Ауруханаішілік инфекциялардың мәселелері. Госпитальды инфекцияларға эпидемиологиялық қадағалау. Инфекциялық бақылау жүйесі

Ф КГМУ 4/3-04/02

ИП  №6 УМС при КазГМА

от 14 июня 2007 г.

 

ҚАРАҒАНДЫ  МЕМЛЕКЕТТІК  МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

 

Эпидемиология және коммуналды гигиена кафедрасы 

 

 

 

 

 

 

 

 

ДӘРІС

 

6 Кредит

 

Тақырыбы: «Ауруханаішілік инфекциялардың мәселелері. Госпитальды инфекцияларға эпидемиологиялық қадағалау. Инфекциялық бақылау жүйесі».

 

 

 

Пәні: «Эпидемиология»

 

Мамандығы: 051102  «Қоғамдық денсаулық сақтау»

 

Курс: 5

 

Уақыт: (ұзақтығы) 1 сағат

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚАРАҒАНДЫ – 2011ж.

 

 

 

 

Кафедраның  мәжілісінде бекітілді

Хаттама № __1____

"__01___" ____09______ 2011ж.

 

Эпидемиология және коммуналды гигиена кафедрасының

меңгерушісі к.м.н., доцент _______________ Шайзадина Ф.М.

 

 

 

● Тақырыбы: «Ауруханаішілік инфекциялардың мәселелері. Госпитальды инфекцияларға эпидемиологиялық қадағалау. Инфекциялық бақылау жүйесі».

 

● Мақсаты: ауруханаішілік инфекциялар кезіндегі эпидемиологиялық қадағалаудың ғылыми және ұйымдастырушылық негіздерін меңгеру.

 

● Дәріс  жоспары:

1. Ауруханаішілік инфекциялардың жалпы сипаттамасы.

2. Ауруханаішілік инфекциялар кезінде эпидемиялық процестің маңызды факторлары және эпидемиологиялық белгілері.

3. Ауруханаішілік инфекциялар кезінде эпидемиологиялық қадағалау. 

 

● Дәріс  тезистері:

 

Ауруханаішілік  инфекция аурулардың жұқпалы ауруы. Синонимі: госпитальді, нозокомиальді және ятрогенді жұқпалы аурулар дейді. Бұлардың әлеуметтік және экономикалық мағынасы зор және қиын анықталады.

Емдеу-диагностикалық технологияның үлкен жетістіктеріне қарамастан жеке алғанда стационарлық ем технологиясында ауруханаішілік инфекция мәселесі маңызды орын алады және медициналық әлеуметтік маңыздылығы жоғарлайды. Шетел және еліміздің зерттеушілердің мәліметтері бойынша ауруханаішілік инфекция науқастанған адамдардың 5-20% құрайды.

Ауруханаішілік  инфекцияның тамары ерте заманнан басталды. Әртүрлі медициналық манипуляцияға байланысты инфекциялық аурулар емдеумен айналысатын адамдардың пайда болуыман  басталды. Ал стационардағы инфекциялық аурулар емдеу мекемелері мен госпитальды емдеу қағидалары мен құрылуынан басталды.

Қазіргі кезде  ауруханаішілік инфекцияның адамзатқа келтірген зияндылығын толық анытауға болмайды.

20 ғасырды 50-60 жылдарында ауруханаішілік инфекцияның  мәселесі экономикалық дамыған  мемлекетер сезілді. Стационарлық  жүйенің  даму және ауруханалық  көмектің мөлшерінің  көбеюі дамыған елдерде ауруханаішілік инфекцияның өсуіне әкелді, ол денсаулық сақтау жүйесінің глобальды мәселесі болды.

Қазіргі замандағы  ауруханаішілік инфекцияның жоғарылауы келесі кешенді факторларға байланысты.

• Өзіндік экологиясы бар ірі емдеу жүйелердің құрылуы. Науқастар және медициналық қызметкерлер. Науқастардың өзара тығыз және үнемі қатынасуы, қоршаған ортаның шектелуі (ауруларға арналған палаталар, диагностикалық кабинеттер және емдеу-диагностикалық кабинеттері);
• Маңызды орын алатын диагностикалық және емдеуге арналған күрделі технологиялық арнайы стерилизациялау әдістері болып табылады;
• Инфекциялық аурудың берілу механизмі активациясы. Әсіресе ауа-тамшы және қарым-қатынас жолдары медициналық қызметкер мен науқастың қарым-қатынас кезінде көп кездеседі;
• Науқастарда инфекция көзінің мөлшері жоғары болады, олар анықталмаған инфекциялары бар науқастар үлкен маңызды рөлді медициналық қызметкер алады (тасымалдаушылар);
• Антимикробты препараттардың кең және бақылаусыз қолдануы. Ол препараттардың тағайындалуының тактикасы және стратегиясы дұрыс болмағандықтан микроорганизмдердің дәрілік препараттарға тұрақтылығы пайда болады;
• Микроорганизмдердің госпитальды штамдардың құрылуы дәрілік заттарға тұрақтылығымен және қоршаған ортаның жағымсыз факторларға байланысты (ультрафиолетті сәуллену, дезинфекция және дезинфекциялық препараттармен кептіру) әсеріне байланысты;
• Науқастар құрайтын қауіп топтарының жоғарылауы қазіргі медициналық жетістіктерге байланысты;
• Халық арасында организмнің резистенттілігінің жалпы томендеуі және өмір сүру жағдайына байланысты;
• Ол қоршаған ортаның ластануы. Экологиялық құлдырау тұрғындардың өмір сүру жағдайы.

Ауруханалық инфекция әртүрлі токсономиялық түрлерді ажыратады. Оларға бактериялар, вирустар, қарапайымдылар және саңырауқұлақтар  жатады. Этиологиясы бойынша ауруханаішілік инфекция екі топқа бөлінеді:

• патогенді микроорганизмдерді облигатты түрде тудырады;
• шартты-патогенді микроорганизмдерді, оларға адамның қалыпты микрофлорасы жатады.

Бірінші топқа  «традиционды» инфекциялық аурулар: ол балалар ауруы (қызылша, қызамық, дифтерия, скарлатина, паротит және т.б.), ішек инфекциялары (сальмонеллез, шигеллез), ВГВ, ВГС және т.б. аурулар жатады.

Ауруханаларда аурудың негізгі ағымы өтуі мүмкін, әсіресе балалар ауруханасында  және перзентханалық мекемелерде.

Инфекциялық емес ауруханаларда патогенді микроорганизмдердің  облигатты түрде тудыратын инфекциялары стационарлық жағдайда таралуы мүмкін:

• Аурулар стационарға келіп түскенде. Аурудың инкубациялық кезеңінде болғанда және де қоздырғыш  патогенді тасымаланып жүрсе;
• Қоздырғышты аурухана қызметкерлері тасымалдап жүрсе;
• Ауруханаға келетіндер негізгі эпидемия кезінде және де ЖРА болған кезде.

Ауруханаішілік  инфекция  қазіргі таңда ауруханаға жатқызылған науқастардың ауруларының  асқынуы мен өлімге және ауруханада емделудің бағасының тікелей және жанама күрт жоғарылауына әкелетін негізгі бірен-саран себеп.

Ауруханаішілік  инфекция науқастанудың жоғарылауы бірқатар себептерге байланысты: қоғамдағы  демографиялық өзгерістер, ең алдымен  егде жастағылардың санының жоғарылауы, қауіп топьарына жататын контингенттердің көбеюі (созылмалы аурумен ауыратындар, жетілмей туылған нәрестелер). Сыртқы ортаның, соның ішінде дезинфектанттарға әсеріне төзімділігі және вируленттілігі жоғары ауруханаішілік шартты патогенді микроорганизмдер штамының антибиотиктерге полирезстенттілігінің кеңінен таралуы құрылады, денсаулық сақтау тәжірибесіне қиындығы жоғары қауіпті кірісулер енгізу, емдеу-диагностикалық құралдарды кеңінен қолдану, иммунды жүйені басатын терапиялық заттарды қолдану, санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы тәртіптің бұзылуынан болады.

Ауруханаішілік  инфекциялар туындаған кезде  стационарда эпидемиологиялық қадағалау:

1. Науқастарды емдеу дәрігерлік ауыру мерзімін нақтылауға арналған сұрастыру.
2. Аурудың алғашқы симптомдарының білінуін, берілген инфекцияның, науқаспен қатынастаб олғандардың санын анықтау мақсатында инфекциялық құжаттарды зерделеу.
3. Науқастардан, қатынаста болғандардан, медицина қызметкерлерінен, қоршаған орта объектілерінен зертханалық зерттеуге арналған қажетті материалдарды алу.
4. Стационардың санитарлық-гигиеналық қадағалауын және бөлмелерде эпидемияға қарсы шаралар режимін жүргізу.

СЭС эпидемиолгы  ЕПМ бөлімшесінің меңгерушісінің қатынасуымен жедел жұқпалы инфекциялық аурулардың АІИ топтың жағдайларының, сепсистің әр жағдайының эпидемиологиялық қадағалауын жүргізеді.

АІИ қалған жағдайларын  емдеу дәрігерінің қатынасуымен бас дәрігердің орынбасары қадағалайды.

1. Инфекция көзін анықтау.
2. Берілу жолдарын анықтау.
3. Қауіпті факторларын, яғни науқастардың жұқтыру мүмкіндігін анықтайтын жағдайларды анықтау.
4. Ошақтың шекарасын анықтау.

Эпидемиологиялық  қадағалау жұқтыру пайда болған жерді анықтаудан басталады. Егер госпитальді  инфекция стационарда болу кезінде, максимальді инкубациялық кезеңінен  асатын болса, онда ол жұқтыру ауруханаішілік деп есептеледі. Егерде одан аз болса, онда инфекция қоздырғышы сырттан әкелінеді деп саналады.

Инфекцияның қоздырғыш  көзін анықтау үшінмынадай құжаттар зерделенеді: ауру тарихы, патологоанатомиялық  хаттамалар, операциялық журнал, диспансерлік бақылау карталары және т.б. Максимальді инкубациялы кезеңге сәйкес құжаттарды зерттеу. Мысалы, вирусты гепатит В-да 6 ай, вирусты гепатит А-да 3-5 күн, стрептококкты инфекция кезінде 7 күн. 

Ауруханаішілік  инфекция пайда болуы мен таралуына  негізгі болатын себептер мен жағдайларын анықтау. Эпидемиолог ауруханаішілік инфекциямен ауыратындарды толық анықтау қажет.

Ауырғандар  санын, өршудің даму динамикасын, науқастардың палаталарда орналасуын, емдеу-диагностикалық панипуляциялар кездесетінін біле тұра «қауіпті факторларды» анықтауға болады. Өршу динамикасы берілу жолдарына бағыт болуы мүмкін. Егер өршу баяу жүрсе тұрмыстық қатынас туралы ойлауға болады. Өршу себебі, дезинфекциялық тәртіптің бұзылуы болып саналады. Жедел тағам өршулер азық-түліктің инфицирленуші болады. Эпидемиологиялық диагностиканың мақсаты, қауіпті факторларды анықтауға ғана емес, эпидемияға қарсы шаралар көрсетілуі керек:

АІИ көздеріне сипаттама:

• жедел, жасырын, созылмалы аурулар, патогенді, шартты-патогенді микроорганизмдер тасымалдаушылары;
• медициналық қызметкерлер;
• манифесті және жасырын формаларымен ауыратындар, тасымалдаушылар;
• аналар (акушерлік стационарларда. Ерте жастағы балалар бөлімшесінде тасымалдау);

Ауруханаішілік  инфекцияның қоздырғышының берілу жолдары мен факторларына сипаттама:

• ауа-тамшы немесе ауа-шаң;
• тұрмыстық-қатынас;
• парентеральды;
• алиментарлы жолмен.

Берілу жолдары  мен факторлары стационардың мамандануына байланысты. Босану үйлерінде стафилококктар тасымалдануының негізгі инфекция көзі болып, алтын түсті страфилококкты тасымалдаушылар болып саналады, негізгі көзі науқастар, берілу жолдары тұрмыстық-қатынас.

ЕПМ-де АІИ пайда болуына жағдай жасайды:

• АІИ көздерінің және аурумен қатынаста болғандардың эпидемиологиялық қауіптілігін аңғармау;
• Науқастар мен медициналық қызметкерлер арасында тасымалдаушыларды анықтамау;
• Медициналық құралдарды, аппараттарды стерилизация мен дезинфекция тәртібін бұзбау;

Эпидемиологиялық  қадағалау – бұл инфекция таралуына  ықпал ететін эпидемиологиялық процесс  факторының динамикасы кешенді бақылау жүйесі.

АІИ эпидемиологиялық қадағалау жүйесіне мына элементтер кіреді:

• АІИ есепке алу мен тіркеу;
• АІИ этиологиялық құрылымын талдау;
• ЕПМ-дегі қоршаған орта объектілерін санитарлы-бактериологиялық талдау;
• Патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдер айналымын зерттеу;
• Микроорганизмдердің антибиотиктерге, дезифектанттарға төзімділігін және таралуын анықтау;
• ЕПМ-дегі санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды жоспарлауды қадағалау.

АІИ есепке алу мен тіркеу:

• жедел инфекциялық аурулар мыналармен байланысты;
• ірінді қабынушылық АІИ жағдайлары;
• туу мен аборттар;
• операциялар;
• инъекциялармен  емдеу және профилактикалық препараттармен емдеу;
• қан құюмен, оның орын басушылармен, гемодиализбен, гемосорбциямен, тамыр каттеризациямен;
• жасанды тыныс алу аппаратын қолдану, трахеотамырлар, катетеризация.

АІИ этиологиясын бекіту емдеудің рационалды әдістерін  таңдау, стационарларда эпидемиологиялық жағдайды бағалау, эпидемияға қарсы, профилактикалық  шараларды ұйымдастыру үшін өте маңызды.

Ауруханаішілік  инфекция микроорганизмдердің госпиатльды  штамдарын тудырады, көптеген дәрілерге  тұрақтылығын, қоршаған ортаға жағымсыз әсерлерді вирулентті және резистенті жоғарылауымен сипатталады - ультрафиолетті сәулелер және дезинфекциялық препараттар. Қоздырғыштың госпитальды штамдары. Кейбір ерітінділерде тек қана сақталмайды және де көбеймейді.

 Ауруханаішілік  инфекция қоздырғыштыңкөзі табиғи  антропоноз және кейбір зооантропонозды  аурулар, медициналық қызметкерлер, туысқандар. Ауруханаішілік инфекциялар әртүрлі нозологиялық формада таралады, эпидермиальды стафилококк және грамм теріс бактериялар тудырады.