Махамбет Өтемісұлы «Ереуіл атқа ер салмай» атты өлеңі

Махамбет Өтемісұлы  «Ереуіл атқа ер салмай» атты өлеңі   (8 сынып)

Сабақтың мақсаты: а) білімділігі: оқушыларға Махамбет шығармаларын кеңінен талдап,әлеуметтік мәнін   ашу; б) тәрбиелілігі: Оқушыларды ақын шығармалары арқылы патриоттыққа, Отансүйгіштікке,ерлікке,елдікке тәрбиелеу; в) дамытушылығы: Оқушылардың ой еркіндігін, эстетикалық сезімін ояту,сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,сұрақтар арқылы белсенділігін   арттырып,өздігінен білім алуға баулу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, топтастыру, талдау, сұрақ-жауап т.б.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер,сызбалар, сурет, интерактивті тақта

Сабақтың барысы : І.Ұйымдастыру кезеңі:

- Сәлемдесу;

- Оқушыларды түгелдеу;

- Оқушылар назарын сабаққа аудару;

- Сынып тазалығы.

ІІ.Қызығушылығын ояту 

   - Құрметті оқушылар!Біз 5-7 сыныптарда Махамбет ақын туралы таныс болдық.,олай болса жаңа сабақты өтпес бұрын ортаға   «Махамбет кім?»  топтастыруы арқылы еске түсіріп көрейік.

ІІІ.Жаңа сабақ . Тақырыбы:   Махамбет Өтемісұлы  «Ереуіл атқа ер салмай»өлеңі  

Өтеміс ұлдары: Досмайыл,Бекмұхамет, Әйіп, Қожақмет, Иса, Есмайыл, Уса, Сүлеймен, Ыбырайым, Хасен. Махамбеттен  махмуд пен Нұрсұлтан тарайды. 

 

 

  

Ақынның туған жылы	Шығармалары	Ақынның жақын адамдары	Ерекше қасиеттері	Зерттелуі
1804 жылы Орал облысы Нарындағы Бекетай құмында дүниеге келген.	«Соғыс», «Ереуіл атқа ер салмай», «Күн қайда?», «Қайран Нарын», «Исатай  деген ағам бар», «Тайманның ұлы  Исатай»,	Ұлтуған,Типан атты әйелдері,Махмуд, Нұрсұлтан атты баласы бар.	Төкпе ақын, найзагер, жауынгер ақын, күйші	1. 1925 жылы Махамбеттің алғаш  өлеңдер жинағы шықты. 2. 1927 жылы «Жаңа мектеп» журналында  «Баймағамбет сұлтанға айтқаны»  өлеңі басылған.2002-2003 жылы ақын  өлеңдері толықтырылып шықты.

 

  

1. Махамбет-туған жерін қызғыштай қорыған ақын.(«Еділ үшін егестік», «Нарында», «Ау,қызғыш құс» )
2. Махамбет-туған жер үшін найзалы күреске шақырған ершіл романтик ақын («Ереуіл атқа ер салмай», «Бекініп садақ асынбай»)
3. Махамбет шыншыл да сыншыл ақын («Баймағамбет сұлтанға айтқаны»)
4. Махамбет-ерлік поэзиясын жасаған ақын («Тарланым», «Соғыс», «Тайманның ұлы Исатай»)
5. Махамбет злегиясы-халық элегиясы («Мұнар күн», «Күн болған»)
6. Махамбет-алдағы жеңістен күдер үзбеген,жас ұрпаққа сенім артқан оптимист ақын («Айнымас», «Туған ұлдан не пайда?») 
7. Махамбет- ерлік философиясын поэзияда жасаған ақын ( «Арғымақ сені сақтадым», «Жалған дүние»)
8. Махамбет жырау, күйші ( «Қайран Нарын», «Жорық күйі», «Жұмыр қылыш»)
9. Махамбет-туған жерге табынған ұлы лирик.

 

                      Махамбет-туған жер үшін найзалы күреске шақырған ершіл романтик ақын

«Ереуіл атқа ер салмай» атты өлеңі

Ереуіл атқа ер салмай,

Егеулі найза қолға алмай,

Еңку-еңку жер шалмай,

Қоңыр салқын төске алмай,

Тебінгі терге шірімей,

Терлігі майдай ерімей,

Алты малта ас болмай,

Өзіңнен туған жас бала

Сақалы шығып жат болмай,

Ат үстінде күн көрмей,

Ашаршылық, шөл көрмей,

Өзегі талып ет жемей,

Ер төсектен безінбей,

Ұлы түске ұрынбай.

Түн қатып жүріп, түс қашпай,

Тебінгі теріс тағынбай,

Темір қазық жастанбай,

Қу толғай бастанбай,

Ерлердің ісі бітер ие?! 

«Ереуіл атқа ер салмай» атты өлеңі-жауынгер ақынның көтерілістің алдыңғы кезеңінде ізінен қалмай қуған патша әскерімен кезекті шайқастан кейін шаршап-шалдыққан, тіпті кейбірі күрестің болашағына күдікпен қараған кезде, сарбаздарға рух беріп, намысын қайрау, ұлы мақсатпен айнымауға шақырған әйгілі туындысы. Ел үшін еңіреген ердің сипаты қандай болуы керек, теңдік жолында ол қандай қиындықтарға төзуі қажет,міне, осы жайларды ақын барынша өткір,шымбайға батыра толғаған.

ІY. Жаңа сабақты пысықтау 

Жаңа сабақты  оқушылардың қаншалықты түсінгендері жөнінде біршама тапсырмалар беремін.

1-тапсырма

«Кім мықты?» ойыны

1. Махамбетті неге жауынгер ақын дейміз?
2. Махамбеттің неше бауыры және неше баласы бар?
3. «Ереуіл атқа ер салмай» атты өлеңінің негізгі идеясы қандай?
4. Ақынның алғаш өлеңдер жинағы қашан шықты?
5. Ақынның ерлікке, Отансүйгіштікке,батырлыққа шақыратын қандай өлеңдерін білесіңдер?

 

   2-тапсырма

Махамбет пен Исатай бойындағы қасиеттерді салыстырыңдар 

 

Махамбет	Исатай
Туған жерін қызғыштай қорыған ақын. Дулығалы ақын. Сыншыл ақын. Жырау күйші.	Батыр. Қолбасшы. Адал дос. Ұйымдастырушы. Аңғал. Көргенді.

3-тапсырма

«Ереуіл атқа ер салмай» өлеңін өлең құрылысына қарай талдау       

5                      3

Ереуіл атқа // ер салмай, — 8 а       

5                         4

Егеулі найза // қолға алмай, -9 а       

4                      3

Еңку-еңку // жер шалмай,  — 7 а            

4                       4

Қоңыр салқын // төске алмай …  -8 а 

 

 

 Бұл өлең 1 шумақ,  4 тармақ, 2 бунақ ,7- 8 буынды    ,Шұбыртпалы ұйқасқа жатады.

Y. Қорытындылау.

Автор орындығы

«Махамбет  — жауынгер ақын» атты тақырыбында оқушылар өз ойларын қағаз бетіне түсіріп, автор орындығына отырып оқиды.

YІ. Үйге тапрсырма беру.

1. Махамбет Өтемісұлы туралы реферат жазу; 
2. «Ереуіл атқа ер салмай» өлеңін жаттау.
3. YІІ. Бағалау.