Капитал және Пайыз

1. Бұрынғысынша донор үшін өте тартымды болып табылатын мұнай-газ саласы, қара және түсті металлургия, ақырғы нәтижесінде олар халық шаруашылығындағы жекелеген салалардың дамуындағы алшақтықтың ұлғаюына ықпал етеді.

 Шетел инвестицияларын  осылайша орналастыру шетел инвесторларының  қызмет етуін монополиялық тұрғыда  бекітілуіне ықпал етті.

2.Шетелдік тікелей  инвестициялар құрылымында үлкен  үлесті – несиелер, займдар, ссудалар  алып жатыр. Оларды негізгі  инвестор кәсіпорыннан филиалдар  мен еншілес компаниялар жатады. Мұндай фирмааралық инвестициялау  қиындап бара жатыр. Соның салдарынан фирмааралық қарыздар қалыптасуда және ұсынудың қатаң жағдайлары кезінде коммерциялық несиелеу кеңейтілуде.

3. Фирмааралық несиелерді қолдану, сонымен бірге бас компаниядан қаржылану көп жағдайда инвестициялаудың өзінің көлеміне тең емес пайданың ауысуына әкеліп соғады.

   Соңғылар тікелей  де, жанама да табыстардың елден  негізсіз « шығып кетуіне»  ықпал етеді.

4. Ел экономикасындағы  өңдеуші емес, шикізат салаларын  инвестициялау теріс жағдаuларға  әкеліп соғады, олардың ішінде  ерекше орынды дивиндентер алады, олар саланың экспорттық көлемінің елулі бөлігіе құрайды.

   Бұл жағдайда  кеден арқылы шетелге өнімнің  едәуір көлемінің өтуі кезінде  экспорттық валюталық түсім пропорционалды  дәрежеде өспейді.

5. Шетелдік инвестициялаудың  басқа формаларымен салыстырғанда, тікелей инвестициялар ағымын қатаң түрде реттеу өте ауыр, нәтижесінде ол төлем балансы жағдайына белгілі дәрежеде әсер етеді.

6. Бүкіл әлемдік тәжірибедегідей,  Қазақстан

 Республикасына тікелей  шетел инвестицияларын тарту  ұзақ мерзімдік болашақты айқындай алмады.

7. Ақпаратық нарықтардың  құрылмағандығы – шетелдік басқаруға  өту шарасының шектен тыс жабдық  түрінде жүретіндігін алдын ала  айқындайды, ол көптеген келісімдерді  бақылау мен олардың жүргізуіне  жауапты болуы мүмкін емес.

Барлық елдердегі сияқты, Қазқстандағы иевестициялық процестің гүлденуі макрэкономикалық параметрдің төмендегі факторларымен тежеліп отыр.

Олардың біріншісіне  мынаны жатқызуға болады: яғни жинақталған  ресурстардың төмен тиімділікте  сіңірілуі, оларды қаржыландыру механизімінің жоқ болуы.

Бұл жағдайда ұлттық банктік  жүйенің жеткілікті түрде дамымауы шиеленістіріп отыр. Қазіргі кезде  ұлттық банктік жүйе жинақтарды салудың  және оларды инвестициялаудың шынайы активтерге айналуының тартымдылығын  қамтамасыз етуге қабілеті жоқ.

Екіншіден, Республика көлемінде тиімді инвестициялық жобалар түріндегі төлем алушылар ұсыныстарының мәліметтер банкінің құрылмағандығы. Көптеген жобалар жабық  жағдайларда қарастырылған, осының әсерінен жеткіліксіз дәрежедегі жоғары тиімді жобалар өмірге енгізілген.

Үшіншіден, банктердің, клиентердің  қаржылық жағдайының төмен деңгейі; мемлекеттік бағалы қағаздардың  жоғары табыстылықпен қамтамасыз етілмеуі; кәсіпорындардың қаржылық жағдайының қажетті деңгейде себебінен инвестициялаудың жоғары тәуекелділіктерін компенсациялайды.

Төртіншіден, төлемдер дағдарысы  жағдайындағы қарыздардың сақталуы бұрынғысынша айналым капиталын  толтыру үшін ақшаға деген жоғары сұранысты сақтап отыр, ол қаржылық ресурстарды инвестицияландыру  мақсаттарына емес, айналым қорларын қаржыландыруға бағыттайды.

Бесінші – жүктемеленбеу  жағдайында тұрған өндірістік саланың  негізгі капиталы өзін сақтауға жоғары шығындарды талап етеді, сол арқылы қаржылық ресурстардың елулі бөлігі шығындалады.

Алтыншы – тиісті әдістердің болмауы негізгі капиталдың теңбе  – теңсіз қайта бағалауына әкеліп соғады.

   Өйткені Қазақстанда  жүргізілген 4 кезең төмендегідей  нәтижелерге әкеледі: 

●реформалаудың бірінші  кезеңі – инвестициялық жекешелендіру  қорының қалыптасуына және капиталдың үкімет кепілдемесі арқылы тартылатындығына жағдай жасады.

●екінші кезең – жекешелендіру  процестерінің белсенді жүруін және акциялардың мемлекеттік пакеттерінің 80%-ке дейінгі шетелдік инвесторларға  сатылуын қамтамасыз етті, осы уақытта  төлемдердің төленбеуі және отандық  тауар өндірушілердің банкротқа  ұшырауы проблемалары қат-қабат жүріп отырады.

●үшінші кезең – жекешелендіру  процесінде республикалық нарықта  шетелдік банктердің рөлін тереңірек  өтті; нәтижесінде инвестициялық  саясаттың аргентиналық қателіктер болған, атап айтқанда: аз шығынды әдіс өңдеу, ғылыми технологиялар салаларының туындауына жағдай жасамай, керісінше дәстүрлі салалар экспортын кеңейту құралдарының дамуына жағдай жасады.

Экономиканың қазіргі  кезеңдегі  төртінші кезеңге енуі еңбек бөлінісінің халықаралық  жүйесіне кіру нәтижесінде мемлекет рөлін күшейту қажет екендігін қайтадан талап етіп отыр.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                          Қорытынды

 

Қорыта келгенде "Капитал" термині өндіріс факторы ретінде  және еңбек, жер, кәсіпкерлік қабілеттілік және басқа да мағынада қарастырылады. Капитал көп жағдайда оған деген сұранысы бар және де сұраныс мөлшері көп елдерде шығарылады. Негізінен, капиталды оған деген сұранысы бар және де сұраныс мөлшері көп елдерде шығарылады. Тауарды сыртқа көп тасымалдаушы дамыған елде капиталға деген сұраныс тез өседі, осыған сәйкес олар капиталды ішке енгізе бастайды немесе керісінше.

Инвестицияға келетін  болсақ, инвестицияның түпкі нәтижесі – ұлттық табыстың өсуі болмақ. Инвестицияның  өсуі ұлттық табыстың ұлғаюына, өндіріске  қосымша жұмыскерлерді тартуға ықпал етеді, яғни жұмыссыздықты жояды.

Инвестициялар болмай экономикалық өрлеу мүмкін емес, бірақ Қазақстандағы  инвестициялық сала көп қиындыққа  кездесті. Инвестициялық саясат Республиканың  болашақтағы мүдделерін ескеруге және ол сырқы экономикалық саясатқа бағынуы тиіс, ал сыртқы экономикалық саясат болашақтағы экономикалық мүдделерді шешеімін табуға ықпал етуі қажет. Сонда еліміздегі отандық тауар өндірушілерді қолдау қазіргімен салыстыруға келмейтін сыртқы үстеме қорек көздеріне ие болуда.

Құрылымдық және инвестициялық  саясатты іске асыру Қазақстан Республикасының  экономикасын жаңа сапалы даму кезеңіне көшуіне себеп болды, оған біршама  макроэкономикалық тұрақтылық және инфляция сатысынан инвестиция сатысынан  шығу сипат.  

 Жалпы қорыта келгенде капитал және инвестиция мемлекеттің маңызды құрамдас бөлігі ретінде сипатталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

   1. «Жалпы экономикалық  теория ». Оқулық.  Ө.Қ. Шеденов,  Б.А. Жүнісов, Ү.С. Байжомартов,  Б.И. Комягин. / Жалпы редакциясын басқарған Ө.Қ. Шеденов – Ақтөбе, « Полиграфия», 2004 ж.

2. Экономикалық теория: Оқу құралы / Я.Ә. Әубәкіров, Б.Б.  Байжұмаев, Ф.Н. Жақыпова, Т.П. Табеев. – Алматы: Қазақ университеті, 1999ж.

3. «Капитал». Саяси  экономия сыны III том. К.Маркс. «Қазақстан» баспасы Алматы – 1973.

4. Қазақстан экономикасы:  Оқу құралы. Қ.Р. Нұрғалиев . Алматы: Қазақ  университеті, 1999ж.

5. Халықаралық экономикалық  қатынастар:  Оқу құралы. Н.Қ. Мамыров,  Д.М. Мадиярова, А.Е.Қалдыбаева. Алматы: Экономика, 1998ж.

6. Сырқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік. Оқу құралы. Д.М. Мадиярова, С.О. Есімбаева, С.Ө. Читанова, Н.Ж. Бекеева. Алматы: Экономика, 2000ж.

7. Қазақстан экономикасын  басқару негіздері. Оқу құралы. К.Б. Бердалиев. Алматы: Экономика, 2001ж.

8. ХХІ ғасырға қандай экономикамен кіреміз. О. Сәбден. Алматы: Қазақстан, 1997ж.

9. «Капитал» Қосымша  құн өндіру ІV том. К.Маркс.  «Қазақстан» баспасы Алматы –  1973ж.

10. Экономикалық теория  негіздері. Оқулық. Я. Әубәкіров,  К.Нәрібаев, М.Есқалиев, Е. Жатқанбаев, Е. Байжұмаев, С. Досқалиев, Ж.Жәйшібеков.

11. Халықаралық экономикалық  қатынастар. Оқу құралы. Е.Н. Нәбиев. Астана – 2001ж. 

12. «Кәсіпкердің орысша-қазақша  экономикалық түсіндірме сөздігі». Ж.М.Аяпова, М.Е. Арынов. Алматы: "МВП" "Инкар", МЧП "Тулга". 1993г.

13. Саяси экономия негіздері.  Оқу құралы. Т. Қожамқұлов. «Қайнар»баспасы  – 1991ж.