Бизнесті басқару

МАЗМҰНЫ

 

Кіріспе.........................................................................................................................3

1 Ақша ағымдар аудитін жоспарлаудың теориялық негіздері..............................5

1.1 Акша ағымдары аудиті туралы жалпы түсінік, мәні және мазмұны..............5

1.2 Ақша ағымдары аудитінің экономикадағы рөлі...............................................8

2 Ақша ағымдары аудитін жоспарлаудың  қажеттілігі және оны іске асыру.........................................................................................................................11

2.1 Ақша ағымдары аудиті жоспарлаудағы негізгі мәселелер............................11

2.2 Компаниядағы  ақша ағымдары аудитінің  қазіргі жағдайындағы басқару

жолдарын жетілдіру................................................................................................15

Қорытынды...............................................................................................................21

Қолданылған әдебиеттер тізімі..............................................................................23 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Ақша  ағымы – қаржылық   жыл  ішінде  банктің  табатын  және

төлейтін  ақшалай  қаражаттар  сомаларының  арасындағы  айырмасы  болып табылады.

Ақшалай  ағымның  бағалануы  көрінісі  ең  қолайлы  және  тиімді  анализдік  инвестициялық  проектте  жүреді.  Көптеген  ақшалай  ағымдары  2  элементтен  тұрады:  қажетті  инвестиция,  ақша  ағымдарының  шыққан  шығындармен  байланысты.  Алдыңғы  болжанған  болжаммен  бағаның  көбінесе  басқа  мамандықпен  сонымен  қатар  маркетингпен  бухгалтерлер,  кәсіпкерлермен,  шығарушылар.  Ең  басты  қаржылық  процесте  көрсетіледі:

Ақшалай  ағымдар  және  бухгалтерлік  есеп.  Басқадай  қате  көздерге   байланысты  бұл бухгалтерлік  есепті  әр  түрлі біріктірулер  және  кірістер,  ал  олар  көбінесе  бір келісімде   болмайды,  қорытындыға келу  үшін  ақша   ағымы қажет.

Кіріс  кірген  кезде  шығынды  санамайды  капиталдың  кіріс  арқылы  олардың  ақшалай қосылғандығын керісінше амортизациялық  санау жүйесі  жүреді,  ақшалай ағымға   тиіспейді Осы   айтылғандар курстық жұмыстың  өзектілігін көрсетеді.

Курстық жұмыстың мақсатына мыналар жатады: 

•   түсімдеріне  өнімдерді  өткізуден  алынған түсім тауарлы – материалдық қорларды  жеткізуден  және  қызмет  көрсетуден  түскен  авнстар:  түрлі сипатта сыйақы  төленген  дивиденттер мен рояльтилердің проценттері басқа да  және  өткізуден тыс табыстар  басқа түсімдер.
•   жұмсалуына  жатады  өндірістік  шығындары;  тауарлы – материалдық  қорларды  жеткізуге  жұмыстарды  орындауға  және  көрсетілген  қызметтерге   берілген   аванстар,  материалдармен  тауарлар  үшін  жеткізушілермен  мердігерлерге   төлемдер,  жалақы  бойынша  төлемдер  мен басқа да  төлемдер,  бюджетпен әлеуметтік  сақтандыру  органдармен бюджеттен тыс қорлармен есеп  айырысу проценттерді  төлеу басқа да  төлемдер.

         Курстық жұмыстың міндеттері:

-  бағдарламасы  шеңберінде  2006 - 2008   жылдары   шетелдік

    корреспонденттік  пунктерді  құру;

• материалдық – техникалық  жарақтандыру  жөніндегі;
• инвестициялық  жобаны  іске  асыруды,  жүзеге   асыру  көзделіп отыр;
• жоба  шеңберінде  10 – нан  астам  алыс  және  жақын  шет ;
• елдерде  компанияның  корреспонденттік  пунктерін  ашу  көзделуде.

Аталған  проблемаларды  шешу  үшін  қажетті  компьютерлік,  комуникациялық  және  басқа  да  техникалық  жабдық  сатып   алуды  жүзеге   асыру   ұйғарылып  отыр.  Бұл  жобаны  іске   асыруға   арналған   болжамды  шығыстар  55000   мың теңгені құрайды.  Жобаны  іске  асыру мерзімі – 2006 – 2008  жылдар.  Инвестициялық   жобаны  қаржыландыру  көзі  компанияның   меншікті  қаражаты  болып табылады.

2002 – 2008   жылдар  кезеңінде   Компанияның  ақша  ағымының

мұнай  өндіруші  кәсіпорындарының   өндірістік  қуаттарын  дамыту  жер  үсті  объектілерін  салуға,  қайта  жаңартуға  және  жаңғыртуға,  сенімді  әрі  өнімділігі   жоғары   жер  асты  жабдығын  қолдануға,  компьютерлік  геологиялық  модельдер  негізінде  кен  орындарын  игеруді бақылаудың  тиімділігі  жоғары  жүйесін құруға  келіп тіреледі.

Курстық  жұмыстың  құрылымы  кіріспеден,  екі бөлімнен,  қорытындыдан  және  қолданылған әдебиеттер  тізімінен тұрады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 АҚША АҒЫМДАРЫ  АУДИТІН ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Ақша ағымдар аудитін жоспарлаудың теориялық негіздері

Ақша  ағымы – қаржылық жыл ішінде банктің табатын және төлейтін ақшалай  қаражаттар  сомаларының  арасындағы  айырма  болып  табылады.

Ақшалай  ағымның  бағалану  көрінісі  ең  қолайлы  және  тиімді  анализдік  инвестициялық  проектте  жүреді.Көптеген  ақшалай  ағымдары  2  элементтен  тұрады: қажетті  инвестиция,  ақша  ағымдарының  шыққан  шығындармен  байланысты. Алдыңғы  болжанған  болжаммен  бағаның  көбінесе  басқа  мамандықпен  сонымен  қатар  маркетингпен  бухгалтерлер,  кәсіпкерлермен,  шығарушылар.  Ең  басты  қаржылық  процесте  көрсетіледі:

1.Координациялық  және  басқадай  мамандығы  бойынша; 

2.Экономикалық  көріністермен   көрсетілген  көріністермен  дайындалған  дайындықпен;

3.Қарсыластық  тенденциялық  бағалау  формасы .

        Ақшалай  ағымдар  және  бухгалтерлік  есеп. Басқадай  қате  көздерге  байланысты  бұл  бухгалтерлік  есепті  әр  түрлі  біріктірулер  және  кірістер, ал  олар  көбінесе  бір  келісімде  болмайды,  қорытындыға  келу  үшін  ақша  ағымы  қажет.Мысалы:  бухгалтер  өзіндік  кірістерді,  олар  ақша  жүйесінде  жүреді,  олар  ақша  ағымдарына  байланысты  емес  жартылай  айналыстағы  ағымдар  кредит  арқылы  жасалады.  Кіріс  кірген  кезде  шығынды  санамайды  капиталдың  кіріс  арқылы  олардың  ақшалай  қосылғандығын  керісінше  амортизациялық  санау  жүйесі  жүреді,  ақшалай  ағымға  тиіспейді. 

Тікелей  әдісті  қолданған  жағдайдағы  операциялық  қызметтің  нәтижесінде  туындайтын  ақша  қаражатының  ағынына  жатады:

• түсімдеріне  өнімдерді  өткізуден  алынған  түсім  тауарлы – материалдық  қорларды  жеткізуден  және  қызмет  көрсетуден  түскен  аванстар:  түрлі  сипатта  сыйақы  төленген  дивиденттер  мен  рояльтилердің  проценттері  басқа  да  және  өткізуден  тыс  табыстар    басқа  түсімдер.
• жұмсалуына  жатады  өндірістік  шығындары;  тауарлы – материалдық  қорларды  жеткізуге,  жұмыстарды  орындауға  және  көрсетілген  қызметтерге  берілген  аванстар,  материалдар  мен  тауарлар  үшін  жеткізушілер  мен  мердігерлерге  төлемдер,  жалақы  бойынша  төлемдер  мен  басқа  да  төлемдер,  бюджетпен  әлеуметтік  сақтандыру  органдарымен  бюджеттен  тыс  қорлармен  есеп  айырысу  проценттерді  төлеу  басқа  да  төлемдер [1].

Инвестициялық  қызмет  ұзақ  мерзімді  активтерді  сатып  алу  мен                    

сату  өтелген  несиелерді  беру  мен  алу  болып  табылады.  Инвестициялық  қызметтердің  нәтижесінде  пайда  болған  ақша  қаражаттары  қозғалысының  мысалы:

          1.Ақша  қаражаттарының  түсуі:

-  негізгі  құралдары  басқада  ұзақ  мерзімді  активтерді  және                                                                                                                     материалды  емес  активтерді  сатудан  түскен  түсімдер;

          -   қаржылық  инвестицияларды   өткізуден;

        -   басқа заңды тұлғаларға  берілген  несиелерді  алу;

-   басқа  түсімдер;

2.Ақша  қаражаттарын  алу:

-   күрделі  жұмсалымдар;

- негізгі  құралдарды  басқа  ұзақ  мерзімді  активтерді  және    материалды  емес  активтерді  сатып  алу;

-   қаржылық  инвестицияларды   сатып  алу;

-   басқа  заңды   тұлғаларға  несие  беру;

-   басқа  да  төлемдер  болып  табылады.

Ақша  ағынымен  қатар  инвестициялық  жобаларды  қорланған  ақша 

ағымы  пайдаланылады  оны  сипаттайды:

          -  қорланған  түсім;

     -  қорланған   жұмсалу  және  қорланған   сальдо.

     

         Олар  есепті  кезеңінің  әр  қадамына  берілген  және  барлық  өткен  қадамдарда  сәйкес  ақша  ағымдарының  қосындысы  болып табылады.

 Есепті  кезең  қадамдарға  уақыттың  бөліктеріне  бөлінеді.  Сол  уақыт  ішінде  қаржы   көрсеткіштерді  бағалау  үшін  пайдаланылатын  деректер  жиналады.

         Ақша  ағымы  ақша  қаражатының  түсуі  мен  жұмсалуы.  Әр  қадамында ақша  ағымының  мәні  сипатталынады:

          -   тұсімнен  осы  қадамдағы   ақша  түсуінің   шамасымен;

          -   жұмсалумен – осы  қадамдағы   төлемдерге  тең;

          -   сальдо  түсім  мен   жұмсалу  арасындағы  айырма.

Ақша  ағымы  әдетте  кәсіпорынның  әр  түрлі  қызметтер  ақша  қаражатының  қозғалысынан  тұрады:

1.инвестициялық  қызметтен   ақша  ағымы;

          2.операциялық  қызметтен  ақша  ағымы;

          3.қаржы  қызметтен  ақша  ағымы.

Операциялық  қызметі – кәсіпорынның,  ұйымның  табыс  табу  жөніндегі  негізгі  қызметі  мен  инвестициялық  және  қаржы  қызметіне  қатысы  жоқ  өзге  де  қызмет.

Инвестициялық  қызметі – ұзақ  мерзімді  активтер  мен  қаржы  инвестицияларын  сатып  алу  және  сату.

Қаржы  қызметі – меншікті капитал мен қарыз қаражаттарының  мөлшері мен құрамындағы өзгеріс нәтижесі  болып табылатын кәсіпорын қызметі.

Ақша  ағымдарын  орындармен  орналастыру.  Қаржылық  анализ  ақшаның  уақытша  құнын  көрсетеді,  осыған  келе  арасындағы  жағдай. Бұлардың  арасындағы  ақша  ағымдарының ай  сайын,  немесе  қозғалмалы  ағымды  көрсетеді [2].

 

  

 

Кесте – 1  Ақша  ағымдарының  активтермен  ауысуы (мың)

	Жыл
	0			1		2			3			4	5
Ақша  ағымдарының  бір  жүйені  жүйелеген  кезде
1.Салықты  қосқанда			18				18			18		18	18
Шығындардың  азайуы
2.Жаңа  амортизация			20				20			20		20	20
3.Ескі  амортизация			5				5			5		5	5
4.Амортизацияның өзгеруі			15				15			15		15	15
5.Амортизацияның  өзгеруінен  салықтың  кішіреуі			6				6			6		6	6
6.Таза  ақша  ағымдары			24				24			24		24	24
Ақша  ағымдарының  аяққы   жүйесі
7.Жаңа  станогтың  ликвидтік  жүйесі													20
8.Ликвидттік станогтың  салықтық													-8

9.Кіріс немесе таза  капитал						10
10.Ақшалай ағым операциясы						22
Таза ақша ағымы
11.Бірлескен таза ақша  ағымы						46
Қайнар көзі: Е.С. Финансовый менеджмент  1998.33-41 бб.

 

 

Ақша  ағымын  бағалау  көптеген  көріністер  көрсетеді.  Ақша  ағымдары  бюджетпен  капитал  құнының  бағалануынан  көрінеді.  Менеджерлер  өзіндік  көрсеткіштерде  кірістер  көтерілсе  ал  керісінше  болса  ол  түсуі  мүмкін.  Бұның  бірі  менеджерлердің  айлық  көрсеткіші  олардың  жұмыс  көрсеткішіне  қарай.

Сонымен  қатар  2009  жылы  домицилиант ретінде «Қазақстан  темір жолы» ҰК – ның 200,0  млн теңгеге бағаланған  вексельдерін  өтеді.

Ақша  экономикадағы  рөлін  өзінің  атқаратын  негізгі  қызметтері  арқылы  орындайды.  Ақшаның  әр  қызметі  тауар  айырбасы  процесінен  туындайтын  тауар  өндірушілердің  формасы  ретінде  ақшаның  әлеуметтік  және  экономикалық  мазмұнының  белгілі  бір  жақтарын  сипаттаиды [3].

 

1.2  Ақша  ағымдары аудитнің экономикадағы рөлі

 

Ақша – бұл  барлық  тауарлардың  құнын  өлшейтін , жалпыға  балама  айрықша  тауар.

Ақшанын  объективті  қажеттігі  тауар  өндірісі  және  айналысының  болуына  сәйкес  қалыптасты. Ақша – бул  тауар  айналысының  құралы  және  оның  ізбасары. Тауар  мен  ақша  бір – бірінен  бөлінбейді,  себебі  ақша  айналысынсыз  тауар  айналысының  да  болуы  мүмкін  емес.  Ақша  тауардан  бөлініп  шыққанымен  де,  ол  айрықша  тауар  ретінде  қала  береді.  Ақшаның  жалпыға  бірдей  балама  рөлін  атқару  алтынға  жүктеледі.  Сондықтан  алтынның  басқа  тауарлардың  құнын  бейнелеуі,  оның  ең  бастысы  мынадай  табиғи  қасиетіне  байланысты:  біріншіден,  алтынның  табиғи  сапалылығы,  яғни  оның  оңай  бөлінетіндігі  әдемілігі  және  тозбайтындығы;  екіншіден,  құны  өте  жоғары,  сондай – ақ,  оның  қорының  сиректігі  мен  өндіруге  кететін  еңбек  шығыны  жоғары  болуы.

Ақша - өндіріс және  бөлу  процесіндегі  адамдар  арасындағы  қатынасты  бейнелейтін,  тарихи  түрде  дамып  келген  экономикалық  категория. Ақшаның  экономикалық  категория  ретіндегі  мәні,  оның  мынадай  үш  қасиетінің  біртұтастығынан  байқалады: