Моңғол империясының әскери-саяси жүйесінің түркі әскери өнерімен сабақтастығы

В.Г. Тизенгаузен жинақтап, кейінірек  А.А. Ромаскевич пен С.Л. Волиннің өңдеуінен өткен Алтын Орда тарихына қатысты «Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды» атты деректер жинағы да біз қарастырып отырған мәселеге қатысты негізгі дерек көзіне жатады [23]. Оның ішінде әл-Омаридың, Жувейнидің, Жузжанидің мәліметтері бар. Өтеміс Қажының «Шыңғыснама» еңбегінен біз жергілікті қият тайпасының әмірлері туралы мәліметтер аламыз [24].

Сонымен бірге біз «Материалы по истории туркмен и Туркмении» [25], «Материалы по истории Казахских ханств» [26], Плано Карпини мен Рубруктың [27] деректерін пайдаланамыз, онда негізінен жекелеген тұлғаларға, олардың жүргізген саясатына қатысты мәліметтер бар. Камаладдин Бинаидың «Шайбани нама» еңбегінен біз жергілікті тайпалардың үстемдікке жетіп, Шыңғыс тұқымдарын қуыршақ хан ретінде пайдалануы жайлы деректер кездестіреміз [28].

Келесі дерек ретінде осы  Шайбани әулетінің дерегі-Фазлаллах  ибн Рузбехан Исфаханидың «Михман  наме-ий Бұхара» [29]. Шығарма біздің мәселемізге қатысты өте құнды дерек береді. Бұнда Шайбани ханның Мәуереннахрда және Дешті Қыпшақта моңғолдық билік дәстүрін орнату жолындағы әрекеті баяндалады. Жергілікті дәстүрдің толық жеңіске жетуін осы еңбекпен байланыстыра қарастырамыз.