=11 м³/тәул

Өндіріс үшін:

Σ=470м³/тәул

Σ=1820 м³/тәул

 

 

Жыл бойына тәуліктік шығын өзгеріп тұратындықтан  жобалау барысында ең жоғарғы  және ең төменгі тәуліктік шығындарды да есептейміз. Оларды төмендегі формулар арқылы анықтаймыз:

=,м³/с

=,м³/с

Мұндағы:→максималды су тұтынудың біркелкі емес коэффициенті

=0,7...1,3

→минималды су тұтынудың  біркелкі емес коэффициенті =0,7...0,9

Тұрғындар үшін:

=1,11440=1584 м³/с

=0,71440=1008 м³/с

Сиыр үшін:

=1,140=44 м³/с

=0,740=28 м³/с

Жылқы үшін:

=1,121=23,1 м³/с

=0,721=14,7 м³/с

Қой үшін:

=1,111=12,1 м³/с

=0,711=7,7 м³/с

Өндірістік  үшін:

=1,2=276 м³/с

=0,8230=184 м³/с

Шеберхана үшін:

=1,1290=390 м³/с

=0,7290=203м³/с

 

Σ=1584+44+23,1+12,1+275+390=2328,2м³/с

Σ=1008+28+14,7+7,7+175+203=1436,4м³/с

4. Су тұтынудың сағаттық және секундтық шығынын анықтау.

Судың шығындалуы адамның тұрмыс жағдайына байланысты жиі өзгеріп тұрады. Мерекелердің өтуі және жолаушының келіп кетуіне  де байланысты өзгеріп отырады. Осыған орай сағаттық және секундтық су шығынын  анықтаймыз.

 

=/24, м³/сағ

=/24, м³/сағ

=; л/сек

=; л/сек

Мұндағы: К_сағ→тәулік бойындағы сағаттық бірқалыпсыздықты ескеретін коэффициент.

=β_{жоғαжоғ}

=β_{төмαтөм}

α→үйлердің санитарлық – техникалық жабдықталу дәрежесіне, мекеменің жұмыс  істеу кестесіне, жергілікті жағдайға байланысты коэффициент.

α_жоғ=1,21,4

α_төм=0,40,6

β→елді – мекендегі  тұрғындар  санын есепке алатын коэффициент.

β_жоғ=1,3

β_төм=0,41

Тұрғындар үшін:

=/24=102,96м³/сағ

=/24=6,72 м³/сағ

==28,6 л/сек

==1,87 л/сек

Сиыр үшін:

=/24=2,86 м³/сағ

=/24=0,19м³/сағ

==0,79л/сек

==0,05л/сек

Жылқы үшін:

=/24=1,50 м³/сағ

=/24=0,10 м³/сағ

==0,05 л/сек

==0,03 л/сек

Қой үшін:

=/24=0,79 м³/сағ

=/24=0,05 м³/сағ

==0,22 л/сек

==0,01 л/сек

Өндірістік үшін:

=/24=14,95 м³/сағ

=/24=3,83 м³/сағ

==4,15 л/сек

==1,06 л/сек

Шеберхана үшін:

=/24=23,95 м³/сағ

=/24=1,69м³/сағ

==6,65 л/сек

==0,47 л/сек

 

 

 

Елді мекеннің су тұтыну режимі

 

Тәулік сағат	Елді-мекен секторы		Мал шаруа. секторы		Өндіріс секторы		Барлығы		Интег.қисық орд-сы, %
сағат	%	м3	%	м3	%	м3	%	м3
0-1	1,5	23,76	2	1,58			1,09	25,34	1,09
1-2	1,5	23,76	1	0,79			1,06	24,55	2,15
2-3	1,5	23,76	1	0,79			1,06	24,55	3,21
3-4	1,5	23,76	1,5	1,19			1,07	24,95	4,28
4-5	2,5	39,6	3	2,38			1,77	41,10	6,05
5-6	3,5	55,44	4,5	3,56			2,54	59	8,59
6-7	4,5	71,28	5,8	4,59			3,27	75,9	11,86
7-8	5,5	87,12	7,9	6,26			4,02	93,4	15,88
8-9	6,25	99	5,2	4,12	6,25	41,25	6,22	144,4	22,1
9-10	6,25	99	3	2,38	6,25	41,25	6,14	142,6	28,24
10-11	6,25	99	3	2,38	6,25	41,25	6,14	142,6	34,38
11-12	6,25	99	4,5	3,56	6,25	41,25	6,19	143,8	40,57
12-13	5,00	79,2	4,8	3,80	6,25	41,25	5,35	124,3	45,92
13-14	5,00	79,2	6	4,75	6,25	41,25	5,39	125,2	51,31
14-15	5,50	87,12	7,5	5,94	6,25	41,25	5,78	134,3	57,09
15-16	6,0	95,04	5,8	4,59	6,25	41,25	6,07	140,9	63,16
16-17	6,0	95,04	4	3,17	6,25	41,25	6,08	139,5	69,24
17-18	5,5	87,12	4,2	3,33	6,25	41,25	5,67	131,7	74,91
18-19	5,0	79,2	4,9	3,88	6,25	41,25	5,35	124,3	80,26
19-20	4,5	71,28	5	3,96	6,25	41,25	5,02	116,5	85,28
20-21	4,0	63,36	6	4,75	6,25	41,25	4,71	109,4	89,99
21-22	3,0	47,52	4,4	3,48	6,25	41,25	3,97	92,3	93,96
22-23	2,0	31,68	3	2,38	6,25	41,25	3,24	75,3	97,2
23-24	1,5	23,76	2	1,58	6,25	41,25	2,80	66,6	100
	100	1584	100	79,19	100	660	100	2322,43	100

 

 

 

2. Су құбыры желісі
1. Су құбыры желісін трассалау

Су құбыры сумен жабдықтау жүйесінің негізгі  элементтерінің бірі. Олар өз жұмысында  сорғыш станциялары мен реттеуші немесе сақтаушы сыйымдылықтармен тығыз  байланыста болып суды мекен –  жайдың барлық нүктелеріне жеткізіп және үлестіріп беру қызметін атқарады.

Дұрыс жобаланған су құбыры тораптары тиісті көлемде  өзінен су өткізе алатын, тұтынушыларды  үзіліссіз сенімді түрде сумен  қамтамасыз ететін және басқа да инженерлік құрылыстар тәрізді тиімді болулары шарт. Бұл талаптар су жүйесі құбырларының пішін үйлесімін сонымен қатар  құбырлардың диаметрі мен материалын дұрыс анықтағанда ғана орындалады.

Су жүйесін  жобалауда төмендегі жұмыстарды орындау шарт:

1. Суды тұтынушыларға таратуды өте қысқа жолмен жүргізу.
2. Магистральді құбырларды биік жерлермен өткізу.
3. Металды құбырларды коррозияға ұшыратпау мақсатында трамвай рельстерімен қатар жатқызбау.
4. Құрылыс құны арзандай болу үшін құбырларды жер құрылымы жақсы жерлер арқылы жүргізу.
5. Қиюшы құбырлар суды қысқа жолмен жеткізу және арын жоғалуын азайту мақсатында жүргізу.

 

Суды  тарату екі түрлі тәсілмен жүргізіледі:

• Тармақталған
• Айналмалы

Су құбыры желісі трассалау жұмыстарына қарай:

• Сақиналы
• Тармақталған болып бөлінеді.

 

 

2. Түйіндік және жолай шығындарды анықтау.

Қарастырылып  отырған учаскеден оған қатысты  жол – жөнекей шығыннан тыс  төменгі құбырларға баратын өтпелі шығын өтеді.

Кез келген түйіннің шығыны сол түйінге жалғанған  учаскелердің жол – жөнекей шығындарының қосындыларының жартысына тең.

Q_жолай=0.5ΣQ_жолай

 

Жолай шығындарды анықтау

 

Учаскелер	Учаскелер ұзындығы, м	qменшікті	qжолай
1 – 2	740	0,006	4,44
1 – 3	630	0,006	3,78
2 – 4	630	0,006	3,78
4-5	350	0,006	2,1
5-6	650	0,006	3,9
6-8	350	0,006	2,1
7-3	50	0,006	0,3
7-8	650	0,006	3,9
5-7	350	0,006	2,1
Σ	4400	0,054	26,4