Мұнай бергіштік коэффициентті көтеру әдістері

Мұнай бергіштік  коэффициентті  көтеру әдістері

 

Ұңғымадан игерілетін  мүнай  көлемін үлкейту және игеру қарқындылығын  сақтау мен игерілетін мұнай сапасын  көтеру мақсатында , интенсивті түрде  бірқатар шаралар жүргізіледі.Қазіргі таңда мұнайды кабаттан игеру мақсатында көптеген шаралар жүргізілуде. Шаралардың ең негізгісі МБК әдістерін қолдану.

 

Қазіргі таңда мұнайбергіштікті өсірудің бірнеше түрлері бар.Олар:

1. Физико-химиялық әдіс
2. Жылу,микробиологиялық әдіс
3. Гидродинамикалық

Мұнай газ саласында және Қазақстанның Мұнай өндірісінде  кеңінен бірінші және екінші  әдістер қолданылады. Сондықтан  да оларды тереңірек  қарастыруымыз  керек.

Гидродинамикалық әдістерге  келесі типтер жатады:  коэффициенті әр түрлі елдерде шамамен 25-40 % арасында болады.

Мысалы оңтүстік шығыс  Азия елдерімен Латын Америкасы  елдерінде орташа мұнай бергішті коэффициенті 24-27 %  , Иранда 16-17%, АҚШ, Канада, Сауд Арабиясында 33-37 %, Россия және ТМД елдерінде  шамамен 40 %. Әрине  қабаттың құрылымына және игерудің типіне байланысты.

Игерілмейтін қабатта  қалатын мұнай көлемі шамамен  барлық кен орынның 60-75 % құрайды.

 

                             

                               

Мұнай бергіштікті  көтеру әдістерін қолданудың негізгі  мақсаттары:  Жылдан жылға жер бетінде мұнай игерудың тиімді жолдарын табуға деген қызығушылық артуда , сондықтанда Мұнай бергіштікті көтеру әдістерін зерттеу әр мемелекет үшін тиімді. Қабатты игеру барысында тиімді әдісті қолдану өте  бағалы қадамдардың бірі болып табылады.

Мұнай кен орынын өңдеудің экономикалық жағынан тиімділігін  арттыру мақсатында, капиталды салымдардың  көлемін азайту үшін біздер мұнай  кен орындарын игеруді үш қадамға  бөліп қарастырамыз.Олар:

1. Бұл  қадамда кен орынын игерудің максималды түрде қабаттың табиғи энергиясы пайдаланылады, олар серпімді энергия, еріген газ энергиясы, контур сыртылық сулар энергиясыгазды телпек, гравитациялық күштердің потенциялды энергиясы.
2. Бұл қадамда қабат энергиясын тұрақты ұстап тұру үшін су немесе газ айдау жүргізіледі.
3. Соңғы қадамда кен орынның тиімділіген арттыру үшін мұнай бергіштікті көтеру әдістерін пайдаланамыз.

 

 

 

 

 

 

 

Қабаттың табиғи энергиясын пайдаланып игеру

                                                               

 

Қабатқа су мен газ енгізу арқылы қабат қысымын тұрақты  ұстау

                                                            

 

 

 

 

МБК әдістерін пайдаланып игеру

                                                                                                     

 

 

 

Мұнай бергіштікті көтеру әдістерінің классификациясы:

1. Жылулық  әдіс
2. Газарынды әдіс
3. Химиялық
4. Гидродинамикалық

 

Жылулық әдіс МБК  әдісі: ұңғыманың сағасында жәәне түп аймағында температураны көтеру арқылы мұнай ағынын интенсификациялау мақсатында қолданылатын әдіс. Жылулық МБК әдісі негізінен тұтқырдығы жоғары және шайыр мөлшері жоғары мұнаймен жұмыс істеу барысында қолданылады.Жылыту арқылы мұнай ұңғымаларының сағасын мен түп аймағында отырып қалған шайыр мен парафиннің балқу процессі жүреді. Жоғарғы температурадағы мұнайдың кеуекті ортада жылжуы жеңілдейді.Қабатқа бу-жылулық әсер ету. Жоғары парафинді, тұтқырлығы жоғары мұнаймен жұмыс істегенде бумен ығыстыру әдісі ең тиімді болып табылады. Арнайы контурдағы орналасқан айдау ұңғымалары арқылы төмен температуралы жыне тұтқырлығы жоғары қабатқа бу айдалады.жылу көрсеткіші жоғарғы бу қабатты жылытуға жіберіледі.Сонымен қатар бу қабат агенттерінің  тұтқырлығын азайтып, коллекторлардың өткізгіштігін арттырады.жылыту барысында қабат тау жыныстарының колемі озгеріп, олардың сүзгіштік  қассиеті жоғарлайды.Қабат ішінде жану: Бұл әдіс көмірсутектердің   оттекпен әсерлескенде жану кабілетіне негізделген. Реакция нәтижесінде улкен жылу көлемі бөлінеді.ол  ауада жанудан ерекшеленеді. Жану процессі айдау ұңғымасынынң сағасында басталады. Жану нәтижесінде қабатта СО_2, N₂  сияқты газдар бөле жүреді.Осы газдар қабат ішілік жануды күшейтіп, мұнайды ығыстыруға ісер етеді.Жану өнімі болып негізінен мұнай қолданылады. Мұнайдың ауыр фракциялары өңделеді. Қабат ішілік дымқыл жану процессі: негізгі айырмашылығы болып қабатқа айдалатын газбен қатар көп мөлшерде  су айдалады. Газдың жану нәтижесінде қыздырылған тау жыныстарымен әсерлескен су буға айналады. Булы орта мұнай кенішіне қарай қозғалған жағдайда  мұнайлы ортамее жылу алмасу процессі жүреді.ұңғыманы циклдік өңдеу процессі.Бұл процесс негізінен айдау ұңғымалары арқылы қабатқа тікелей буды жіберу арқылы жүргізіледі.қабатты жабық түрде уақыт өткен соң пайдалану ұнңғымалары арқылы пайдаланады. Буды айдаудың негізі мақсаты мұнайдың тұтқырдығын азайтып, тау жыныстарды жібіту, ыссы куйдегі мұнайды ұңғымаға шақыру.

 

Газарынды МБК  әдістері.Қабатқа ауаны айдау: Бұл әдіс қабат ішілік төмен температуралы қышқылдық процесстерге негізделген.төмен температуралы қышқылдану процессі нәтижесінде кушті ығыстырушы агент пайда болады.құрамында азот меп комірқышқыл газ болады. Бұл әдіс қолайлы өйткені ең арзан агент – ауа пайдаланылады.

 

                    Қабатқа айдалған ауамен мұнайды  ығыстыру әдісінің механизімі.

Қабатқа Азотпен, Түтінді газбен әсер ету: Бұл әдіс  қатты оқдәрілердің сұйықта жану қасиетіне негізделген.ол жылулық , механикалық жыне химиялық әсер етулерді өзінде біріктіреді.100 МПА қысымдағы суйықтықтар ұңгыма сағасынан ығыстырылып, сұйықтықтардың жылжуына және жаңа жарылымдардың пайда болуына әкеп соғады.180-250 градусқа дейн қыздырылғын оқ дәрі газдар мұнайдағы парафинмен асфальтенді ерітеді. Жану нәтижесінде хлорлы жану агенттері пайда болады олар сұйықтармен әсерлесу барысында оның тұтқырлығын азайтады, тау жыныстардың қткізгіштік қассиетін арттырады.

 

Химиялық МБК  әдістері.Химиялык МБК әдістері  қатты алыстатылған , игеруге колайсыз түпкірлерден  алу ушін қолданылады. Химиялық әдісті көбінесе шашыраңқы орналасқан мұнайға қанықтылық болғанда ғана пайдаланады. Мұнайды беткі активті заттармен игеру( поверхностно активные вещества.ПАВ) активті сулармен ығытыру мұнай су арасындағы қабатшаның тарылымын азайтып , мұнайдың жылжуын оңайлатып, оның сумен ығыстырулығын оңайлататын процесс. Мұнайды полимерлі ерітінделермен ығыстыру. Бұл әдістің ең маңызды жері суда жоғары молекулярлы химиялық полимер ерітіледі. Оның ең негізгі қассиеті аздаған мөлшерде болсада судың тұтқырлығын көбейтуде. Сондықтанда оның осы кассиетін мұнайды үлкен аудандарда ығыстыруга мүмкіндік береді.

 

 

                                  

 

 

Мұнай бергіштікті көтерудің  жаңа әдістері ізделіп табылуда,  қабаттығы мұнай ды максималды түрде  тиымды етіп игеру үшін барлық факторлар  ескерілу тиыс. Олардың ішінде мұнай  тұтқырлығы,  коллектор түріб  тау жынысы. Өткізгіштігі, сүзгіштігі және тағы да басқалары. Келесі  диаграмма  көрсетіп тұрғандай мұнай бергіштікті  көтерудің ең тиімді әдістері. Өкінішке орай мұнай бергіштік әлі де сұраныс  мөлшерін қанағаттандырмайды. Көріп  тұрғандай барлық МБК әдістерінің ішінде көрсеткішіжоғарысы- Химиялық әдіс болып табылады.               

 

Келесі  таблицаға қарасаңыз  Әлемдегі мұнайға деген сұраныс жылдан жылға өсуде.соңғы 20 жылғы статистикаға қарағанда орташа өсім 1,45 % өскен.

 

 

 

 

 

Америка Құрама штаттарында  Тұрақты МБК әдістерін қолдана  отырып сонгы 3 жылда мұнай кен  орындарының мұнай бергіштік  коэффициенті 30 % өсті.

Америка  Құрама штаттарында  Жылу, химиялық және газарынды МБК  әдістерін қолданып мұнай бергіштік  пен қосымша өнім көрсеткіштері.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданған әдебиеттер тізімі: 

1. http://petros.ru/rus/news/?action=show&id=276
2. «Геология нефти  и газа» Н.А. Ерменко
3. «Геология нефти и газа» Бакиров Эрнест Абдулович