Кәсіпорынның инвестициялық саясаты

Балаларға көрсетілетін қызмет сапасы барлық жоба бойынша  бірдей делік, яғни пайда да бірдей.Ал шығындар әртүрлі болмақ.Сонымен  бұдан шығатын қорытынды алға қойылған міндетті орындау үшін ең аз қымбат жобаны таңдау керек, яғни көбірек  шығын кеткен жоба тиімді әрі алға қойған мақсатқа жетуге тікелей байланысты.

Кәсіпорынның нақты  бір жобаға қатысты инвестициялық  іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық  цикл түрінде қалыптасады және ол цикл келесі кезеңдерге ие.

Инвестициялық жобаның  қаржылық бөлімінің көлемді және еңбек сыйымдылығы жоғары.Бұл мәселені түпкілікті қарастыруға жекелеген тараулар арналады.Қаржылық талдаудың өзара байланысты мәселелер кешенін қарастырайық.Инвестициялық жобалаудың қаржылық сипатын келесідей тізбекке тізіп қарастырайық:

1. Кәсіпорын қызметінің соңғы 5 жыл ішіндегі қаржылық жағдайына талдау жасау.
2. Инвестициялық жобаны дайындау кезеңіндегі кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жасау.
3. Негізгі өнім өндірісінің залалсыздығына талдау жасау
4. Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен ақша ағымдарын болжамдау
5. Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы.

Кәсіпорынның бұдан  бұрынғы қызметі мен ағымдағы жағдайына қаржылық талдау жасау әдетте кәсіпорынның пайдалылығымен оның басқару тиімділігін , несие қабілеттілігін, өтемпаздығын көрсететіннегізгі қаржылық коэффициенттерінің интерпретациясымен есептеулеріне келтіріледі.Кәсіпорынның қаржылық жағдайы негізгі міндеті өткен жылдардағы негізгі қаржылық есебін беру және негізгі көрсеткіштерді салыстыру аса қажет.Жобаның өтелімділігін бағалау кезіндегі инфляцияны есепке алу мәселесі қарама -қайшылықты болып келеді.

Қаржылық талдаудың  негізгі сұрағы : жоба кәсіпорын  иелерінің байлығын көбейте ала ма ?Бұл сұраққа ақша ағымдарын талдау арқылы жауап беруге болады.Экономикалық талдау жобаның мемлекеттік (ұлттық) байлығын ұлғайтуға әсер етуін бағалаудан тұрады.

Экономикалық талдау міндеті қойылымының мысалын қарастырайық..

С деген компания кез  келген бір тауарды келесі шарттармен өндірсін:

1. Компанияға шикізатты арзан бағамен мемлекеттік ұйым сатсын;
2. Импортталатын қосалқы элементтерді де компанияға мемлекет халықаралық бағадан төмен сатсын ;
3. Кәсіпорын өзінің жұмысшыларына еңбек ақысын мемлекеттік стандартының деңгейінде төлесін;
4. Нәтижесінде кәсіпорын тауарларды мемлекеттік кәсіпорындарға шетелдің еркін нарығындағы бағадан едәуір төмен бағамен сатады.

Мұндағы міндет- мемлекеттің  осындай жобаны іске асырудан табатын пайдасын төменде көрсетілген нұсқалармен салыстыра отырып анықтау:

1. компанияға шикізатпен қосалқы бөлщектерді нарықтық бағамен сату , жұмысшыларға еңбекақыны әлемдік стандарттар бойынша төлеу, содан соң компаниялардан тауарларды еркін бағамен сатып алу;
2. ұқсас тауарларды(нңбастысы, сапа көрсеткіштері бойынша) шетелден сатып алу.Осылайша, экономикалық талдау процесінде бұл жобаның іске асуының нәтижесінде түскен кәсіпорын иелерінің пайдасын емес, мемлекеттің пайдасын анықтау керек.Экономикалық талдаудың қажеттілігі неде ?Егер нарық толығымен (идеалды) еркін болса, онда экономикалық талдау жүргізудің керегі жоқ, себебі компанияның иелеріне не пайдалы болса, қалғандарға да сол пайдалы болып табылады.,Келесі анықтамалардың ғылымилығына үміт артпай-ақ, еркін нарықтың негізгі белгілерін көрсетейік:
3. сатушылармен сатып алушылар санының көп болуы;
4. барлық өндіріс факторлары (еңбек, капитал,материалдар)мобильді болуы керек;
5. бағалар сатушылар мен сатып алушылардың қалауымен қалыптасады;
6. нарыққа жаңа компаниялардың енуіне бөгеттер қойылмауы керек.

 

Осындай жағдай алдыңғы  қатарлы батыс елдері үшін де мінсіз екенін мойындау керек.Шынындада, көп  тауарлардың бағасымен мемлекет жасанды түрде өзгертеді(көтереді немесе төмендетеді) және егер жобаның қаржылық үлесі белгілі болса да , экономикалық үлес өте сирек бағаланады.Сондықтан да ірі инвестициялық жобалар үшін олардың қаржылық тиімділігінен гөрі, экономикалық тиімділігімен экономикалық тартымдылығын талдау қалыптасқан(яғни жобаның ұлттық басымдылық міндеттеріне сәйкес дәрежесі).

Инвестициялық жобаның  экономикалық тартымдылығын өлшеу келесі нұсқау бойынша іске асуы мүмкін.

 

        1-қадам.Мақсаттарды таңдау оларды өлшейді.Мысалы:

 

Мемлекеттің мақсаттары                                   Мақсаттың салмағы

Қатты валютаның ағылуы                                                   0,30

          Қатты валютаның үнемделуі                                              0,20

          Жергілікті нарықта өнімнің көбеюі                                     0,15

          Халықтың жұмыспен қамтылуын  қамтамасыз ету            0,20

          Аумақтарды дамыту                                                              0,15

          Барлығы                                                                                  1,00

 

2-қадам.Альтернативті  жобалардың әрқайсысына әр мақсатта  жету үшін сандық өлшемін анықтайды(абсолютті  мәнде немесе жақсысына қарай  пайыздық қатынаста).Әр жоба үшін кешендік (комплекстік) критерийдің салмақталған мәнін есептейді:

 

 

 

 

 

 

3-қадам.Үздік вариантты  таңдауды жалпыланған критерийдің  максимум критерийі бойынша жүргізіледі.Экономикалық  тиімділік дайын өнім ресурстардың  мүмкін болатын сатып алу құны  мен , ішкі бағамен (әлемдік бағалардан ерекшеленетін) және мемлекеттің айрықша ерекшелігі болып табылатын және әлемдік бағалармен және қағидалармен сәйкес келмейтін (мысалы, басқа мемлекеттердің валютасымен жұмыс істеу шарттары) таға басқа нәрселерді есепке ала отырып бағаланады.

Экономикалық тиімділікті  бағалаудың іріленген процедурасы  мынандай түрге ие:

1. Қаржылық талдаудың қорытындысын ұсыну;
2. Экономикалық талдау тұрғысынан шығындармен табыстың жаңа жіктелуін жасау;
3. Қаржылық мәндерді экономикалық мәндерге ауыстыру (олар сыртқы және ішкі нарық бағасымен шығындардың үйлеспеуіне байланысты);
4. Ресурстарды қолдану және өнімдер алу үшін басқа мүмкіндіктердің құнынын бағалау;
5. Ішкі төлемдер бойынша барлық есептеулерді шығарып тастау (өйткені олар мемлекеттің жалпы байлығын өзгертпейді);
6. Жыл сайынғы экономикалық құралдар ағымын инвестицияның бастапқы көлемімен салыстыру (бұл нәтиже болады).

Тағы да айтып кетейік, экономикалық талдау әдетте мемлекеттің  тапсырысы бойынша жасалатын  және ұлттық мағыналы міндетті шешудге  бағытталған ірі инвестициялық жобаларға жүргізіледі.Егер кәсіпорын инвестициялық жобаны өз бастамасы бойынша әзірлеп, инвесторды өз бетімен тартса, онда бұл істің нәтижесінде жобаға қатысушыларының жалпы ұтысы негізделеді, ең алдымен жобаға қаржылық ресурстарын ұсынған заңды және жеке тұлғалар үшін.Және де, осы тұлғалардың санына мемлекет кірмесе, онда жобаның экономикалық талдауын жасамауға болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ КӘСІПОРЫН МЫСАЛЫНДА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАНЫ ТАЛДАУ

 

3.1. ЖШС “Итеко Полюс” қызметінің жалпы сипаттамасы

 

Бұл жобаны “Итеко Плюс”ЖШС  Қазақстан Республикасы Алматы қаласында  полипропиленді қаптар өндіру үшін 1500000 АҚШ доллары мөлшерінде несие  ресурстарын тарту мақсатымен ұсынып отыр.

  Қазақстанда орау  материалы- полипропиленді (ПП) қаптарға  сұраныс жоғары болса да, өзіміздің  ірі өндірісіміз жоқ.

Қант, жарма, құрылыс материалдарын, ұн және басқа да сусымалық материалдар  өндіруде орау материалдарына туып отырған  қажеттілікті өз зауытымызды соғу арқылы қанағаттандыруға болады. Қазіргі қаптардың 100% шамасындағы мөлшері Қытайдан импортталады. Статистика  мәліметтері бойынша өткен жылы Қазақстанға ауылшаруашылық өнімдерін орау үшін 10 млн. АҚШ долларына 55 млн. ПП қаптар сатылып алынды. Осы сандарды көріп келесідей қорытынды жасауға болады, экономиканың басқа да салаларын ескергенде осы орау түрін өндірудің болашағы бар екеніндігі. Рынокты талдау нәтижесінде ПП қаптарға сұраныс жыл сайын он пайызға өсіп отырғаны анықталды, ал болашақта осы пайыз  өседі деп күтілуде. Жұт өнеркәсібінің орау материалдарына өсіп отырған сұранысты қанағаттандыра алмауына байланысты сапалы және арзан орау материалдарының дефицит мәселесін жабатын тұтынушылар үшін ПП тоқылған қаптары айқын таңдау болып табылады. Қазіргі кезде сол қаптарға қажеттілік жылына 58 млн. құрайды. Болашақта ПП тоқылған қаптарға сұраныс жылына 100 млн. астам қапты құрайды.

Ауылшаруашылық саласының  және рыноктарының дамуына қойылатын  негізгі талап, ауылшаруашылық тауарларын сенімді сақтау және басқа рыноктарға бұзбай жеткізу мақсатымен тиімді буып-түю болып табылады.

Ауылшаруашылық және өндірістік өнеркәсіп өнімдерін  ораудың әйгілі әдісі 50 кг қаптарға орау болып табылады және көптеген сусымалық материалдар осы әдіспен  оралады.

 ”Итеко” ААҚ-да қап өндіретін құрал-жабдықты орналастыруға болатын барлық коммуникация түрлерімен жабдықталған өндіріс орыны бар. Осы факторларды ескере отырып “Итеко”ААҚ несие ресурстарының және меншік құралдары арқылы өз ПП қаптарын өндіру туралы шешім қабылдады.

Осы мақсат үшін жобаны жүзеге асыратын ЖШС”Итеко Плюс” еншілес  компаниясы құрылды. ПП қаптар өндіру бойынша қуаттылығы жылына 25 млн.дана болатын құрал-жабдық сатып алу  жөнінде шешім қабылданды. Өндірісті  жібергеннен кейін, жыл сайынғы 5-8 млн.данаға рынок өсімін ескергендегі жоба өнімі алатын рынок үлесі 25-30% құрайды. Бұл жаңа рынокты меңгеру мен өндірістің дамуы үшін тиімді мөлшер болып табылады (1 – кесте).

5-кесте. ПП қаптар өндірісін ұйымдастыру жобасының жалпы құны келесідей болады:

Атауы	Сома, мың долл.
ПП қап өндірісі үшін қажет құрал-жабдық	1 050
Құрал-жабдыққа ҚҚС (НДС)	210
Құрылыс-монтаж  жұмыстары	103,1
Айналым капиталы	136,9
Барлығы:	1 500

 

ПП қаптарын өндіру бойынша  зауыт құрамына кіреді: қима таспасын өндіретін құрал; тоқыма учаскісі; полиэтиленнен жасалатын үрленетін пленканы өндіру учаскесі; тігін учаскесі; баспа учаскесі(қаптарға түсті баспа түсіру); қаптау учаскесі (теңдерге орау); өндіріс қалдықтарын өңдеу учаскесі. Барлық учаскелер дәйекті түрде қызмет етеді.

Бұл жабдықтардың барлығы орналасқан ғимаратында негізгі және көмекші қызметтер бар. Жабдықтарды  монтажбен іске қосу жарты жыл ішінде жоспарланады. Өндіріс іске қосылғаннан кейінгі бірінші жылда қап өндіріс көлемінің 45% шығарылады, яғни  жылына 25 миллионға дейін қап шығарылады. Қазақстанда өзінің ПП өндірісін ұйымдастыру мүмкіндігінің болуы ААҚ ”Итеко” үшін жақсы вариант болып табылады. Себебі қазіргі уақытта Қазақстан ПП қаптарын шетелден сатып алады, ал осындай өндірісті ұйымдастыру өзінің импорт алмастыру өнімдерін шығаруға мүмкіндік береді.

Нәтижесінде ЖШС ”Итеко Плюстің” айналым капиталын қаржыландыру, жабдықтар сатып алумен монтажды-құрылыс жұмыстары үшін 1500000 АҚШ доллары сомасында инвестиция қажет. Берілген жобада ақша құралдарының ағымы жобаның 5 жыл өмір сүру цикіліне есептелген, мұнда бұл сома 5 жылға 12%-бен ұзақ мерзімге алынған. Барлық негізгі есептеулер мен бағалар 2001жылдың қаңтардағы орташа курс 145 теңгемен АҚШ долларында берілген.

 

 

Компанияның жалпы  сипаттамасы

 

Бұл бөлімнің негізгі  мақсаты берілген компанияның инвестицияларды немесе несиелік құралдарды қолданыла алатындығын, төлеу қабілеттілігінің бар болуы мен осы жобаны табысты жүзеге асыратындығын дәлелдеу үшін қажет, яғни оның несиелік тарихы кәсіпорынның сенімділігін көрсетеді.

Ол үшін жоба демеушісі компанияның даму тарихын сипаттап, оның қазіргі уақыттағы қаржылық жағдайын талдау қажет. Көбінесе жобаның бұл бөлімі банк немесе потенциалды инвестор үшін жасалады.

Жоба бойынша негізгі  қарыз алушы ЖШС  ”Итеко Плюс”  болып табылады. Мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Промышленная көшесі,100.

ЖШС ”Итеко Плюс” Директоры     Имажанов М.Е.

Жарғылық қоры –5 000 000 теңге.

1. Кәсіпорынның қысқаша тарихы

ЖШС ”Итеко Плюс” 2000 жылдың 15 мамырында құрылды. ЖШС ААҚ ”Итеконың” еншілес компаниясы болып табылады. Жобаның негізгі кепілі, демеушісі мен ұйымдастырушысы, әсіресе бірінші кезеңде, ААҚ ”Итеко” болып табылады. ААҚ ”Итеко” (пластмассадан жасалатын өнімдерді өндіретін зауыт)- Қазақстан Республикасындағы ірі өндірісшілердің бірі.