Радиация және олардың түрлері

                Пайдаланылған әдебиеттер

1)     Н.Ә.Назарбаев  «Бейбітшілік кіндігі» Астана, «Елорда», 2001

2)     «Радиация  және өмір» З.Ж.Асқарова, Алматы, 2000.

3)     www.adamzat.k

Радиобиология (лат. radio –  сәуле шығарамын және ''биология'') – иондаушы сәулелердiң барлық түрiнiң  тiрi организмдер мен оның қауымдастығына тигiзетiн әсерiн зерттейтiн ғылым.

Иондаушы сәуленiң биологиялық  әсерiн зерттеу ''В.К.Рентген''нiң (1895), француз ғалымы ''А.Беккерель''дiң (1896) жұмыстарынан, ''П.Кюри'' мен ''М.Складовская-Кюри''дiң  радийдi ашуынан (1898) басталады. Р. саласындағы  зерттеу жұмыстарын 20 ғасырдың басында  Ресейде орыс радиобиологы Е.С.Лондон жүргiздi. Ол 1911 ж. «Биология мен медицинадағы радий» атты монография жазды.

1904 ж. Германияда Г.Петерс  сәуле әсерiнен тіндердің бөлiну  процесiндегi ауытқуды тапты, ал  П.Линзер мен Э.Хельбер 1905 ж.  сәуле әсерiне ұшыраған жануарлар  қанында уытты заттар пайда  болатынын ашты.

20 ғасырдың 20-жылдары рентген  және гамма сәулелерiнiң әр  түрлi биология нысандарға тигiзетiн  әсерлерi туралы көптеген жеке-жеке  деректер жиналды. 1925 ж. орыс ғалымдары  Г.А.Надсон мен Г.С.Филлипов рентген  сәулесiнiң әсерiнен саңырауқұлақтарда  болатын мутагендi құбылыстарды  ашқан. Радиац. мутагенез туралы  ғылыми басылымдар АҚШ-та (Г.Меллер, 1927; Л.Стедлер, 1928) жарық көрдi. Бұл  ашылған жаңалықтар радиац. генетиканың  негiзiн салуға ықпал еттi.

1950–60 ж. Радиобиологияда  биофизика және биохимия әдiстердi  қолдану арқылы зерттеу жұмыстарын  жүргiзу басталды. Ядролық қаруларды  жаппай сынау және жер бетiнiң  радионуклидтермен (мысалы, егер  қоршаған ортаға түссе, ұзақ  жылдар бойы ыдырамайтын –  Sr және Cs) ластануы Радиобиологияның  алдына радиациялық сәулеге ұшыраған  тiндерде болатын өзгерiстердi  зерттеу, радионуклидтердiң әсер  ету ұзақтығы және олардың  организмнен шығу мерзiмiн анықтау  сияқты жаңа мiндеттер қойды.  Адамның ғарыш кеңiстiгiне шығуына  және оны игеруiне байланысты  радиацияның ғарыш жағдайында  адамның жоғары жүйке жүйесiне  тигiзетiн әсерiн зерттеуге көп  көңiл бөлiнуден Радиобиологияның  жаңа саласы – ғарыш Радиобиологиясы  пайда болды. Ал Радиобиологиядағы  ғылыми-зерттеу жұмыстары микроорганизмдермен  тiкелей байланысты болғандықтан, оның жеке бiр саласы – радиациялық  микробиология қалыптасты және  Радиобиологияның жаңа салалары (радиациялық медицина, радиациялық  экология, радиациялық генетика, т.б.) дамуда.

---Қазақстанда Радиобиологияның  саласындағы жүйелi зерттеулер  С.Б.Балмұқановтың бастамасымен 60-жылдары  басталып, ҚР ҰҒА-ның Зоология  институтының радиобиология лабораториясында, ҚР Денсаулық сақтау министрілігінiң  Онкология және радиология ғылыми-зерттеу,  ҚР Ядролық физика инситуттарында  жүргiзiлiп келедi