Материалдық емес активтер ұғымы және оларды жіктеу

Кәсіпорынның өзімен жасалған материалдық емес активтің бастапқы құны нақты жұмсалған тікелей  шығындар және шынайы анықталған үстеме шығындар сомалары бойынша анықталады.

Баланстық құны – бұл материалдық емес активті қаржылық есеп беруде көрсету сомасы, ол бастапқы құн мен жинақталған тозу сомасының айырмасы ретінде анықталады.

Амортизацияланатын  құн – бұл активтің бастапқы құнынан жойылу құнын шегергенге тең болады. Материалдық емес активтің амортизацияланатын сомасын оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде жүйелі бөлу амортизация деп аталады.

Жойылу құны – бұл пайдалы қызмет мерзімі соңында өткізу бойынша жоспарланған шығындарды шегергеннен кейін алыну межеленген сома. Материалдық емес активтің жойылу құны мына жағдайларда нөлге тең болып саналады:

• активтің пайдалы қызмет мерзімі соңында үшінші тараппен оны сатып алу үшін келісім-шарт жоқ;
• берілген материалдық емес актив түрі бойынша белсенді сату нарығы жоқ, сол себепті жойылу құнын шынайы внықтау мүмкін емес.

Материалдық емес активтердің  бухгалтерлік есебінің міндеттері:

• материалдық емес активтердің түсуі, орын ауыстыруы және шығуы бойынша барлық өзгерістердің есепте уақытылы және дұрыс құжатталуы және көрсетілуі;
• материалдық емес активтердің әрбір объектісінің сақталуын және рационалды пайдаланылуын бақылау;
• материалдық емес активтердің амортизация сомаларының есепте уақытылы және дұрыс есептелуі және көрсетілуі;
• материалдық емес активтерді өткізу немесе басқадай шығу нәтижелерін есепте дәл көрсету;
• материалдық емес активтерді түгендеуді уақытылы және толық жүргізу және оның нәтижелерін есепте көрсету.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Энергия” ҚК ЖШС-нің қазан айындағы материалдық емес активтер есебі бойынша шоттар корреспонденциясын қарастырайық (7-12 қосымшалар):

 

“Энергия” ҚК ЖШС материалдық  емес активтер есебі бойынша шоттар корреспонденциясы

Р/с	Операция мазмұны	Сомасы, теңге	Шоттар корреспонденциясы
			Дебет	Кредит
1	Құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізуге лицензия алынды	52000	101	671.1
2	Жеке кәсіпкерден 1С: Бухгалтерия  бағдарламасы алынды	69000	102	671.1
3	Кәсіпорынды қайта құру бойынша заң фирмасының қызметтері қабылданды	58000	104	671.1
4	Кәсіпорынның қайта  құрылуына байланысты мөр, штамп дайындау қызметтері қабылданды	24000	104	671.1
5	Алынған материалдық  емес активтер бойынша жеткізушілер шоты төленді (банк көшірмесі бойынша)	203000	671.1	441
6	Алынған лицензия бойынша  амортизация есептелінді	5800	821.1	111
7	Бағдарламалық қамтамасыз ету бойынша амортизация есептелінді	826	821.1	112
8	Ұйымдастыру шығындары  бойынша амортизация есептелінді	2114	821.1	114

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Рефератты жазу және тақырыбымды қарастыру барысында мынадай қорытындылар жасадым:

1. “Энергия” құрылыс кәсіпорны жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі қызметтері: өндірістік қызметіне жобалық-сметалық құжаттаманы жасау, жаңа техникалық жабдықтарды дайындау және монтаждау, ғимараттар құрылысы, жылу жүйелерін күрделі жөндеу, қала және облыс тұрғындары үшін тұрмыстық жылу қазандарын, санитарлық-техникалық бөлшектерді дайындау.

2. Серіктестікте орындалған жұмыстар және қызметтер көлемі есепті 2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда 22404,5 мың теңгеге ұлғайғанын көріп отырмыз. Бұл есепті жылы серіктестікке тапсырыстың молаюымен түсіндіріледі. Қазір нарықта серіктестіктің бәсекелестері өте көп, ал тапсырыстың көбеюі бұл тұтынушылардың серіктестікке сенімділігі мол екендігін дәлелдейді.  Орындалған жұмыстар көлемінің молаюына байланысты сәйкесінше орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны да өткен жылмен салыстырғанда 10995,1 мың теңгеге ұлғайған.

3. Серіктестік есепті жылды 4188,1 мың теңге таза табыспен аяқтап отыр. Бұл “Энергия” құрылыс кәсіпорны жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің  қызметінің тиімділігін, нәтижелілігін және рентабельділігін дәлелдейді.

    4. Серіктестікте  материалдық емес активтер есебі  үшін 10 “Материалдық емес активтер” бөлімшесінің төмендегі шоттары арналған:

101 “Лицензиялық келісімдер”

102 “Бағдарламалық қамтамасыз ету”

103 “Патенттер”

104 “ Ұйымдастыру шығындары  ”

105 “Гудвилл”

106 “Басқадай материалдық  емес активтер”

Серіктестікте аталған  шоттардың дебеті бойынша материалдық  емес активтердің ай басындағы және соңындағы қалдығы, олардың келіп  түсуі бойынша операциялар; ал кредиті бойынша – материалдық емес активтердің шығуы көрініс табады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

 

1. Конституция Республики Казахстан — Алматы: Адилет — пресс, 1997
2. ҚР Президентінің 26.12.95 ж. № 2732 «Бухгалтерлік есеп туралы» Заң күші бар жарлығы
3. ҚР Президентінің 26.12.95 ж. № 2732 «Бухгалтерлік есеп туралы» Заң күші бар жарлығына толықтырулар мен өзгертулер 21.6.2001ж
4. ҚР Аудиторлық қызмет туралы заңы 20.11.1998
5. ҚР Аудиторлық қызмет туралы заңына өзгерістер енгізу туралы 15.01.2001
6. Гражданский Кодекс Республики Казахстан. — Алматы: Борки, 1999
7. Уголовный кодекс Республики. — Закон РК от 16 июля 1997 № 167 —1.—Алматы: Даур, 1998
8. Казахстанские стандарты по аудиту. Алматы Қаржы қаражат, 1995
9. Кодекс этики аудиторов РК. Алматы Қаржы қаражат, 1995
10. Международные стандарты по аудиту
11. Бухгалтерлік есептің стандарттары мен әдістемелік ұсынымдары
12. Әбдіқалықов Т.Ә., Сәтмұрзаев А.А. Шағын кәсіпорындарда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. 1966 ж.
13. Дүйсенбаев К. Тасмағанбетов Т.А. Шаруашылық қызметін талдау теориясы. 1991 ж.
14. Ержанов М.С. Ержанова С.М. Учетная политика на казахстанском предприятий. Алматы 1994 г.
15. Кондраков Н.П. "Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности и аудит" 1994 г.
16. Кашаев А.Н., Островский О.М. О принципах бухгалтерского учета. Бухгалтерский учет, 1996 г.