Азаматтық қорғаныс жүйесінің құрылымы мен рөлі

Жоспар

1.Азаматтық  қорғаныс......................................................................3

2.Азаматтық қорғаныс жүйесінің  құрылымы мен рөлі...............4

3.Азаматтық қорғаныс курсының  мақсаттары мен міндеттері.5-6

4.Азаматтық қорғанысты ұйымдастырудың принциптері мен   тәртібі.............................................................................................. 6-7

5.Халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Азаматтық Қорғаныстың міндеттері..............................................................8-9

6. Төтенше жағдайларда халықты, аумақ пен ұйымдарды қорғау саласындағы Азаматтық қорғаныстың міндеттері мен қолданатын шаралары..................................................................................................10

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

Халықаралық Азаматтық Қорғаныс символы.

Азаматтық Қорғаныс (АҚ) —мемлекеттік қорғаныс шаралары жүйесінің құрамдас бөлігі.[1]

 

     

         Міндеттері: жергілікті халық пен  халық шаруашылығын жау шабуылынан, жаппай қыру қаруынан, табиғат  апаттарынан т.б. төтенше жағдайлардан  қорғау және қорғану шараларын үйрету; су тасқыны, сел, жер сілкінісі,өрт болған аймақтарда құтқару жұмыстарын жүргізу; халыққа жау шабуылының немесе табиғат апатының қаупі туралы алдын-ала хабарлау,т.б. 

       Азаматтық қорғаныс бейбіт кезеңде және соғыс уақытында мынадай шараларды жүзеге асырады: жаппай қыру қаруынан сақтану үшін арнайы қорғаныс жайлары салынып, жеке бас қорғаныс жабдықтары дайындалады, ірі қалалар тұрғындары қауіпсіз жерге көшіріліп, оларға қорғану тәсілдері үйретіледі, ықтимал қауіп туралы халыққа егжей-тегжейлі түсіндіріледі, соғыс кезінде өндіріс орындары мен мекемелерде жұмыс тоқтамау үшін әртүрлі ұйымдастыру және инженер-техникалық шаралар жүргізіледі, нақты өндіріс орындары қорғалады, математика-техника құралдар, электр энергиясын шығару көздері, газбен, сумен қамтамасыз ету қорлары жасалады; қираған шаруашылықтарды қалпына келтіруге қажетті қосалқы жабдықтар жинастырылады, арнайы азаматтық қорғаныс топтары құрылады т.б.

      Қазақстан Республикасында азаматтық қорғаныс барлық жерде аймақтық-өндірістік принциппен ұйымдастырылған. Оны Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы тікелей басқарады. Комитеттің облыстық, қалалық және аудандық бөлімдері бар. Жергілікті жерлерде мекеме, ұйым, оқу орындары, өнеркәсіп басшылары және азаматтық қорғаныс шараларын өткізуге жауапты болып табылады.[2]

3

 

 

Азаматтық қорғаныс жүйесінің құрылымы мен   ролі

        

      Қарулы күштерді әлсірету үшін әр соғысушы жақ екінші жақтың ту сыртынан соққы беруді мақсат етеді. Мұндай соққы беру мүмкіндігі 1914-1918-ші жылдары ұшақтардың пайда болуына байланысты, әуеден бомбылау мүмкіндігі туды сөйтіп қалаларға, қорғаныс шебінен тыс тылдарға әуеден соққы беріле бастады.  
Ал мұның өзі осы қалалардың ауадан шабуылына қарсы тұра алатындай дәдрежеде болуын талап етті. Бұл жағдай әуе шабуылына қарсы тұратын әскери күштермен қатар, қираған өндіріс орындарын, тұрғын үйлерді қайта қалпына келтіруге халықтың өзін көтеру қажеттігі туындады.  
Сөйтіп әуе шабуылынан қорғану үшін 1920 жылдары жергілікті әуе шабуылынан қорғану жүйесі құрылды.  
Кеңестер одағында ХӘҚЖ 1961 жылы Азаматтық қорғаныс /АҚ/ - деп атала бастады. Кеңес үкіметі 1925-1932 жылдары осы Азаматтық қорғаныс жүйесін одан әрі нығайту мақсатында бірнеше қаулылар қабылдады. Осы ХӘҚЖ – не төмендегідей міндеттер жүйктелді.  
- әуе шабуылы туралы халыққа ескерту және қауіптің өткендігін хабарлау; 
- әуе шабуылының зардаптарын жою; 
- бомбадан не газдан, улағыш заттардан /УЗ/ паналау орындарын дайындау; 
- зардап шекке жан-жануарларға көмек көрсету; 
- қауіп төнген аудандардағы қоғамдық тәртіпті сақтау шараларын жүргізу; 
- ХӘҚЖ үшін арнайы мамандар дайындау жұмысын жүргізу. 
- Арнайы курстарда, қоғамдық қорғану ұйымдарында оқытуды ұйымдастыру. 
Ұлы Отан соғысы жылдары бұл істерге жоғары маңыз беріліп, қорғаныс жасақшылары сапы жаппай өсіп, 6 млн-нан асып түсті. Соғыс жылдары бұл күштер халықты қорғауда, шабуыл зардаптарын жоюда үлкен жұмыстар атқарады.  
Ұлы Отан соғысы аяқталғанна кейін де бұл қызмет одан әрі жалғастырылып жетілдіре берілді. 
Бұл күндері оларға жаңа міндеттер жүктелінген, құрылымы өзгерген. Халықты әуе шабуылынан, атом бомбасының қолдануынан, химиялық,бактериологиялық қарулардан қорғануға дайындау жұмыстары жүктелді.Бұл жұмысты басқаруды ұйымдастыру министрліктерге, облыстық, қалалық және аудандық әкімшіліктерге жүктелген.[3]

 

 

 

 

 

4

Азаматтық қорғаныс курсының мақсаттары

 

- Әр қоғамда ең басты, бағалы нәрсе - адам. Сондықтан барлық қорғау шараларында адамдардың қауіпсіздігін ескеру - негізгі мақсат. Адамдарды қорғай білу - мемлекет үшін маңызды іс. Сондықтан халықты қорғау, адамдардың өмірін сақтап қалу, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету Азаматтық қорғаныс жүйесінің негізгі жұмысы.

- Халықтың  еңбегімен жасалған барлық байлықты  сақтап қалу. АҚ ережелерінде олар сенімді түрде қорғалуы қажет деп көрсетілген.[3]

  

 

                    Азаматтық қорғаныс міндеттері

 

-Халықты жаппай қыру қаруларының (ядролық, химиялық, бактериялық) зардаптарынан сақтап қалу.

- Төтенше  жағдайда өндіріс орындарының  тұрақты жұмысын қамтамасыз ету  (Барлық өнімдердің қажетті мөлшерде  өндіре алу)

- Зардапқа  ұшыраған адамдарды құтқару және  қалпына келтіру жұмыстарын жеделдетіп жүргізу.

- Апат  болған, қираған жерлерде барлау  жұмыстарын жүргізу.

- Зардап  шеккен адамдарды іздестіру, құтқару,  оларға қажетті көмек көрсету.

- Төтенше  жағдайда шыққан өртпен күресу, олордың өршуіне жол бермеу.

- Өндіріс  орындардағы апаттық көрші тұрған обьектіге зиянын келтірмеуін көздеу және қалпына келтіру.

- Адамдарды  және техникаларды басқа да  обьектілерді улы, бактериялық,  химиялық заттардан санитарлық  тазалықтан өткізу.

- Территорияны, техниканы, киімді, тамақты улы, радиоактивті заттардан, бактериялардан қорғау.

   Қазіргі кезде ғылыми - техникалық  прогрестің яғни завод, фабрикаларды  энергия беру т.б. өндіріс орындарының  (шаруашылық кешендерінің) адам өміріне  келтіріп отырған пайдасы мен  қатар зияны, зардабы аз емес.

   Шаруашылық кешені (ШК) деп өз  алдына материалдық баланысы  бар, банк бөлімшесінде өзінің  жеке тобы бар мекемені айтады. Тау - кен өндірісінде,көмір, металлургия,  мұнай өнімдерінің өндірілуімен  қатар, кейде, апат кездерінде, адамға зиянды улы заттардың ауаға кетуі ықтимал, кездесіп те жатады. Төтенше жағдайлар мемлекеттік жүйе құруға мәжбүр етеді. АҚ ұйымдары территориялық және өндірістік принциппен құрылады.

   Азаматтық қорғаныстың басқару  ұйымдары

   1. Республикадағы Азаматтық қорғаныс  штабы.

   2. Облыстық, қалалық, аудандық штабтар.

   3. Министрліктер  бойынша жергілікті жердегі мекемелерде  АҚ штабтары немесе қызметкерлері.

 

5

4. Азаматтық  қорғаныс ұйымдарының кезекшілік  қызметкерлері мен байланыс орындары.

   Азаматтық қорғаныстың күштеріне жататындар

 

   - Азаматтық қорғаныс әскерлері.

   - Ауқымдық не министірліктерге  бағынатын жасақшылар.

   - Арнайы жасақшылар.

Басқару орындары

   - Қазақ Республикасының Премьер  - министрі

   - Республикалық Азаматтық қорғаныс  штабы

   - Төтенше жағдай жөніндегі комиссия

   - Облыс әкімі

   - Қала әкімі

   - Аудан әкімі

   - Әр мекеменің бірінші бастығы-  Азаматтық қорғаныстың бастығы  болып есептеледі. Оның бұйрықтары  мен жарлықтарын осында  жұмыс  істейтін барлық адамдар орындауға  міндетті. Мекеменің бірінші бастығы осы мекеменің төтенше жағдайдағы дайындығы үшін, құтқару жұмыстарының ұйымдасқан түрде жүргізілуіне, оған адамдарды дайындап, ұйымдастыруына жауап береді. ТЖ - дың зардабын жоюға, ұжым мүшелерін ұйымдастыруға мемлекет алдында бірден - бір жауапты адам.[3]

 

Азаматтық  қорғанысты ұйымдастырудың принциптері  мен   тәртібі

     Азаматтық  қорғаныс республиканың бүкіл  аумағында аумақтық – өндірістік  принцип бойынша ұйымдастырылады.

      Азаматтық қорғаныс шараларын  орындауды Қазақстан Республикасының  орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдары, жергілікті өзін-өзі басқарушы органдары, Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғаныс ұйымдары,басқару органдары мен күштері және азаматтары жүзеге асырады.

   Азаматтық  қорғаныс бойынша дайындық осы  заманғы зақымдау құралдарының дамуы және аталған аумақта, салада немесе ұйымда барынша ықтимал төтенше жағдайлар ескеріле отырып, алдын ала жүргізіледі.

 

 

 

6

    Азаматтық қорғаныс шараларын кешенді түрде және саралап жүргізу мақсатында  Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін  тәртіппен азаматтық қорғаныс бойынша қалаларды топтарға, ал ұйымдарды санаттарға жатқызу маңыздылық дәрежесіне қарай жүзеге асырылады. Азаматтық қорғаныс шараларын ұйымдастыру мен жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының орталық,жергілікті атқарушы органдарының және ұйымдардың басшылары жауапты болады.

     Орталық  және жергілікті атқарушы мекемелер,  ұйымдар Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілейтін тәртіппен  Азаматтық қорғаныс  шараларының  орындалуы туралы жыл сайын  есеп беріп отырады[4]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7

Халықтың  қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі  Азаматтық

 қорғаныстың  міндеттері

 

   Азаматтық  қорғаныс қызметінің жұмысы жергілікті  әкімшіліктің облыстық, қалалық,  аудандық басшылығымен жүреді.           

   Азаматтық  қорғаныс қызметінің құрылымы мемлекеттік құрылымға сәйкес құрылады. Бұл қызметтің өзі қолда бар материалдық жағдайды және адам күшін, оларды негізгі қызметтерінен айырмай тиімді түрде пайдалана білу бойынша құрылады.

   Территориялық - дегеніміз әр облыс, қала, аудан территориясында ұйымдастырылады.

   Өндірістік - дегеніміз жұмыс саласындағы әр министрлік бойынша жергілікті жерде солардың басшылығымен жұмыс жасайтын Азаматтық қорғаныстың орындары болады.

     Азаматтық қорғаныс күштеріне:

    - Азаматтық  қорғаныс әскерлері

    - Министрліктерге  бағынатын өндірістіктегі жасақшылар

    - Арнайы  жасақшылар, оларға; АҚ мен ТЖ  құрылымдарының күштері, мекеме, өндіріс, орта және жоғарғы  оқу орнындағы әскери емес  жасақшылар (Жалпы қызмет атқаратындар; Арнайы қызмет атқаратындар).

    Жалпы  қызмет атқаратындар өз кәсіпорындарында  құтқару не қалпына келтіру  жұмыстарына қатыстырылады. Егер  қажет болып жатса, басқаларға  да көмектесуге шақырылады.

  Олар жаппай өртке не жер сілкіну және де басқа да ірі апаттардың зардабын жоюға қатыстырылады. Бұл жасақшылардың құрамына әрбір еңбекке жарамды адамдар кіреді. Оларды құру негіздері; әр цех бойынша, бөлім, бөлімшелер, бригада басқа да өндіріс учаскелерінде ұйымдастырылады. Әр смена, бригада бір жасақшылар тобы болып, кей учаскелердегі адамдар басқаларға біріктіріледі.Азаматтық қорғаныс бастығының жанынан штаб құрылады да, барлық ұйымдастыру жұмыстары осында жүргізіледі.[3]Азаматтық қорғаныс штабының бастығы, азаматтық қорғаныс бастығының төтенше жағдай кезіндегі бірінші орынбасары болып табылады.

8

   Әрбір  төтенше жағдайда дабыл хабарын  тез арада халыққа жеткізудің  маңызы өте зор.

   Төтенше  жағдайда халыққа хабарлаудың  ең басты тәсілі ретінде мемлекеттік  радио, теледидар және сонымен  берілетін байланыс  жүйелерінің  құралдары пайдаланылады. Дабылды берудің мақсаты, халықтың назарын алдын - ала аудару үшін сирена өндірістік гудоктар арқылы “Тыңдаңыздар баршаңызға”- деп аталатын (“Внимание всем”) ескерту хабарлары беріледі. Бұл хабар бойынша барлы халық өздерінің радио, теледидар құралдарын іске қосып, төтенше хабарды тыңдауға әзірленуі керек. Бұл сигналдар бойынша тез арада радио тарату, теледидар станциялары, радиотаратқыш жүйе тізбектері тез арада іске қосылуға тиісті.

Бұл Азаматтық  қорғаныс хабарлары төтенше жағдайдың  жақындап қалғанын, не болмаса болған қатерлерді,сол сияқты жағдайға байланысты қандай іс - шаралар қабылданатындығы хабарлайды. Мысалы; химия кәсіпорнында апат болғаны және онда улы заттың ауаға тарағандығы туралы дабыл болған жағдайда не істеу керек? Бұл жағдайда тез арада жиналып, көршілерге хабарлап, жел бағытына көлденең бағытқа жүру керек.Противогаз болмаған жағдайда дәкені не матаны ылғалдап, ауыз - мұрынды жауып тыныс алу керек. Немесе киімнің жағасы не мақталы жері арқылы дем алуы керек.Содан кейін азаматтық қорғаныс штабынан келесі хабарды күтуі керек. [3]

 

9

Төтенше жағдайларда халықты, аумақ пен  ұйымдарды қорғау саласындағы Азаматтық  қорғаныстың міндеттері мен   қолданатын шаралары

      Төтенше жағдайларды ескерту  және іс-әрекеттер жөніндегі Республикалық  жүйенің өзіне жүктелген міндеттерді орындауға даярлығы түпкілікті нәтижеде оның  осы мақсатқа жету қабілетін анықтайды.Қазіргі уақытта адамзаттың алдында соғыс қатерінен басқа ғаламдық қауіп-экологиялық апат қауіпі өткір тұр: ауа ластанған, топырақ бөлінуде,  өзендер мен көлдер қышқылды жауындармен уланған, ормандарға, өсімдіктер мен хайуанаттарға қауіп төнуде.[3]