Психикалық дамуы тежелген балалармен еңбек сабағын жүргізу және оның маңызы

ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ ТЕЖЕЛГЕН БАЛАЛАРМЕН ЕҢБЕК САБАҒЫН ЖҮРГІЗУ  ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ

 
МАЗМҰНЫ  
КІРІСПЕ  
І. ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ ТЕЖЕЛГЕН БАЛАЛАРДЫҢ  ЕҢБЕК ЕТУ ӘРЕКЕТТЕРІН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

 
І.1. Психикалық дамуы тежелген балаларды еңбекке тәрбиелеудің психологиялық тұрғыдан теориялық алғы шарттары 

 
І.2 Психикалық дамуы тежелген балаларды еңбекке тәрбиелеуді психологиялық жағынан қалыптастыру және оның әдістері 

 
II. ТӘРБИЕНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 

 
2.1. Арнайы мектептердегі тәрбиенің мазмұны, спецификасы және ерекшеліктері 

 
2.2.Тәрбиелеудің жалпы сипаттамасы. Тәрбие, оның ішінде еңбек тәрбиесі жөнінде көрнекті ғалымдардың  теориялық сипаттамасы.

2.3. Қазақ мәдениетіндегі еңбек құндылығы, ұлттық ойындарды оқу және тәрбие үрдісінде пайдаланудың өзектілігі.

 
ІV. ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ ТЕЖЕЛГЕН БАЛАЛАРҒА ЕҢБЕК ПРОЦЕСІНІҢ БАРЫСЫНДА АЗАМАТТЫҚ, ҚҰЛЫҚТЫҚ, ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ АСПЕКТІЛЕРІ

 
3.1. Еңбек сабақтарында дамуында психикалық дамуы тежелген балаларды еңбекке тәрбиелеудің маңызы  
3.2. Психикалық дамуы тежелген балалармен еңбек сабақтарын ұйымдастыру әдістері.

 
КОРЫТЫНДЫ  
ПАДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

КІРІСПЕ  
Мектептер қоғамның барлық даму кезеңінде және бүгінгі білімді жаңалау, 
Солардың бірі мектептегі сыныптан тыс жұмыстар. Мектептерде сыныптан тыс 
Оқушылардың сабақ үстіндегі және сабақтан тыс әрекеттерінің кірігуі қоршаған 
Мектептерде оқу және тәрбиенің кіріктірілуі мына төмендегідей жұмыстар арқылы 
базалық кәсіпорындарда, табиғат аясында, мұражайларда, мәдени мекемелерде мектептен 
ауылдық гимназияларда, лицейлерде оқыту үшін әртүрлі жастағы дарынды балалар 
таңдауы бойынша, еркін сабақтар, оқу пәндері бойынша олимпиадалар жүргізу;  
кәсіптік бағдар бойынша соған сәйкес бағдарламаларын оқыту кезінде арнаулы 
кіріктірілген және пән аралық оқу сабақтарын жүргізу;  
Оқушылардың сабақ үстіндегі және сабақтан тыс әрекеттерін кіріктіру бірыңғай 
Мектептің басшыларынан, мұғалімдерден кәсіби икемділіктері мен шығармашылық қызметте, 
Оқушылардың сабақтан тыс әрекеттеріндегі оқу мен тәрбие процестерін кіріктіруді 
ұлттық және жергілікті дәстүрлерді ескере отырып, мектептің тәрбие қызметінің 
оқушылардың қызығушылығы мен сұраныстарына қарай шығармашылық бірлестіктер, үйірмелер, секциялар 
оқушылардың мектепте демалыс уақытын (шығармашылық байқаулар, пікір сайыстар, 
оқушылардың клубтық бірлестіктерін, үлкендер мен балалардың шығармашылық ұжымдарын ұйымдастыру 
оқушыларды саналы түрде кәсіп таңдауға, экономикалық білімдерді, ауылдағы өндірістік 
оқушылар ұжымында өзіндік басқаруды дамыту: оқушылар арасынан үлкен оқушылар 
мектептің қоршаған ортамен байланысын кеңейту, қала оқушыларының қарым – 
Оқушылардың сабақтан тыс уақыттағы ақыл – ой, танымдық сипаттағы 
Жалпы алғанда, сабақтан тыс әрекеттер оқушылардың білімдерін кеңейтіп, 
Қазіргі қоғамда мектеп оқушыларының тәрбиесі мәселелі жағдайда. Әр бала 
Адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында еңбек шешуші факторлардың бірі. 
«Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясының кезектен тыс ХІІ съезінде партия 
Еңбек арқылы адамның денесі, көзқарасы, эстетикалық және ақыл-ой деңгейі 
артады.  
Балалар мен жастардың еңбек тәрбиесі ежелден-ақ ата-ана парызы, бүкіл 
Халық еңбекті асыл мұрат деңгейінде қарады. Адам өзінің жан 
Жас ұрпақты халқымыз жалпы еңбек сүйгіштікке тәрбиелей отырып, "он 
Қоғамның ең басты талаптарының бірі - әр азаматтың өмірде 
Мектепте еңбекке тәрбиелеу - тәрбиенің жалпы жүйесінің құрамды бөлігі. 
Жасөспірімді, еңбекке тәрбиелеудің жалпы міндеттері бірнеше жеке міндеттерді орындау 
Балаларды енбекке психологиялық және практикалық тұрғы-дан дайындау - бұл 
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Мектеп оқушыларының жеке басының азаматтығын 
Бұл істе әр түрлі әдебиеттер, бұқаралық-ақпарат құралдарының 
Зерттеудің міндеттері:  
Мектептегі еңбек тәрбиесінің маңызы мен міндеттерін қарастыру.  
Еңбекке үйрету және оған байланысты оқуды ұйымдастырудың ерекшеліктерін зерттеу.  
– Оқушыларға еңбек процесінің барысында азаматтық, құлықтылық, эстетикалық аспектілер 
Зерттеу объектісі: Мектеп оқушыларының жеке басының азаматтығын қалыптастырудағы қоғамдық 
Зерттеу пәні: Педагогика.  
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдебиеттер, баспасөз материалдары, озат тәжірибеден.  
Дипломық жұмыс: Кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған 
Зерттеу тапсырмалары:  
Тәрбие әдістері мен теориясының дамуын талдау.  
Сабақта және сабақтан тыс тәртіпті құру, негізгі түсінігін 
Сыныптан тыс тәрбие жұмысының психологиялық себебін талдау.  
Сынып оқушыларының жеке бас ерекшеліктерінің көрінуі бойынша диагностикалық жұмысты 
Тәрбие әсері мен педагогикалық әдістерді сынып оқушыларына тәртіпті жақсарту 
Сынып оқушыларының индивидуалдық жұмыстарын жүргізу.  
Сынып оқушыларының сыныптан тыс жүргізілген жұмыстарда көрінген ерекшеліктерін талдау.  
І. МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЕҢБЕК ЕТУ ӘРЕКЕТТЕРІН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН 
І. 1.Оқушыларды еңбекке тәрбиелеудің психологиялық  
тұрғыдан теориялық алғы шарттары.  
Барша тіршілік иелері қоршаған дүниемен өмірлік маңызы бар байланыстар 
Адам ісәрекетінің нәтижесі нақты бір өнім. Ал осы 
Ісәрекет қоғамдықтарихи категория. Шынында да, қалаған жеке ісәрекет қоғам 
Қоғамдық қатынастар жеке адамдардың ісәрекетінен тыс болуы мүмкін емес. 
Ісәрекет әрдайым міндетті түрде психика қатысуымен түзілетін субьектінің обьектімен 
Ісәрекет қырларының ішінде психологияның зерттейтіні ісәрекеттің субьективтік жоспары, 
Белгілі жағдайда адамды, нақты ісәрекетке бағыттайтын ықпал қандай нәрсе? 
Хайуанаттар әлемінде қажеттілікті қамтамасыз ету белсенділікке мәжбүр ететін қандайда 
Адамның өз қажеттіліктерін қамтамасыз етуде нақты қоғамда тарихи қалыптасқан 
Қажеттіліктерді келіп шығу көзі және мазмұны бойынша бөлуге болады. 
Қоғамдық талаптар да мәдени қажеттіліктердің сан алуандығына бастау береді. 
Мазмұндық сипаты бойынша қажеттіліктерзаттасқан құндылық (тағам, киім,баспана,тұрмыстық мүліктер т.б.) 
Алайда, қажеттілік өздігінен саналы әрекет туындата алмайды, болған күнде 
Адам ісәрекеті, қылығы жөнінде сөз қозғалғанда, алдымен назарға алынатын 
Бірақ, әрекетке келтіруші ішкі субъектив ықпал бола тұрып, түрткі 
Ісәрекеттің мақсаты дегеніміз сол іс әрекеттің болашақ нәтижесін күні 
Әдетте, адам ісәрекет процесінде бір емес, ал бір топ 
Психологияның зерттейтін міндеттерінің және бірі бұл сезімдік қабылдау, 
Ісәрекетті психологиялық талдаудың нәтижесінде сол әрекеттің обьектісі болған заттар, 
Жантану проблемалары қатарында өз түсініктемесін күтетін мәселе: ісәрекеттің снадағы 
Сонымен, адам ісәрекетінде сол әрекеттің ішкі және сыртқы мазмұны 
Сыртқы заттасқан әрекетті әрдайым ішкі психикалық әрекеттің тысқы көрінісі 
Ісәрекет құрылымы жөніндегі проблема жантану теориясының дамуы мен көптеген 
Инженерлік психологияның дамуымен іс әрекеті тұрақталған алгоритмдер сипатындағы құбылыс 
Психологиялық тұрғыдан іс әрекет өте күрделі, көп өлшемді де 
Жекеадамның әрекеті еңбек ісәрекетінің қандай да бір көрінісі ретінде 
Затқа бағдарланған қимылдардан басқа адам ісәрекетінде денені қалыпты ұстау, 
Адам қимылының шын мәні мен жетілгендігі сол қимылды қажет 
Әрекетті құрайтын қимылдар тобы белгіленген мақсатқа орай басқарылады және 
Әрқандай жаңа іске кірісуде адам істің орындалу тәсілдерін білмегендіктен, 
Жаттығу, үйрену нәтижесінде қалыптасатын адамның саналы іс әрекеті бірліктерінің 
Адамның қай әрекеті болмасын үш тараптан тұрады:қимылдық, сезімдік және 
Әрекет құрылымындағы бірліктердің біршама автоматтанып, дағды қалыптасуынан келесі тәсілдер 
а) әрекет орындалуы майда қимыл қозғалыстар біртұтас 
ә) әрекетке сезімдік бақылау қимылды көзбен бақылау бұлшық 
б) әректті санамен реттеп бару зейіннің әрекет тәсілдерінен сол 
Дағды қалыптасуда адамның жеке басының ерекшеліктері үлкен маңызға ие.Күрделі, 
Дағды әрекет мазмұнына орай әртүрлі болады:  
а) қимыл әрекеттік дағды (спортсмендер әрекеттерінің бекуі);  
б) сезімдік ( түр түс тану, балалардың алғашқы 
в) интелектуалды дағдылар ( есп, оқу, жаттау т.б.)  
Бұлардан басқа аралық дағдылар да айырылады: сезімдікқимыл дағдысы (жазу, 
Адамзат іс-әрекетінің тарихи қалыпты түрі- еңбек. Еңбек жалпы психологиялық 
Еңбек желісінде тек еңбек құралдары ғана емес, адамның сол 
Баланың әрқандай даму кезеңдеріне сай еңбек әртүрлі болады. Бүгінгі 
Қай жас кезеңінде болмасын іс әрекеттің үш түрі де 
І. 2. Ересек адамдар мен балалардың психологиялық  
ерекшеліктері  
Еңбек үстінде жеке адамның сапасы психологиялық процестерінің ерекшеліктері және 
Баланы екі жастан бастап еңбекке тәрбиелеген дұрыс және ол 
Көрнекті кеңес педагогы А.С.Макаренко балаларды еңбекке тәрбиелеу саласындағы мәселелерге 
Психология ғылымында адамның жеке басы сапасын, оның ішінде еркі 
Оқушылар инициативасына психологиялық талдау жасауда мынандай жоспарда жүргізуге болады. 
Адамның ерік сапалары тәрбие үстінде дамып, дербес тәрбие кезінде 
Жеке адам еркінің сапалары іс-әрекет үстінде көрініс береді. Олар 
Психологтар балалар мен ересек адамдар жасының психологиялық ерекшеліктерін зерттеумен 
Бала мен ересек адамдардың психологиясын жеке зерттеу бүгінгі психология 
Инициатива әрқашан қоғамдық заңды ықпалға сәйкес ,жеке адамның саналы 
Оқушылар бастауыш сыныптан орта мектеп бағдарламасына көшкен кезде де 
Көп жағдайларда жас өспірім тәрбиесіне кейде ата- аналар мен 
Жеке адам сапасын қарастырғанда иницитиава тралы түсінік беру керек. 
Жас өспірімдердің еңбекте инициатива көтеруіне мән беріп, оны қоғамдық 
Оқушылардың еңбекке деген белсенділігінің қалыптатасуы мен психологиялық ерекшеліктерінің дамуын 
Жоғарғы сынып оқушыларының еңбек етудегі белсенділігінің тұрақтану мүмкіншіліктерін бақылап 
Ересек адамдар балаларының оқушыға арналған ережедегі жеке пункттерді қалай 
Көптеген оқушылардың ереже пункттерімен таныс екендігіне күмән жоқ. Бірақ 
Осыған байланысты мынадай сәттердің:а)еңбек мұғалімдері жас өспірімдердің психологиялық ерекшеліктерін,олардың 
Оқушылар еңбекке әртүрлі көзқараста араласады.Олардың еңбекке үйрену барысында 
а)ынталы;  
ә)салғырт  
б)амалсыз.  
Еңбекке ынталы қатысу дегеніміз-оқушылардың тапсырмаларды беріле,көрсетілген талаптарға үйлесімділікпен барлық 
Еңбекке салғырт қатысу дегеніміз-оқушылардың берілген тапсырмаға немқұрайды қарап,енжарлықпен орындауы.Олар 
Еңбекке амалсыз қатысу дегеніміз - оқушылардыңберілген тапсырманы орындаудың жиі-жиі 
Оқушылардың еңбек ету барысындағы себебін ашу кезінде металл өңдеу 
Осы сабақта:  
а)ағаш өңдеу,  
ә)қоғамдық-пайдалы еңбек,  
б)өзіне-өзі қызмет ету шаруашылық-тұрмыстық еңбек жағдайлары да ескерілді.  
Өйткені, тапсырылған іске дұрыс қараудың түпкі негіздерін олардың үй 
Көбінесе оқушылар ересек адам жеке тапсырма берген кезде оны 
Еңбекке ынталы болудың аса маңызды себебі-инициатива көрсете білу. Жеке 
Ересек адам өмір тәжірибесіне орай өзін-өзі бақылауға дағдылана алады,ал 
Өзіне-өзі бақылау-бұл оқушылардың жұмыс үстінде өзін-өзі дербес ұстап, 
І. 3. ОҚУШЫЛАРДЫ ЕҢБЕККЕ ТӘРБИЕЛЕУДІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒЫНАН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ 
Негізгі мақсат еңбекке, жалпы іске немқұрайлы қарап, айтарлықтай белсенділік 
а) оқушының еңбек пен өмірге объективті сыртқы қатысы;  
ә) еңбектің қай түрі оқушылардың ерік сапасын бейнелейтіндігін анықтау. 
Еңбекке тәрбиелеудегі жанұя жағдайларының оқушыларға ықпалы.  
Оқушыларды еңбекке баулуда, олардың жас ерекшеліктері негізгі фактор болатындығы 
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеуді ұйымдастыру әдістері түсінікті болу үшін жүргізілген 
Зерттеу жұмысы политехникалық еңбекке тәрбиелейтін жалпы білім беретін орта 
Екі жыл бойы үш серияда жүргізілген экспериментке 196 оқушы 
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу жөніндегі эксперименттің нәтижелі жүргізілуі үшін алдын 
а) сынып жетекшілері берген және олардың ата-аналары толықтырған психологиялық 
ә) оқушының денсаулығы және ойлау қабілетінің дамуы, еңбекке ынталығы 
б) жанұяның әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы,  
в) оқушының оқуға, еңбекке қатысы, оның оқу үлгерімі мен 
г) оқушының іске белсенділігі туралы мінездеме;  
ғ) инициатива ерекшеліктері темперамент және иннициатива, қызығушылық және 
д) Белсенділіктің қалыптасуы және ерекшеліктеріне байланыстылығы;  
е) белсенділіктің айқындау формалары (жиі ме,және өзгеден ерекшелігі);  
ж) оқушының белсенділікті еңбек етуі кезінде түсінуі.  
Оқушылардың еңбекке қатысын анықтау үшін еңбек сабағына кіріспестен 
Бұл тақырыптардың тиісті мәселені толық қамтуы үшін педагогикалық кеңесте 
I.Менің мектепте жүргізілетін пәндерге көзқарасым- деген тақырып бойынша мына 
1.Сен қай оқу пәнін ұнатасың?  
2.Сенің көңілің бұл тақырыпқа неге ауды?  
3.Оқу пәндерінің қайсысына енжар қарайсың және неліктен?  
4.Сен еңбек сабағына қалай қатысасың және саған не ұнайды,не 
5. Мектепте саған ұнамайтыны не?  
II. «Сен сабақ үстінде өздігіңнен иннциатива көтеріп,бастама жасай алдың 
1.Сен «Инициатива», «Өз бастамаң» деген сөздерді қалай түсінесің?  
2. «Инициатива», «Өз бастамаң» деген сөздердің мәні бірдей ме 
3. Өзіңе тапсырылған істі орындау кезінде қосқан жаңалықтарың 
4. Еңбек сабағында өзің бастама көрсете аласың ба? Сабақтардағы 
5. Сен еңбекке баулу ( металл өңдеу , ағаш 
Осы жоспарда берілген анкеталық сұрақтар жоғарыда айтылған мектепте 
Оқушылардың еңбектегі инициативасын айқындау үшін арнайы әңгіме өткізу керек. 
Еңбек сабағында қыздар мен ұлдардың жеке еңбек саласына бағыт 
Экскурсияны мынадай екі мақсатта ұйымдастыруға болады:  
1.Жалпы білім беретін пәндерден алған білімін еңбекке,пайдалана білу(оқушыларға белгілі 
2. Еңбек етудегі практикалық тәжірибе мен оның рөлін түсіну 
Өндірістік эксперименттер негізінде оқушылар инициативасының қалыптасуы мен дамуы жөніндегі 
Негізгі мақсат шарттардың орындалуын жеке адамның ғана емес сонымен 
Оқушының психикасына жақсы әсер ете отырып,олардың алдарына қойған міндеттерді 
Сондай-ақ,тәжірибе жүргізу кезінде психология ғылымында жаппай танылған әдістер де 
а) оқушының еңбекке қатысына,оның еңбекте көрсеткен иннициативасына бақылау жасау;  
ә) тәжірибеге қажетті анкеттер алу;  
б) жеке және топтап әңгіме жүргізу;  
в) ата-аналар мен класс жетекшілері берген деректерді, сипаттамаларды пайдалану.  
Оушылардың еңбекке қатысын айқындауда олардың еңбекке деген көзқарасын да 
1. Тәжірибе өткізілгенге дейін оқушының еңбекке деген инициативасының көрініс 
2.Тәжірибе соңынан қандай нәтижеге жеткендігі нақтыланды.Сондай-ақ, тәжірибе үстінде оқушының 
Сыныптағы оқушылардың еңбекке қызығуын күнделікті сабақ үстінде дамыта отырып, 
Еңбекте оқушылардың белсенділігін арттыру-негізгі шарттардың бірі. Оқушылар еңбек ету 
Шеберханадағы жұмыстарды әр оқушыға жеке бөліп орындатудың маңызы зор. 
Оқушылардың еңбек ету кезіндегі іс-әректін көптеген ғалымдар зерттеді. Мысалы 
Оқушылардың психологиялық қасиеттері мен инициативасын мына шарттарды орындау арқылы 
а) берілген тапсырма оқушылардың еңбек ету кезінде ойланып, ынталануына 
ә) еңбек жөніндегі әр түрлі мәселелер мен міндеттерді оқушылардың 
б) оқушыларды еңбек процесінде алған теориялық және практикалық білімдерін 
в) оқушыларды еңбек етуге қызықтыра білу;  
г) оқушылардың көрсеткен инициативасын дер кезінде көре білу керек.  
Оқушылардың еңбек сабағы программасында белгіленген көлемдегі тапсырмасын жұмыс барысында 
Сондықтан оқушылардың психологиялық ерекшеліктерін қалыптастыруға басты назар аудару керек. 
Оқушылардың еңбек ету кезінде иннициатива көтеруі үшін мынадай екі 
а) берілген тапсырманы бұрын орындалған тапсырмадан күрделі болуын ойластыру;  
ә) берілген тапсырманы орындау үшін оқушының қалай да шығармашылық 
Сондай-ақ, оқушылар берілген тапсырманы орындау барысында істің жемісті болуына 
а)жұмыс істегенде әдісті дұрыс таңдап алу;  
ә)белгіленген мерзімде жұмысты аяқтау;  
б)жұмыстың істелу ерекшелігін таба білу.  
Оқушылар иннициативасын дамыту үшін берілген нұсқаулар сипаты маңызды роль 
Бұдан шығаратын қорытынды – оқушыларға берілген тапсырма туралы толық 
Егер оқушылар негіздері бойынша қажетті теориялық білімді игеріп, оны 
Оқушының жұқа қаңылтыр мен сым темірлерді өңдеу кезіндегі, яғни 
Оқушының техникалық сапа жөніндегі көрсеткіші оллардың теориялық білімі мен 
Еңбек сабағы оқушының басқа пәндерге қатысын анықтаған жағдайда маңыздылығын 
Оқушылардың ғылым негіздері бойынша білім алуы мұғалімнің шеберлігіне,оқу материалын 
Оқушылардың еңбектен ләззат алып, оны сүйе білуі үшін мұғалім 
Жас өспірімдерді ересектер қатарына қосуға болмайды, сондай-ақ олар балдырғандық 
а)өткізілетін еңбек практикумдардың оң жылдықты бітіру соңынан қалайтын мамандығына 
ә) шеберхананың сабақ өткізуге қолайлы техникалармен жабдықталуы;  
б) мұғалім сабақты іскелікпен өткізуі.  
Оқушылардың істеген ісіне қарай көрсеткен инициативасын үнемі қолдап,ынталандырудың маңызы 
Оқушылардың белгілі бір қалыпта шектеліп қалмай,ой белсенділігін, конструктивті-техникалық тапқырлығын, 
1.Оқушыларды дербес еңбекке тарту арқылы жауапкершілігін арттыру;  
2.Берілген тапсырманың маңызын ашып оны орындаудың жолдарын баяндау арқылы 
3.Оқушылардың конструктивті,технологиялық және оперативті бейімділіктерін дамытатын тұрғыда еңбек 
4.Оқушылардың тапсырманы қалай орындағандарын бақылаумен бірге өзінше ойланып,еңбектенуіне жағдай 
Оқушыларды еңбек сүйгіштікке тәрбиелеудее арнаулы әдебиеттерді,анықтамаларды т.б.әдебиеттерді орынды пайдалана 
Жас өспірімдердің еңбекке қабілеттілігін дамыту көбінесе қолайлы жағдай жасайтын 
Сабақтарда оқушылардың теорияны, өндірістің ғылыми принциптерін меңгеруі теория мен 
Мектепте оқушыларды еңбекке моральдық жағынан жоғары ынталы, ұжым алдында 
Мұғалім оқушылардың бастамасын, инициативасын бірден аңғарып, шығармашылық тұрғыдан жемісті 
Оқушылардың өзіне-өзі қызмет етуі және үй шаруасына қатысуы мынадай 
1.Киімді күтіп ұстау:  
а) аяқ киімді тазалау;ә)шалбар,көйлек,галстук тағы басқаларды өтектеу;  
б) жеке басқа қажетті ұсақ-түйектерді жуу;в)әр түрлі жамау ,тігін 
2. Үй шаруасындағы жұмыстар;  
а) отын жару;  
ә)еден жуу;  
б)дүкеннен азық-түлік сатып әкелу;  
в) көкөніс тазалау және үй еденін жинастыру кезінде пайда 
г) өзінен кіші іні-қарындастарына жәрдемдесу т.б.  
Оқушылардың өзіне-өзі қызмет етуде және үй шаруасына көмектесуде қандай 
ІI. ТӘРБИЕНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ  
Қазіргі мектептердегі теориялық мазмұны  
Тәрбиелі адамдар адамның жеке басын  
ардақтай біледі, сондықтан да ол әр  
уақытта мейірбанды, жайдарлы, сыпай,  
көнгіш келеді.  
А.П.Чехов.  
Қазіргі педагогикада педагогикалық процестің мазмұны «білім, дағды, әдет, жеке 
Педагогика тарихында негізгі мазмұны бар тәрбие бағдарламасын құру болды. 
Қазіргі шарттарда тәрбиелеуші теоретиктер мен практиктерде мазмұнды іріктеуде, тәрбие 
ЕВ.Бондарев пікірі бойынша тәрбиенің негізгі компоненттері:  
еркін жеке бастың тәрбиелеу (өзіндік сананың жоғары деңгейі, азаматтық; 
адамдық жеке басын тәрбиелеу (жақсылық, жанашарлық, мейірбандық, альтруизм, шыдамдылық, 
рухани жеке басын тәрбиелеу (танымда және өзіндік танымда, сұлулықта, 
шығармашылық жеке басын тәрбиелеу (дамыған қабілеттіліктер, жаңа іс-әрекетке қажеттілік, 
практикалық жеке басын тәрбиелеу (экономика негіздерін білу, еңбек сүйгіштік, 
В.А. Караковский тәрбие мазмұнының 8 жалпы адамдық бағалықтар анықтайды 
А.Ф. Лазурский және С.Л. Франк құрған тәрбие бағдарламасы бар. 
Бағдарлама тәртібі:  
заттарға қатынас;  
табиғат пен жануарларға қатынас;  
бөлек адамдарға қатынас;  
жыныстық махаббат;  
әлеуметтік топқа қатынас;  
жанұяға қатынас;  
мемлекетке қатынас;  
еңбекке қатынас;  
материалдық құндылық пен жеке мүлікке қатынас;  
өмірдің сыртқы нормаларына қатынас (құқыққа, мейірімділік және әдептілікке);  
адамгершілікке қатынас;  
діңге қатынас;  
ғылым мен білімре қатынас;  
өнерге қатынас;  
өзіне деген қатынас (өзінің физикалық және психикалық өміріне, өзінің 
Н.Е. Щуркованың «Оқушыны тәрбиелеу бағдарламасында» әлемге қатынасы 
Соңғы жылдары синпозиумда қабылданған үлгіге сәйкес жас кезеңдеріне, атап 
жаңа туған бала (туған сәттен бір-екі айға дейін);  
нәрестелік шақ (бір-екі айдан бір жылға дейін);  
ерте сәбилік шақ (бір жастан үш жасқа дейін);  
мектепке дейінгі балалық шақ (төрт жастан жеті жасқа дейін);  
бастауыш мектеп шағы (7 жастан 11-12 жасқа дейін);  
Жеткеншектік шақ (11-12 жастан 14-15 жасқа дейін);  
Жасөспірімдік шақ (14, 15-17 жасқа дейін).  
Бастауыш мектеп шағында баланың дене, психикалық дамуында кейбір ерекшеліктер 
Танымал педагогтар 7-12 жастағы балалар үшін әсіресе ұжымдық ойындардың 
Бұл жастағы балалар үшін еңбектің тәрбиелеік мәні өте зор. 
7-12 жастағы балалар ұзақ уақыттың дене еңбегінде, ауыр 
Тәрбие процесінде балалардың кейбір теріс қылықтары байқалады. Мысалы, өзімшілдік, 
Бұл жастағы балалармен тәрбие жұмысын дұрыс ұйымдастыру үшін олардың 
Бұл ерекшеліктерді тек ата-аналар еске алып қана қоймайды, оларды 
Жеткіншек кезеңде балалардың кейбір ерекшеліктерін есепке алып, тәрбие жұмысын 
Жас өспірімдер Отан алдында тұрған әлеуметтік саяси және мемлекеттік 
Тәрбиелік жұмыстардың түрлі формаларының негізіне тәрбиелік іс-әрекет түрлері жатқызылады:  
Интелектуалды-танымдық іс-әрекет;  
Балалылық-бағдарлау іс-әрекет;  
Қоғамдық іс-әрекет;  
Шығармашылық іс-әрекет;  
Спорттық іс-әрекет;  
Еркін қарым-қатынас іс-әрекеті оқушының индивидуалдық дамуында бағаланбас бөлігі. Мұнда 
Іс-әреткеттің әр түрінде қарым-қатынас болады; кітаппен (оның авторы және 
Тәрбие практикасында жоғары айтылған іс-әрекет түрлері өзара байланысады. Ал 
Оқушының өмірге ризалығы, бақытты сезінуі, барлық іс-әрекеттің жоғары жемістілігі 
Дені сау бала барлық жұмыстарға кіріседі. Ол құрдастарымен 
Тәрбие негізіне салауатты өмір салты ретінде үш негізгі идея 
салауатты өмір салтаның мәні мен мазмұны, мақсаты мен нәтижесі: 
Педагог өзі дене, рух, ақыл-ой гармония қозғалысында болу керек; 
Салауаттың өмір салтының идеясы мен әдістемесі сынып жетекшінің сыныппен, 
Тәрбие спецификасы және ерекшеліктері  
Тұтас педагогикалық процесте тәрбие ерекше орын алады. Жеке адамды 
Тәрбие жеке адамды мақсатты түрде қалыптастыру болып табылады.  
Тәрбие процесі дегеніміз – мақсатты орындауға бағытталған тәрбиеші мен 
Тәрбие процесінің бірқатар ерекшеліктері бар. Ең алдымен ол мақсатқа 
Тәрбие процесі қозғалмалы, үнемі өзгерісте болады.  
Тәрбие процесі – ұзақтылығымен сипатталады. Ол өз мәнінде өмір 
Тәрбие процесінің тағы бір ерекшелігі – үздіксізділігі.  
Мектептегі тәрбие процесі ол тәрбиеші мен тәрбиеленушінің жүйелі, 
Тәрбие процесі – кешенді процесс, кешенділік дегеніміз – мақсаты, 
Тәрбие процесінің кешенді сипаттамасы бірталай педагогикалық талаптарды орындауды, 
Тәрбие процесіне тән ерекшелік бұл мағынасыздық және нәтиженің белгізідігі. 
Тәрбиешілердің кәсіби дайындық деңгейі, олардың шеберлігі, процесті басқару 
Тәрбие процесі екі жақтылы. Оның ағымы екі бағытта жүреді: 
Тәрбие қоғамдық құбылыс, онсыз ешбір қоғамның алға дамуы, өркендеу 
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдету кезінде адам факторы жаңа 
Жас ұрпақтарға аға буынның жинақтап берген әлеуметтік бай тәжірибесін 
Тәрбие үрдісінің мәнін ашуда П.П. Блонский, С.Т. Шатский, 
Тәрдбие процесі арқылы жас өспірімдер халықтың материалдық және рухани 
Бұл проблеманың әлеуметтік-педагогикалық аспектісі Г.Л.Смирнов, Ю.Бабанский, Э.И.Моносзон, Г.И. Филонов, 
Сонымен тәрбие процесі дегеніміз – жеке адам мен балалар 
Тәрбие процесінің құрылысы өз ерекшеліктеріне байланысты алдына айқын мақсаттар 
Мектеп жағдайында тәрбие процесінің ұстайтын бағыттары мыналар:  
тәрбиенің мақсат-міндеттеріне орай адам тұлғасын жан-жақты үйлесімді дамыту; 
оқыту процесі барысында оқушыларды қоғамдық мәдениеттер мен рухани байлықтарды 
жас өспірімдердің еңбек сүйгіштік қасиеттерін еңбек процесінде қалыптастыруда 
әр саладағы қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктер ұжымды қарым-қатынаста 
оқушының танымдық қызметтерін ұтымды ұйымдастырып, олардың қоғамдық сапасын дамыту;  
әрбір оқушылардың айналасын қоршаған қоғамдық ортасына, ұжымына, жора-жолдастары мен 
жекелеген баллардың адамгешілікті сипаттарын және қоғамдық маңызды 
кейбір жекелнген оқушылардың жағымсыз қылықтары мен әрекеттеріне тежеу немесе 
Ендігі кезекте тәрбие процесінің екі жақтылық фунциясының мәні 
Мұғалім мамандығын өзіндік ерекшеліктері үнемі оқуда, творчествалық 
Балалардың белсенділігі мына формаларда көрініс береді: қарым-қатынас жасағанда, еңбекте, 
Мұғалім бойында тағыбір ерекшелік ол – творчество, шығармашылық еңбек 
Гумандылық-латынның-«гуманус»-адамсүйгіштік адам мен адамның қасиеттерге құрметпен қарау-деген сөзін білдіреді,қысқасы-адамгершілік.  
Педагогика әлемінде «баланың кемшілігін өзіне білдірмей жөнге салу керек»-деген 
Ал гумандық деген ұғымның түп негізіне үңілсек кез келген 
Ұстаздың адамгершілігі көпшілік ойлағандай тек баланың көзіне өзінің 
Ұстаздарға тән адамгершілік қасиетінің тағы бір кепілі, шәкіртіне деген 
Ұстаз шеберлігінің маңызды құрамы сөйлеу шеберлігі 
Оқушылар ең алдымен ұстаздың сыртқы көрінісін: киімін, жалпы тұлғасын 
Мысалы, А.С.Макаренко «бері кел» деген сөзді бірнеше түрлі саздылықпен 
Адам өзін-өзі тәрбиелеуде асқан шыдамдылық, қиыншылықтарға төзімділік, ерекше 
Орыстың педагогы К.Д.Ушинский жастық шағында өзін-өзі тәрбиелеу мақсатында жасаған 
Ерекше сабырлық ең болмағанда сырттай сабырлы болу.  
Сөз бен істе сабырлы болу.  
Қимыл-қозғалыстың ақылға қанымдылығы.  
Тез тоқтамаға келу.  
Өзінің жөнініде орынсыз бір сөз де айтпау.  
Уақытты мақсатсыз өткізбеу, кездейсоқ іске ұрынбау, тек көңілге алған 
Қажетті, не ұнамды нәрсеге ғана бой ұсыну, көрсеқызарлыққа салынбау.  
Әр кез өзінің істеген ісіне мұқият есеп беріп 
Еш уақытта да өткендегі, не қазіргі, не алда болатын 
Осы қажет журналды ешкімге көрсетпеу.  
Мектеп педагогы (мұғалім, сынып жетекшісі, тәрбиеші, түрлі деңгейдегі администратор) 
Педагогикалық іс-әрекет көп жақты және түрлі:  
диагностикалық (зерттеу, тәрбиесінің деңгейін анықтау, нәтиженің практикаға енуі);  
бағдарлы-болжамды (мақсат және тапсрманы анықтау, жоспарлау, нәтижелерді болжау);  
құрылымды-проективтілік (үлгі моделді құру, оны жүзеге асыру жолдарын анықтау);  
ұйымдастырушылық (тәрбиелеуші ортаны құруда және тәрбие процесін ұйымдастыру бойынша 
информациялық-түсіндірмелі (білімді беру, дағды, оларға қатынасты қалыптастыру, өзіндік позицияның 
коммуникативті (балаларға, жұмысқа, қоршаған өмір көріністеріне қарым-қатынас арқылы 
аналитико-бағалылық (оның мақсат – кері байланыстың құрылуы);  
шығармашылық-зерттеушілік (екі жағыбар: педагогикалық теорияны қолдану, өзіндік іс-тәжірибесін қолдану);  
Осы тізім арқылы педагогикалық іс-әрекеттің неғұрлым күрделі, әмбебаптың іс-әрекет 
Интеллегент адам туралы айтқанда, ең бірінші дәрігер мен мұғалімді 
Тәрбиешінің педагогикалық шеберлігінің заттық мінезі шығармашылыққа қабілеттілік. Шығармашылықты 
мәселелі жағдаяттарды талдау (келіспеушілікті шешу);  
болжамдарды қалыптастыру;  
мақсат қою (жақын және алыс мақсаттар);  
түзетуші тапсырма қою;  
жалпы қортыныды жасау;  
жеке тәсіл негізінде тапсырмаларды шешуде жалпы тәсілдер құру;  
белгілі элементтерден жалпы бағдарлаушы көрсетулер неізінде құрастыру;  
тапсырманы орындаудың стандартты емес тәсілдерді көру және 
шешу алгоритмі зерттелмеген стандартты емес тапсырмаларды шешу;  
стандартты емес тәсілдерді пайдаланатын тапсырмаларды шешу;  
мәселені көру және қалыптастыру (стандартты емес сұрақ қою);  
белгілі шарттарға сәйкестікті бағалау;  
мақсат жләне тапсырманы қалыптастыру;  
керек мәліметті тез іздеу;  
нақты жағдаяттарды көру;  
нақты жағдаяттарды талдау және шешу;  
таңдалған мәселені тудырмау;  
жетістікке жету жолдару және соңғы мақсаты жоқ тапсырмаларды 
заттар мен көріністерге полярлы көзқараста болу;  
фоннан тапсырманы айшықтандыру;  
саналы перспективті жоспарды жүзеге асыру;  
шешім қабылдау;  
алдын ала болжау;  
Мектеп педагогы тәрбиелеу субъектісі ретінде педагогикалық қателер мен тәсілдерден 
М.В.Зязько психологының берілгендерібойынша жаңа мұғалімдердің 82% тәртіп мәселесін алдыға 
М.В.Зязько қателердің төрт типін бөліп көрсетеді (мұғалімдердің төрт типін):  
„Жақсы көруші тиран“ . Сыныпта кіна сезімін тудыру 
„Мақтаушы“. Мұндай мұғалім оқушыларға жұмсақ сөйлеп, олардың алдында жақсы 
„Шыны. Салқын қандылық“. Мұндай жаңа мұғалімдер оқушылармен достық қатынастардан 
„Салқын деспот“. Ол тәртіпті сыныпта ешбір қиындықсыз сақтайды, 
Шынай өмірлік практикада түрлі типтердің сәйкестігі кездеседі.  
Тәрбие процесінің диалектикалық мәні, оның үнемі даму үстінде болып, 
Тәрбие процесінің диалектикалық мәні оның қарама-қайшылықта болып тұратындығында.  
Мысалы, мектеп пен отбасының арасындағы қарам-қайшылық, ұстаздардың талабына отбасы 
Сөйтіп, жеке тұлғаның даму, қалыптасу кезеңдеріне алдарына қойылатын қоғамдық 
Бүкіл тәрбие процесі ұйымдастырылп жүргізілудің әрбір кезеңдеріне ішкі қарам-қайшылықтарға 
Бірақ тәрбиенің бір жетілу кезеңінде оқушының жинақталған оқу іс-әрекеттері 
Сонымен, тәрбие процесінің ішкі қарама-қайшылығының мәні – оқушыларға 
мектеп тарапынан ұйымдастырылған жоспарлы тәрбие ықпалдары мен баланың 
педагогикалық ұжым мүшелері оқушыларға біркелкі талаптар қоймай, олардың іс-әрекеттері 
Жоғарыда көрсетілгендей тәрбие процесінің сыртқы қарам-қайшылықтарға назар аударып, оқушыларға 
Сендіру әдісінің тиімділігі оқушының санасында әрі сезіміне, көңіл – 
Сонымен жеке адамның санасын қалыптастыратын әдістердің маңызы:  
қоғамдық, моральдық, еңбек, эстетикалық т.б. күрделі ұғымдарды, түсініктерді, анықтамаларды, 
әрбір іс, қимыл, әрекеттердің, тәжірибелердің оң дәрежеде, жағымды, көтеріңкі 
нақтылы міндеттердің анық мақсатымен маңызы қоғамдық адамгершілік негізі арқылы 
Бұл топтағы әдістерді қолдануда мынадай педагогикалық – психологиялық талаптар 
сөз өте күшті сенім қаруы екенін түсіну;  
оқушыға шын мәнінде белгілі ережені түсіндіруге жаңа мәліметтер беру 
жеке бастың психологиялық табиғатын жақсы білу, сезімінің атқаратын 
оқушының өмірлік тәжірибесіндегі алғашқы жинақталған ұғымдар, түсініктер қорына, мінез-құлық 
мұғалімнің, тәрбиешінің немесе ата-ананың әңгімісіне, пікірлесуіне, түсініктемесіне баланың үнемі 
әр баланың көңіл-күйін, ынтасын арттыратындай өз ісінің, мінезінің кемшілігіне 
сендіру әдісінің барлық салаларының бірлікте, жүйелі түрде үздіксіз қолданғанда 
үнемі бір әдісті қолдану оқушыларға әсер етпейді.  
Тәжірибелі педагогтар тәрбие әдістерінің тұтас жүйесін пайдалануға ұмтылады, жеке 
Ең көп тараған әдістердің бірі – түсіндіру. Оқушыға адамгершілік, 
Өткізу әдістемесі тұрғысынан алғанда түсіндіру формаларының күрделі ісі- 
Этикалық әңгімелер – мораль мәселелері туралы кең түрде еркін 
Әңгіменің негізінде қоғамдық өмірдің әлеуметтік адмгершілік немесе эстетикалық, еңбек 
Әңгімелесудің тақырыбы, мазмұны танымдық, саяси, эстетикалық, адамгершілік, этикалық мәселелеріне 
Бұл әдістің негізгі мәні- теориялық қағидларды баланың санасына жеткізу, 
Әңгімелесу әдісіне қойылатын негізгі педагогикалық-психологиялық талаптар:  
таңдалған, ірктелініп алынатын тақырыптың актуалдылығы, оның тәрбие процесінің міндетіне, 
оқушылардың өмір тәжірибесіне, біліміне сүйену;  
оқушылардың жас мөлшеріне қарай әңгімелесу барысын дамытып отыру;  
әңгіменің мазмұнын өте мұқият іріктеу- оқушылардың сезіміне әсер ететін 
әңгіме тақырыптары мен мазмұны жоғарғы сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне 
қарастырылатын тақырыптың қызықты болуын; оны оқушылардың ойлауын, өздігінен толғану 
әңгімелесу барысында оқушылардың көңіл-күйлері көтеріңкі болуына жағдай туғызу тәрбиешілердең 
әңгіме және әңгімелесудің тақырыбына байланысты көрнекі құрал және техникалық 
әңгіменің қандай жерде қай жағдайда өткізілуінің де мәні бар. 
әңгімеге, әсірісе, әңгімелесу әдістеріне мұғалім жан-жақты әзірленуі қажет.  
Пікірталас дегеніміз- пікір таластырамын, талқылаймын деген мағынаны білдіреді. Оның 
Пікірталас оқушылардың сенімдерін ой елегінен өткізуге, дербес пайымдауға 
Пікірталас арқылы жастардың саяси және адамгершілік, ізгілік этикалық, праволоық, 
Пікірталас әдісіне қойылатын педагогикалық-психологиялық талаптар:  
пікірталасқа қойылатын мәселелер проблемалық сипатта болуы керек;  
жастардың айнала өмір құбылыстарына өздерінің пікірлерін, ойларын білдіруге, оларды 
Пікірталас өткізу қоғамдық міндет, парыз, жауапкершілікті сезіну, нақтылы 
Пікір талас шамамен мынандай тақырыптарда өткізіледі: «Демократия дегеніміз не?», 
Тәрбие процесіне үлгі-өнеге тәрбиенің ықпалды әдістерінің бірі болатын себебі 
Жеке адамның қоғамдық санасын қалыптастыру әдістерін қолдануға формализм болмауын 
Тәрбие әдісінің екінші тобына қоғамдық мінез-құлықты қалаптастыру және іс-әрекетті 
Бұл топқа педагогикалық талап, үйрету, жаттығу, тапсырма, тәрбиелік жағдаяттарды 
Педагогикада жеке адамның қалыптасуы нақтылы іс-әрекет болған жағдайда ғана 
Бұл топтағы әдістің психологиялық тұрғыдан ерекшелігі-адамның іс-әрекеті жеке басының, 
Адамның дамуы мен мінез-құлқын қалыптастыруға қарым-қатынастың түрлері елеулі ықпал 
Балалардың жағымды мінез-құлықтары мен қарым-қатынастары ең алдымын олардың әр 
Бұл топтағы әдістер арқылы тәрбиеленушілердің еңбекке жауапкершілік қоғамдық мінез-құлық, 
Тәрбие әдістерінің үшінші тобына тәрбиеленушілердің мінез-құлықтары мен іс-әрекеттерін ретке 
Бұл әдістерді қолдануда педагогикалық-психологиялық тұрғыдан ескеретін жағдайдың бірі-бала тәрбиенің 
Тәрбие әдісінің үшінші тобының мадақтау, жазалау және жарыс ұйымдастыру 
Мадақтау-оқушылардың тәртібін, құлқын бағалап және көтермелеп отыруда педагогикалық ықпал 
Мадақтау оқушының өзінің адамгершілігін сезінуіне, өзінің мінез-құлқына бақылау жасауға, 
Жазалау-педагогикалық ықпал етудің жолы. Мұғалім мектептен тыс жазалау шарасына 
оқушыға жаза қолданғанда талап қоя болу және оқушының басына 
жазаның еш уақытта кек алу, баланың жеке басының адамгершілік 
жаза қолдануда әділеттілік өте қажет. Әділетсіз және негізсіз жаза 
жаза қолдануда педагогтік әдепті сақтау жазалаудың тәрбиелілік тиімділігін арттыра 
Жарыс мінез-құлық пен іс-әректті ынталандыру әдісі. Жарыс әлеуметтік- психологиялық 
Тәрбие әдісінің төртінші тобына тәрбие процесін жетілдіру талаптары 
Тәрбиенің бұл топтағы әдістерін қолдануға тәрбиеші мен тәрбиеленушінің тәрбие 
Сонымен тәрбие әдістерінің ықпалын, оның сапасын және нәтижесін зерттеу, 
Тәрбие процесінде әр әдістің жеке оқшауланған құралдары шешуші орын 
Қазіргі мектеп тәжірибесінде бұл әдіс әрбір баланың өзіндік педагогикалық-психологиялық 
2.3 К.Д.Ушинскийдің педагогикалық жүйесі  
К.Д.Ушинский: «Тәрбие-жан-жақты дамыған тұлғаның қалыптасуының мақсатты, саналы процесі». Бұл 
Еңбек тәрбиесі–«Еңбектің психикалық және тәрбиелік мағынасы» мақаласында адамның дене, 
Кесте 1. Еңбек тәрбиесі  
Ақыл – ой тәрбиесі  
Оқу  
Ойын  
Шығармашылық әрекет  
Еңбекке баулу  
Қиындықты жене білуге баулу  
Қабілетіне сай еңбек  
К.Д.Ушинский оқытудың негізгі тәсілі тұлғаның ақыл-ойының, дене бітімінің, 
Кесте 2. Оқыту жүйесінің мәні  
Оқыту үрдісі – оқытушының білім, білік, дағды  
беруі және оларды оқушының меңгеруі  
Материалды біртіндеп күрделендіру  
өмірмен  
байланысы  
оқытудың шарттары  
балалардың сұранысы мен қызығушылығын ескеру  
К.Д.Ушинскийдің педагогикалық жүйесінде сынып-сабақ жүйесі мен оқыту әдістері мәселелеріне 
1. Сыныптың бір құрамдылығы  
2. Сынып сабақтарының берік кестесінің болуы  
3. Сыныптағы барлық оқушылармен фронталды сабақ жүргізу  
4. Сабақта фронталды және жеке жұмыс үйлесімділігі  
5. Сабақта оқыту барысындағы мұғалімнің жетекші рөлі  
6. Оқыту тәсілдері мен формаларының алуан түрлілігі  
7. 45 минөттік сабақ өткізу мерзімі  
Сабаќтаѓы оқыту жүйесін екі кезењге бөледі:  
1 кезең – қабылдау, салыстыру, сәйкестендіру және түсініктің қалыптасуы  
2 кезең – бекіту, қорытындылау (қорыту).  
2.4 Тәрбиелеудің жалпы сипаттамасы  
Адамды оқыту мен тәрбиелеу арасындағы байланыс - педагогикалық психологияның 
а) дамытудың өзі күрделі инволюциялық-эволюциялық алға жылжушы қозғалыс болып 
б) дамыту, әсіресе тұлғалық өмірдің өзі тоқтаған сәтіне дейін 
Білім берудің кез-келген жүйесінің негізгі мақсаты - білім 
Бұл сұрақты шешуде әр түрлі көзқарастар бар. Мысалы, олардың 
Отандық психологияда Л.С. Выготский тұжырымдаған және зерттеушілердің көпшілігі кұптайтын 
Оқыту осы дамытудың жетекші факторы бола алады, ол оқушыға 
Дамудың карастырылған проблемалары бірқатар сұрақтардың жауабы болып отыр: тұлғаның 
Тәрбие өнері мен тәрбиелеу технологиясы  
Тәжірибеде теория технология көмегімен іске асады. "Технология" сөзі "техно" 
Технология әзірге жасалынбаса, онда жеке шеберлік үстем алады. Бірақ 
Соңғы кезге дейін "ой шығармашылығы", оның ішінде адам тәрбиесі 
Мектеп тәрбиесі мен өндіріс түсініктері бір-бірінен алыс емес. Өндіріс 
Мектептегі тәрбие жүйесі сонымен бірге өндіріс секілді қоғамдық мақсаттар 
Бірақ адам тәрбиелеу технологиясының өзіндік ерекшеліктері болатынын ескеру қажет. 
Тәрбие процесінің өндірістік процестен айырмашылығы оның біртұтас болуында. Тәрбие 
Сапаларды қалыптастыру әдістемесін, яғни "технологиялық операцияларды" игеруші тұлғаларды тәрбиеге 
аяғына дейін жүргізу қажеттілігі түрады, яғни тәрбие жалпы технологияға 
Тәрбие технологиясы барлық тәрбиешілерге ортақ,  
ол түлғаны жан-жақты қалыптастыру, оны дамыту жолындағы барша кезендерімен 
Қазіргі тәрбие тәжірибесі өзінің өтпелі кезеңінде түр. Тәрбиешілердің көбі 
Тәрбиенің комплекстігі. Тәжірибелік технологиядағы біртүтас тәрбие процесі оның қүрылым 
Комплексті қажеттік тәрбие теориясы мен мектептегі тәрбие жүмысы тәжірибесінің 
Қазіргі тәрбие технологиясы комплексті бағыт мәселесін шеше отырып мынадай 
1. Тәрбиеленушілерге үш бағытта, яғни санасына, сезіміне және қылықтарына 
Тәрбие және өзіндік тәрбие бірігуі арқылы дұрыс нәтижеге қол 
Тәрбиеге қатысты барлық факторлардың бірлігі мен реттелуі тәрбиеге 
Тұлғада берілген қасиеттер тәрбие істерінің жүйесі арқылы қалыптасады. Бүл 
Тәрбиеге комплексті қарау тәрбие процесінің және оны басқарудың жүйелілігін 
Тұлғаны толық қалыптастырудағы комплекстік осы жағдайлардың біріккен сипаты ретінде 
Тәрбие комплекстігінің маңызды шарты - тәрбие мақсаттарының, мазмұнының, формалары 
ІІI. ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДЛАГОГИКАДАҒЫ ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІ  
3.1 Әл-Фарабидің тәрбиенің, оның ішінде еңбек тәрбиесінің теориясы  
Әл-Фараби тәрбиенің, оның ішінде еңбек тәрбиесінің теориясы ғылымға негізделуі 
Еңбек тәрбиесінің теориясын жасауда Аристотль негізін салған теорияның анықтаасына 
Өз заманындағы білім-ғылым, өнерден, оқу-тәрбиеден әл-Фарабидің із қалдырмағаны жоқ 
Әл-Фараби жас ұрпаққа және жеке адамдарға тәлім-тәрбие беріп, еңбекке 
Еңбек пен еңбек тәрбиесінің ғылыми негізін қолдауда ХІІ ғасырда 
Әл-Фараби жаратылыс тану ғылымының негізін салған тұңғыш ғұламалардың бірі. 
Әл-Фарабидің еңбектерін, оның қоғамды дамытудағы ой-пікірлерін, тәрбие тағылымдарын Ибн-Сина, 
3.2 Мұхаммед Хайдар Дулати тәрбие және еңбек тәрбиесі 
Белгілі тарихшы, әдебиетші, Моғолстан мен Орта Азияға тарихы жөніндегі 
Мұхаммед Хайдар Дулатидың балалық шағы Темір әулеті мемлекеттерінің күйреуі, 
1541-1546 жылдары Кашмирде ''Тарихи Рашидиді'' жазды. Ол бұл еңбегінде 
Мұхаммед Хайдар ''Тарихи Рашидиде'' еңбек пен еңбек тәрбиесін 
3.3 Иоганн Генрих Песталоццидің педагогикалық теориясы (1746-1827)  
И.Г.Песталоццидің педагогикалық қызметі.  
17 жастың өзінде Песталоцци Жан-Жак Руссоның "Эмиль, немесе Тәрбие 
Бір үйірменің жиналысында тарих, саясат, мораль, Руссоның рухында жаңа 
1769 жылы ол өзінің әлеуметтік экспериментін бастайды. Өзінің қарызға 
1774 жылы ол Нейгофте "Жарлы және панасыз балалар үшін” 
Песталоцци балаларды оқуға, жазуға және санауға үйретті, олардың тәрбиесімен 
Песталоцци өз мекемесінде оқытуды өнімді еңбекпен ұштастыру мәселесін іске 
Келесі он сегіз жылын Песталоцци өзінің тәжірибесін және әдеби 
1781 жылы Песталоцци өзінің "Лингард және Гертруда” атты белгілі 
Бұл романда сол кезеңдегі Швейцариядағы ауыл өмірі бейнеленеді.  
Песталоцци өз романында шаруалардың негізгі үш түрін көрсетеді: байыған 
Романның басты қаһарманы, ақылды, шаруа әйелі Гертруда шаруашылық жүйесін 
Роман үлкен жетістіктерге жетті. Ол бірнеше тілдерге аударылды. "Лингард 
Француз республикасының заңдылық жиналысы 1792 жылы Песталоцциді "Лингард және 
Швейцарияда буржуазиялық революция болған кезде (1798), Песталоцци жас өкіметтің 
Көп кешікпей Песталоцци Бургдорфте мұғалім қызметіне орналасады, ал кейіннен 
ХІХ ғ.басында Песталоццидің бірнеше еңбектері жарық көрді. "Қалай Гертруда 
Бургдорфта орта мектеп интернатымен және жаңаша мұғалім даярлайтын бөлім 
Тәрбиенің мақсаты мен міндеттері туралы.  
Тәрбиенің негізгі мақсаты, Песталоццидің айтуынша, адамның табиғи қабілеттіктерін дамыту, 
Тәрбиешінің балаға әсері оның табиғатымен сәйкестікте болуы керек. Педагог 
Негізгі тәрбие қағидасы, Песталоццидің түсіндіруінше, бұл табиғатпен сәйкестік.  
Песталоцци Руссо сияқты бала табиғатын асыра бағалаған жоқ.  
Барлық тәрбиенің орталығы адамды оның адамгершілік бейнесін қалыптастыру болып 
Песталоцци жанұя тәрбиесіне ерекше мәнберді. Балағасүйіспеншілік сезімі, оларға сене 
Адамның табиғатынан берілген күштері мен қабілеттіктерін қалай дамытуға болады? 
Песталоцци революционер болған жоқ, бірақ шаруалардың жағдайын жақсарту үшін 
Біз жоғарда атап көрсеткендей, оқытуды өнімді еңбекпен ұштастыру Песталоццидің 
Баланың дене тәрбиесінің мақсаты- Песталоццидің түсіндіруінше, оның барлық дене 
Песталоцци адамды қалыптастыруда дене тәрбиесіне ерекше мән берді және 
Песталоцци дене тәрбиесінде ерекше орынды әскери жаттығуларға, ойындарға арнады. 
Песталоцци адамды қалыптастыруда еңбек тәрбиесінің мәнін ерекше атап өтті. 
Бірақ осындай еңбек тәрбиесі механикалық түрде берілді, оқытудың өнімді 
Песталоцци тәрбиенің негізгі міндеті – адамды жан-жақты және үйлесімді 
Адамгершілік тәрбиенің қарапайым элементі, Песталоццидің пікірінше, баланың анасына махабаты, 
Одан әрі балалардың адамгершілік күш-жігері мектепте іске асуға тиіс, 
Дидактика негіздері элементарлық білім беру теориясы.  
Бірақ Песталоццидің элементарлық білім беру теориясы бір ғана дидактикалық 
Песталоцци сол мектепте үстемдік еткендогматизм, механикалық еске сақтау балалардың 
Песталоцци мұғалімнің роліне ерекше мән берді. Мұғалім тек ғана 
Песталоццидің педагогикалық теориясының маңызы.  
Песталоцци буржуазиялық-демократиялық педагогиканың көрнекті тарстегі және практигі болды. Ол 
Оны қанаттандырған, рухани күш-жігер берген, халыққа жақын болуға ұмтылуға 
Тәрбиенің алдына Песталоцци програссивтік міндет адамның бүкіл табиғи күші 
Песталоцци элементарлық білім беру теориясын жасады. Ол теория ХІХ-ғ. 
Песталоцци алғашқы оқытудың жалпы негіздерін және бастауыш білім берудің 
Коменскийдің және Руссоның табиғатқа сәйкестік ойларына сүйене отырып, Песталоцци 
Песталоцциден бұрынғы ойшылдардың айтқан негізгі дидактикалық қағидалары мен ережелеріне 
Песталоцци мектепті өмірге және еңбекке жақындату мәселесінде Руссодан әрі 
Бірақ Песталоцци ұсынған оқытудың дамыта оқыту идеясы, сөз жоқ, 
3.4 Ұлы адамдардың тәрбие жайлы пікірлер  
Ғылымсыз білім сыңар жақ: ғылым білімді ұлғайтады; ғылымсыз білім 
Тәрбие сөзі «тәрбиә» араб-парсы тілдерінен енген, қазақ тіліне 
Сондықтан оның көкейіне не жазам десең, соны жазуға болады.Баланың 
Екінші пікір бойынша, баланың көкейіне не болса, соның бәрін 
Ал тіл алу не алмау неге байланысты? Баланың тіл 
Мұны С. Л. Рубинштейн детерминизм (латын сөзінен «acterminare» – 
Сонымен балаға тіл алдыру – қиын мәселенің бірі. Бала 
Ал кеңестер мен ескертпелердің баланың тәрбиеленуіне әсер ете алуы 
Мұның себебі айтылатын сөздер мазмұнының тереңдігінде жатыр. Бірақ күнделікті 
Бұл айтылған мәселелер тәрбие жұмысын толық қамти алмайды. Себебі 
Ұлы адамдардың тәрбие жайлы жазған тағылымдарына тоқталсам, Х1 ғасырдың 
Ғұлама Низами – адамды жетілдірудегі тәрбиенің рөліне ерекше мән 
Низамидың тәрбие тағылымдарында – халықтық тәрбиенің әсерлі құралы 
Низамидың тағылымдары, өзі өмір сүрген ой – пікірін, бүгінгі 
Омар Хаям өмір сүрген дәуірде айнала ортаны, халықты, оның 
«Еңбек, білім, тәрбие  
Басын қоссаң мәнді де  
Үшеуін бірдей меңгерсең,  
Жібермес Сені - өлімге!»  
Үшеуінің мәңгілік категория, адамгершілік, еңбек тәрбиесінің бірлікте жүзеге асырылуын 
Абайдың педагогикалық мұраларының негізгі идеяларының бірі – жастарды еңбекке 
Қадырғали Жалайридің еңбек пен тәрбие тағылымдары (1530-1605)  
Орта ғасырдағы қазақтың ғұлама ғалымы Қадыр-ғали Жалаири ана тілімен 
Шежіре кітабында /термин ретінде/ әрбір руға байланысты еңбектің түрлерін 
Халқыңның қамын жесең, таза еңбек ет,  
Дәстүрді ұста, көксеген мұратқа жет.  
Болашаққа апарар бі рақ жол бар,  
Б ілі м, еңбек, тәрбие - ол парасат. Автор 
Ол үлкендердің кішілерге, жастарға беретін тәрбие-сін ''үлкендер ұлағаттылығы'' - 
Жалындаған ұл өссін,  
Тәрбиелі қыз өссін.  
Екеуі де өсіп дамысын,  
Қалыптассын жаңғырсын,  
Бермесі н жауға намысын. Қадырғалидың жастарға арналған осы бір 
Ол өзінің ''Жами-ат-тауарих'' атты еңбегінде еңбектің тәрбиелік мәніне зор 
Қадырғалидың үйретуі бойынша, адамның жетіліп қалыптасуы қоғамдық жағдайлардың ықпалымен, 
3.5 Қазақ мәдениетіндегі еңбек құндылығы  
Кез келген қоғамның оның әлеуметтік қарым-қатынастарында көрініс табатын құндылықтар 
«Даламыз – дәнге, өрісіміз – малға, үй-ішіміз – жанға» 
Еңбек адамды қоршаған ортамен байланыстырушы дәнекер буын, сол 
Еңбек қазақ дүниетанымын танытатын мақал-мәтелдерде, тұрақты сөз тіркестері – 
Қоғамдағы еңбекке деген қатынас өте маңызды әлеуметтік мән-мағынаға ие. 
Бүгінгі заманның есептеу, соның негізінде нақты жоспарлау, жоспарланғанның орындалуын 
Құнсызданған еңбектің қадірі кетеді. Қадірі кетпей қәйтсін, тер төкпей-ақ, 
Кеңес дәуірінің тонынан шыққан біздер үшін еңбек жоғары маңызды 
Ал жоғарыда аталған келеңсіздіктер орын алмас үшін жалғыз жазалау 
Ұяттың да өздігінен пайда боламайтындығы аян, ұят Құдай алдындағы 
Біздің елімізде, өкінішке орай, Батыстағы протестант этикасы сынды 
2.6 Ұлттық ойындарды оқу және тәрбие үрдісінде пайдаланудың өзектілігі 
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі, өнегелі тәрбие 
Оқушыда жалпы адамзаттық құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке 
Бірақ оны жүргізуге арналған нақты әдістемелік құралдар жоқтың қасы. 
Халық педагогикасының адам, отбасы, өскелең жас ұрпақты тәрбиелеу туралы 
Ол тарихи даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім, 
Ең алдымен, халық педагогикасы өскелең ұрпақтың еңбек пен өмір 
Халықтық педагогиканың ең бір көне тиімді құралдарының біріне ойын 
Сөйтіп, өзінің өмірден байқағандарын іске асырып, қоршаған адамдардың іс-әрекетіне 
Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды отбасылық тұрмыс пен қызмет 
Ойын дегеніміз – адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып ойдан-ойға 
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский: «Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, творчествосыз, фантазиясыз толық 
Оқу үрдісінде ұлттық ойын элементтерін пайдалану сабақтың тақырыбы мен 
Бабаларымыздың асыл қазыналарына деген көзқарасын құрметтеуге сөз әсемдігін сезінуге 
Халқымыздың ұлы перзенттерінің бірі, аса көрнекті жазушы М.Әуезов: «Біздің 
Е.Сағындықов өз еңбегінде: «Қазақтың ұлт ойындары тақырыпқа өте бай 
Ә.Диваев «Игры киргизских детей» атты еңбегінде тарихта алғаш рет 
Қазақ балаларының ұлттық ойынына тоқталғандардың бірі – орыс ғалымы 
М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар көзі, ойлау 
Кеңес Одағы кезіндегі ұлттық ойындардың маңызы мен қажеттілігін көрегендікпен 
Сабақта және тәрбиеде, яғни балабақшалар мен бастауыш мектептерде ұлттық 
IV. ОҚУШЫЛАРҒА ЕҢБЕК ПРОЦЕСІНІҢ БАРЫСЫНДА АЗАМАТТЫҚ, ҚҰЛЫҚТЫЛЫҚ, ЭСТЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР 
4.1. Еңбек сабақтарында дамуында балаларды еңбекке тәрбиелеудің маңызы  
Онда мұғалімнің міндеті- оқушыларды еңбекке қарым-қатынасын, еңбекке мәдениеттің, еңбекке 
Сабақта өздері жасайтын бұйымдар балаларға өте көп тәрбиелік ықпал 
Дамуында ахауы бар оқушы өз еңбектің нәтижесін, яғни жасаған 
Мектептердің зерттеу жұмыстарынан оқушыларды еңбек саласының әр түрлі 
Естімейтін және нашар еститін оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу үшін, 
Еңбекке тәрбиелеуде оқушыларды өнеркәсіптерге, ауыл шаруашылығына апарып, еңбек түрлерімен 
Осындай жағдайлардың арқасында оқушылар өмірдегі ең қажетті нәрсе, ол- 
4.2 Жастар еңбек тәрбиесі  
Тегінде ұрпақ тәрбиесі,  
Жастар тәрбиесі өмірдің өзіндей кең де күрделі ұғым. 
Еңбек тәрбиесі жайында: әуелі «адамды адам еткен – еңбек» 
Баланы ерте бастан еңбек дағдысына үйрету тәлім-тәрбиенің бастауы. 
Тәлімгер-ұстаз тәрбиенің барлық буындары сияқты еңбек тәрбиесі мен 
Әлбетте, патриотизм бір күнде пайда 
Адам баласы ғасырлар бойы өз денсаулығының мықты, өмір жасының 
Кім болса да өз мамандығын сүйе білгені жөн. 
Адамның жақсы, жаман болуы әлеуметтік факторларға, тәрбиеге тікелей байланысты. 
Баланың үйден көргені, етене жақындарынан естігені – ол үшін 
Баланы қанша жақсы көргенмен, оның елеулі қателіктерін аяқсыз қалдыруға 
Мәдениетті, әдепті әулеттерде ата-ана өз балалары үшін – тәртіптілік 
Отбасы қоғам байлығы болып табылады. Өйткені отбасы – баланың 
Қазақтың көне салты бойынша, тұңғыш бала атасы мен әжесінікі 
Еңбек – эстетикалық тәрбиенің негізі. Өйткені, тек еңбек сүйгіш, 
Осыған байланысты сәнге әуестік жайында пікірін былайша баяндайды:  
Экономикалық білімімізді кәдеге асыру үшін бізге экономикалық тәрбие ауадай 
Жастар тәрбиесіне қаншама еңбек пен күшіңді жұмсасаң да 
Мұхтар Әуезовтің: «Қонақ күтіп,  
Қазақ көпшіл халық. Сондықтан ол өз туыстарын біліп, араласып 
. Жас кезде алған тәрбиенің күллі өмірге, болашақ отбасына, 
Жастарды жан-жақты тәрбиелеу – бүгінгі таңдағы аса күрделі де 
4.3 Бала еңбегін қорғау пробемасы бойынша (бала құқықтары 
Ашық тәрбие сағаттын тақырыбы:  
Пәктік пен зорлық қайшылығы  
Мақсаты:  
1. Ата-аналарға отбасындағы тәлім-тәрбие мағынасын, бала өміріндегі рөлдерінің маңыздылығын, 
2. Жеке тұлға ретінде баланың қалыптасуына еңбек тәрбиесіне күшпен 
3. Балаларға өз құқықтарының тиісті деңгейде орындалуын насихаттау. 
Пікірталас эпиграфы:  
«Бейкүнә сәби ашты дүние есігін  
Азан айтып бердік оған есімін  
Ол пәк болып келген бізге нәресте  
Ойла, ендеше, адал болып өсуін»  
Барысы  
І. Кіріспе бөлім.  
1-жүргізуші:  
Қазақстан Республикасының гимні орындалады.  
- Құрметті қонақтар, ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі тәрбие сағатымыздың қонақтарын 
1. Астана қаласы балалардың құқығын қорғау Депатаментінің 
2. Астана қоғамдық ұйымының директоры Загребина Инга Владимировна  
3. Астана білім басқармасының маманы Құралай Балғабайқызы  
«Әке – асқар тау,Ана- сая болар бақ, ал Бала 
- дей отырып, сіздерге арналған «Пәктік пен зорлық қайшылығы» 
Тәрбие сағатымыздың көздеген мақсаты жалпы барлық ата-аналардың бала еңбегін 
Бүгін біздің еліміз – бүкіл әлем қауымдастығы мойындап отырған 
2-жүргізуші:  
- Көптеген адамдар санасында «Құқық» ұғымы жазалау, соттау, құқық 
Олай болса, балаларымыздың қандай құқықтары бар екенін қарастырмас 
Көрініс  
Әкесі жұмыстан келе сала «Жұмыс дегенің құрып кетсін! Жатып 
Баласын итеріп үйден шығарып «Бүгіннен бастап үйге кіріс 
Көше кезіп шыққан кәмелетке толмаған жеткіншек жұмыс іздеуді бастайды. 
1-жүргізуші:  
- «Жақсыдан жаман туады, бір аяқ асқа алғысыз. Жаманнан 
Сауал:  
1.Отбасындағы тәрбие жөнінде не айтасыздар?  
2.Әкеден қандай тәрбие күтуге болады?  
2-жүргізуші: Осы орайда Қазақстан Республикасының Конституциясында белгіленген заңнамаларға тоқталып 
- Конституциямыздың 12-бабында:  
1. Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқытары мен бостандықтары 
2. Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар 
1-жүргізуші:  
- 24-бабында:  
1. Әрбір бала еңбек құқығына, қызмет және кәсіп түрлерін 
Келесі бір қойылымнан кейін мүмкін пікіріміз өзгере жатар  
(баланың концерттік ұйымда түңгі уақытта жұмыс істеу көрінісі)  
Сауал:  
1. Мына еңбек түрі жөнінде не айтасыздар?  
2. Баланы кешкі уақытта қайда кеткені беймәлім себептермен жібере 
2-жүргізуші:  
- Бала еңбегі мәселелеріне тікелей қатысты бірнеше халықаралық 
* жұмысқа қабылдау үшін ең төменгі жасты бекіту;  
* жұмыс күннің ұзақтығы мен еңбек жағдайын белгілеу;  
тәрізді ережелер енгізілген.  
Ал, Қазақстан Республикасының Бала еңбегі жөніндегі Заңнамасының  
1-жүргізуші:  
- Еңбек кодексі бойынша жұмысқа қабылдау үшін ең төменгі 
Көрініс  
(Кешкі сағат 11.30 да мейрамхана ішінде, жанында гүл сатушы 
Жүрген сүйреп ауыр жүкті далада  
Бір бала жүр арлы-берлі арада  
Сіздің қандай пікіріңіз осыған?  
Бұғанасы қатпаған жас балаға?  
Сауал:  
- Мына баланың еңбегін қалай әшкерелейсіздер?  
- Мұндай ауыр емес жеңіл жұмыс түрімен айналысуға бола 
2- жүргізуші:  
- Кодексте 18 жасқа толмаған тұлғаларды келесі жұмыс түрлеріне 
* ауыр жұмыстар, аса қауіпті немесе зиянды жағдайындағы  
* олардың денсаулығы мен рухани дамуына нұқсан келтіретін жұмыстар 
( түңгі ойын-сауық мекемелері, ойын бизнесі)  
* түңгі уақытта (сағат 22-ден таңғы 6-ға дейін)  
* шұғыл жұмыс  
* жұмыс уақытын есептейтін жұмыс  
* кезекшілік әдістегі жұмыс  
Ендігі кезекті бейнесюжетке берсек  
Сауал: Бала еңбегін пайдалануға қалай қарайсыз? Дұрыс па? Бұрыс 
Егер басыңызға күн туып, жетіспеушіліктің салдарынан болып жатса не 
(Үш топтың ойы тыңдалады)  
1-жүргізуші:  
- «Өмірге ұрпақ келтіріп, оны асырау арқылы ата-ана өз 
2-жүргізуші:  
- Әрине, біз бүгін тек осынау қылықтарымен танылған отбасылар 
Сіздерге бірнеше жағдаяттар ұсынылмақ :  
1. «Балалы үй базар, баласыз үй мазар» деген мақалымыз 
2. Балаңыз жақсы оқиды. Тәртіпті, сыпайы болып өсіп келеді. 
3. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деген атақты 
4. Бірде , дағдарысқа байланысты өзіңіз де, жолдасыңызда жұмыстан 
5. Балаңыздың жастайынан әкесі жоқ. Сіз үйдің асыраушысысыз. Жеткіншегіңіз 
Күй «Көңіл толқыны» орындайтын Ахметов Ақжол  
1-жүргізуші:  
- Әрине, қанша ата-ана зомбылығын көріп жатса да, балаға 
Алдарыңызда Народ Алтынгүлдің оқуында «Анаға арнау» өлеңі  
Анаға арнау  
Ана өмірдің қуанышы, тірегі  
Бала оның жұбанышы, жүрегі  
Олар дәйым тыныштықты тіледі  
Адам бар ма ана сүтін татпаған  
Алуан-алуан ауыр сынды аттаған  
Адалдықты, ар-намысты сақтаған  
Мен ананың сонысына мақтанам  
2-жүргізуші:  
Алдарыңызда Махметов Досханның оқуында «Әкеге арнау» өлеңі  
Әкеге арнау  
Ыстық-ау кім-кімге де әке деген  
Суыққа шалындырмай мәпелеген  
Өмірдің соқпағымен өрге тартып  
Алдымен адам бол деп жетелеген  
Тағдырдың кеуде тосып жартасына  
Біз үшін түскен майдан ортасына  
Алаңсыз сауық сайран салып жүрміз  
Біз бүгін әкелердің арқасында  
1-жүргізуші:  
Келесі кезекті «Жұмбақ жан» айдарына берелік.  
Алдарыңызда бет-әлпеті жасырынған студент бала ата-ана зорлығынан кешірген естен 
Сауал: Осы өмір соқпағын басынан кешірген бала өміріне өз 
Ән «Ана туралы жыр» орындайтын Мерей Алтынтас  
2-жүргізуші:  
Әрбір істің бала таппас шешімін  
Жаза беріп, айта көрме кесімін  
Байқаусызда балалығын жасап-ап  
Ағат басса, бергін оған кешірім ,-  
дей отырып, құрметті қонақтар , ата-аналар, ұстаздар бүгінгі тәрбие 
Ендігі өз шығармасын 11 «В» сынып оқушысы  
Бектаева Эльмира тарту етпек  
1-жүргізуші:  
- Сау болыңыздар, көңіл қойып тыңдап, алтын уақыттарыңызды бөліп 
ҚОРЫТЫНДЫ  
Дипломдық жұмысты қортыныдылай келе еңбек тәрбие жұмысын ұйымдастыру педагогикалық 
Оқушылардың сыныпта алған, меңгерген білімін, жеке пәнге қызығушылығын түрлі 
Сыныптан тыс тәрбие жұмысы 3-сынып оқушыларна жақсы жүргізілді. Теорияны 
Сыныптан тыс жұмыстардың тәрбиелік мәні жоғары. Оқушылардың жеке басын 
Сыныптан тыс жұмыстардың моделі бұрынан шыққанмен қатар, біз қазіргі 
Мектеп бағдарламасында оқу материалын эколоиялық тәрбие жұмыстарымен байланыстыру барысында 
Еңбек тәрбие жұмыстарын жүргізу арқасында:  
оқу процесімен сыныптан тыс тәрбиенің теориялық мәселелерін оқып үйренуге 
оқушылар теориялық материалдарды меңгергенде экономикалық және табиғат қорғау мәселелерін 
оқушылардың экологиялық және т.б. қабілетін жетілдіре түсу үшін олардың 
оқушылардың өлкетану материалдарын пайдалануына және олардың объектілерінде практикалық 
Ол жалпы теориялық ой-пікірдің жетістіктерін жаңғыртып, жетілдіре түсті. Халық 
Фараби еңбектерінің, оның өз дәуірі үшін шығармашылық мұраларын зерттеп, 
1. Еңбек әрбір қоғамдық құбылыс ретінде өзгеріп отырады, 
2. Әл-Фараби ілімі тәрбиенің әрбір қоғам кезіндегі әлеуметтік мәнін 
3. Ғылымдар тізбегін жасау, оны әрбір топқа бөлу арқылы 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:  
1. Иманбеков М.И. Педагогика тарихы. Қарағанды 1994ж.  
Мұқанов М. М. Жас және педагогикалық психология.  
Алматы,1982.  
Әбиев Ж., Бабаев С., Құдияров А., Педагогика.  
Алматы, 2004.  
Мұқанова Б. Ы.,Төлеубекова Р.К. Педагогика.  
Алматы, 2003.  
Мұқанов М. М. Педагогикалық психология очерктері  
Алматы,1962.  
Ақпанбек Г. Қазақтардың дүниетанымы. -Алматы, Қазақ университеті, 1989.  
Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. -А., 1991.  
Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие беру.  
Ақназарова Б. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1973.  
Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді жетілдіру. -А., 
Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -А., 1999.  
Әбілова З. Этнопедагогика. -А., 1997.  
Әтемова Қ. Ата-аналар жиналысының мәні. Қаз. мем. 1-1996.  
Болдырев Н. Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы. -Алматы, 1987.  
Болдырев Н. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1980.  
Богословский В. т. б. Жалпы психология -А., Мектеп, 1980, 
Безкаравайный С., Жұмабаев А. Мектепте өткізілетін тарихи-әдеби кештер. -А., 
Бержанов Қ. Тәрбие мен оқытудың бірлігі. -Алматы, 1973.  
Бабанский Ю. Педагогика. -Москва, 1988. 23-тарау.  
Батышев С. Научная организация учебно-воспитательного процесса. -М., 1975.  
Внутришкольное управление: Вопросы теории и практики. Под ред. Т. 
Елеманов С., Күктілеуов А. Жастарға арналған праволық білім беру 
Егембердиев Ж. Мектеп жұмыстарын жоспарлау /Методикалық ұсыныстар. -А., Мектеп, 
Жұмаханов Ә. Семьяда балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің кейбір мәселелері. -А., 
Ильина Т. Педагогика, -М., 1984 жыл.  
Керімов Л. Праволық тәрбие жүйесі. (11-лекция). -А., 1991.  
Капралов Р. Класс жетекшісінің жұмысы. -А., 1983.  
А.Тайжанов, философия ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Әлеуметтік Ғылымдар 
Ұсынылатын әдебиеттер:  
Джуринский А.Н. История педагогики: Учеб.пособие для ст.педвузов.-М.:Гуманит.изд.центр ВЛАДОС, 1999ж.  
Коркина В.И. Атлас по истории педагогики.-Караганда:Изд.-во КарГУ,2003ж.  
Иманбеков М.И. Педагогика тарихы. Қарағанды 1994ж.  
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары (5 тақырып) [5, 9, 13, 
К.Д. Ушинскийдің педагогикалық көз қарасы тақырыбында конспект жазыңыз?  
К.Д. Ушинский оқу-тәрбие жұмыстарына қандай өзгерістер енгізді?  
К.Д. Ушинскийдің сыныптық-сабақ жүйесін ашып көрсетіңіз?  
5  
Өзін-өзі  
тәрбиелеу  
Тәрбие  
Қайта тәрбиелеу  
Әлеуметтік тапсырыс  
Мақсат, міндеті әдістеме, ұйымдастыру  
Жағдайы, мүмкіндігі  
Жеке адамды қалыптастыру 

КІРІСПЕ..................................................................................................................4

1 бөлім. МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ БАЛАЛАРДЫҢ ТҰРМЫСҚА БЕЙІМДЕЛУІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

1.1 Кемтар балаларға әлеуметтік тәрбие беру......................................................8

1.2 Мүмкіндігі шектеулі  балаларға мемлекет тарапынан жасалатын көмектер.................................................................................................................9

1.3 Естімейтін балалардың тұрмысқа бейімделуін қамтамасыз етудегі негізгі жұмыстар, бағыттар..............................................................................................10

1.4 Дамуында кемістігі бар балаларды оқытып, тәрбиелеуде жанұяның рөлі мен міндеттері........................................................................................................11

2 бөлім. МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ БАЛАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖІКТЕУ

2.1 Мүмкіндігі шектеулі  балаларға әлеуметтік – тұрмыстық бағдар беру….16

2.2 Әлеуметтік –  тұрмысқа бейімдеудің жаңарған мақсаттары……………...20

2.3 Әлеуметтік –  тұрмыстық бағдарлау – бұл арнайы түзету сабақтары……22

2.4 ӘТБ сабақтарындағы  оқыту түрлері мен әдістері……………………….23

ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………......…………..…25

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ…………………………...…28