ТБО на казахском твердо-бытовые отходы пути решения

Зерттеу нәтижесінде  топырақта аммиак, нитрат, нитрит және фосфат, сонымен қатар хром және мырыш бойынша ПДК деңгейінің жоғарлауы анықталды.

Біздің қаламызда  топырақ зерттеуі соңғы үш жылда  жүргізілген,  алайда ауыр металлдар  бойынша ПДК-ның жоғары деңгейін анықтау үшін мониторинг ұзақ уақыт  жүргізілуі тиіс. Экологиялық зертхана мамандарымен бірге Қарағанды қаласының үш полигонында химиялық көрсеткіштеріне байланысты 1 км радиус щеңберінде зерттеу жүргізілді (Қосымша №1). Ластаушы заттар тізімі: щаң-тозаң, азот диоксиді, көмірқышқылы,  күкірт диоксиді, көмір оксиді, формальдегид, метан, күкіртсутегі. Кейбір заттар концентрациясы рұқсат етілген нормадан артық. Кестеден ПДК-ның формальдегид бойынша деңгейдің жоғары екендігі көрінеді. Өлшеу АЭРа, асператор 12 в (Қосымша №2) құрадарымен жүргізілді. Келтірілген көрсеткіштер көптеген факторларға: ауа температурасы, қысымына, ылғалдылығы мен желдің жылдамдығына тәуелді. Зерттеу барысында: tº=5, P=752 мм рт, ct.,Vb=2,12м\с, ср=3% (Қосымша №6). Зерттеу нәтижесінде біз күрделі мәселе токсинді заттары бар қалдықтарды – люминицистентті шамдар, батареялар, емдеу мекемелерінің қалдықтарны жою екендігін анықтадық.  Қарағанды қаласындағы емдеу мекемелерінің қалдықтарын жою мәселесі өзекті. Санэпидбақылау зерттеулерінің нәтижесі бойынша инъекциялық қалдықтар ( әсіресе бір реттік қолданалған щприцтар, қан құю жүйесі қалдықтары, қолғаптар) 42 емдеу-профилактикалық мекемелерде шамамен 2 тоннадай жиналады. Санэпидбақылау мәліметтері бойынша санитарлық нормаларды сақтай отыра 30%-ын минераловатты зауыттарда жағады, ал қалған  70% инъекциялық қалдықтарды ашық қоқыс контейнерлерінде жағып, одан ауаның токсинді заттармен ластану үрдісі жүреді. Туберкулез диспансері, қалалық аурухананың инфекциялық бөлімдерінде – сұйық, әрине қауіпті қалдықтар алдын ала тазартылып, кейін кәріз жүйесіне құйылуы тиіс. Алайда шығару ешбір өңдеусіз жүргізіледі. Осы жағдай қуатты түрде қауіпті, себебі «Қарағанды Су» тазарту құрылысы жетілмегендіктен қалдықтың барлығы өзен-көлдерге, яғни су құстары мен балығы көп суға тікелей түседі. Медициналық мекемелерге қатысты санитарлық бақылау мен талаптарды күшейту қажет. Қоқыс инфекциялық ауру тудырғыш микробтар үшін аса қолайлы орта болып табылады. Онда гельминт жұмыртқалары болады, ал ауа-райының жылы уақытында шыбындар жылдам көбейеді, тұрмыстық қалдықтар тек топырақ пен ауа, суды ластап қана қоймай, ол жерлерде тышқан, егеуқұйрық, жәндіктер, яғни барлық инфекциялық ауруларды өршітушілер пайда болады. Хлор құрамды қоқысты жаққан кезде ол диоксид бөліп шығарады. Кейбір диоксидтер адамның иммунды жүйесін әлсіретіп,  тері қабатына әсер етеді. Осылайша, біздің көзқарасымыз бойынша бұл мәселені қоқысты жағу арқылы емес, Қарағандыда оларды қайта өңдейтін зауыт немесе цех салу арқылы шешу керек.

2.3 Бірінші  реттік өңдеу үлгісі

Берілген мәселені шешу үшін жобада бірнеше ұсыныс ұсынылды.

1. Көпқабатты үйлерде қоқыс құбырларында сұрыптау орнату. (Қосыша №11).

2.2.    Шетелдік  тәжірибе бойынша, қоқысты сұрыптау  үшін түрлі-түсті қоқыс шелектерін  орнату.(Қосымша №14).

Істелінген  жұмыстың логикалық нәтижесі ретінде  Қарағанды қаласының тұрғындарын «экологиялық із» және «тұрақты даму» сиақты терминдармен таныстыру үшін  ақпараттық, үгіт-насихаттық қағаздар жасалды. Бұл қағаздар арнайы белгіленген орындарда (хабарландыру тақталары), сонымен қатар мектептерде ілінді.

Ерте және кіші жастардан  қоршаған ортаны сақтау санасын қалыптастыру үшін біз «табиғат ресурстарын рационалды пайдалану» түсінігін игеру жұмысы жүргізілді. Мектеп оқушыларынан алынған сауалнама олардың қоршаған ортаға деген қарым-қатынасы нәтижесінің қандай екендігі туралы ойды қалдырды.

Үгіт-насихаттық қағаздар ересектер  арасында «эколгиялық із» және «тұрақты даму» сиақты түсініктерден хабар  етті. (Қосымша №8).

Осының барлығы тұрақты  даму концепциясында алдын ала қарастырылған. Қазақстанның тұрақты дамуға көшуі  2007-2024 жылдарға жоспарланған. Анықтамасына байланысты  тұрақты даму қазіргі қоғамның қажеттілігін келешек ұрпақтың қажеттіліктеріне нұсқан келтірместен қанағаттандыру үрдісі болып табылады. Концепция ұзақ уақытқа есептелген, яғни 2007 және 2024 жылдар аралығы. Ол тек біздің еліміз үшін ғана емес барлық Орта Азия елдері үшін де маңызды. 2024 жылы республикамыз әлем бойынша бәсекеқабілетті әрі өмір сүру деңгейі бойынша алдыңғы қатарлы елдердің санында болуы үшін ресурстарды пайдалану тиімділігін арттырып, өмір сүру ұзақтығын жоғарлатып, экологиялық тұрақтылық индексін жақсартуды қамтамасыз етуіміз қажет.

Осылайша, Қарағанды  қаласында, басқа да аналогты қалалардағыдай, интенсивті түрде қатты тұрмыстық  қалдықтардың  және өнеркәсіптік қалдықтардың (ҚТҚ және ӨҚ) жинақталуы жүруде. Оларды дер кезінде залалсыздандырып, жоймаса қоршаған ортаны ластап, адам денсаулығына кері әсерін тигізеді.

Теориялық зерттеу  көмегімен ҚТҚ-ты екінші реттік өңдеудің мүмкін жолдарын анықтадық. Сұраунама мен сауалнама жүргізу негізінде біз әр түрлі категориядағы тұрғындардың қаламыздың қоқыстану мәселесіне деген көзқарасын анықтадық.

Қорытынды

Әлемде өндірісі қымбатқа түсетін шикізатқа деген  сұраныс үздіксіз өсуде. Салааралық мәселе бола тұра, аз қалдықты және қалдықсыз технолгияны жасау, екінші реттік ресурстарды рационалды түрде қолдану мәселесі салааралық шешім қабылдауды талап етеді.

Сондықтан барлық тұрмыстық (соның ішінде азық-түліктік) қалдықтарды егер құрамында зиянды немесе токсинді заттары болса, жою керек немесе өңдеу барысында екінші реттік шикізат түрінде шығару керек.

Құрамы мен қасиетіне  байланысты тұрмыстық қалдықтарды  жоюдың түрлі тәсілдері бар. Біз  өз таңдауымызды экологиялық штаб құру мен қоқыс құбырында сұрыптау орнатуға тоқтаттық. Оның бірқатар артықшылықтары бар: орнату қарапайымдылығы мен тазартудың жоғары тиімділігі.

Тәжірибелік мақсатта «Қарағандыкоммунсервиске» көпқабатты үйлерде қоқыс құбырында сұрыптау орнату. ҚТҚ-ты сұрыптау үшін үй алды алаңдарда түрлі түсті шелектер орнату. Қаланың орталық көшелерінде қоршаған ортаны қорғау туралы ақпараты бар билбордтар, жарнама щиттерін орнату.

Математикалық есептеу нәтижесінде біздің жасалынған технология тиімділігі қазіргі әрекеттегі тұрмыстық қалдықтарды жою және қайта өңдеудің базалық технологиясына қарағанда салыстырмалы түрде 90,71%-дық тиімділікке ие.

Осыдан біздің ұсынып отырған технолгиямыздың  арзандылығы мен экономикалық бүтінділігі  туралы қорытынды шығаруға болады.