Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы дефис арқылы жазылатын сөздер

оқта-текте

Оқта-текте бәйбішесі Күңкенің қасында болады [2; 51].

жортуыл-жорыққа

Бұл көріністе, жалпы көшу сапарын жортуыл-жорыққа, шеру мен аттанысқа ұқсатады [2; 51].

Еділ-Жайық

«Еділ-Жайық», «Жұпар қорығы», «Құла мерген» – бәрі де айтылды [2; 53].

Шайх-Сағди

Хожа-Хафиз

Оған дастан шебері – Низами, Науаи, Физулиде; мұң нәзігі - Шайх-Сағди, Хожа-Хафизде, батыр жыры – Фердоусиде көрінетін [2; 54].

өзін-өзі

Абай, шынында да, дәл осы кезде өзін-өзі бар сырқаттан құлантаза боп арылғандай, нық бір қайрат жиып алғандай сезді [2; 56].

қоныс-қонысы

Қоныс-қонысының арасында, тіпті, түйенің қолтығы терлеп көшетін жырағы жоқ қой! – деді [2; 57].

көші-қон

– Мен бүгін теңдерді шешкізіп, ертең үйлерді тіккізбек едім. Осы тағы бір көші-қон бар ма? Мынау елді ме, өзімізді де екіұдай еттіңіздер ғой! – деп Майбасарға қарады [2; 59].

қыстау-қыстауға

Ертең қыстау-қыстауға кетеміз де, қыс бойы інге кіргендей жатып қаламыз [2; 59].

Сақ-Тоғалақ

Әнет, Жуантаяқ, Сақ-Тоғалақ, Көкше сияқты саны көп, сыбағасы жоқ руларды да өздерінің айналасына қоршау қып, шырғалап, шырмап ұстайды [2; 61].

Береке-береке

«Береке-береке» дейсің [2; 67].

зар-зар

– Ағакем, кеше гөр! – десіп кеп зар-зар етеді [2; 68].  

ағыл-тегіл

Көздерінен шын өкініш жастары ағыл-тегіл шығады [2; 68].  

“шөк-шөк”

Тек қана “шөк-шөк” дей бермей, осы бізді де ел қылатын, ер қылатын ақыл айтшы! – деді [2; 69].  

оңды-солды

Оңды-солды бәрі өкпелі [2; 70].   

міне-міне

Он жігіт атқа міне-міне шаба жөнелді [2; 73].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Дұрыс жазу нормаларының көздейтін негізгі мақсаты –  айтылмақ ойды жазба түрде дәл, айқын  жеткізіп беру. Әдетте жазу жалпыға  ортақ болғандықтан, оның ережелері де көпшілікке бірдей болып, қалың жұртшылықтың пайдалануына арналады. Сондықтан емле ережелері әрі ортақ, әрі тұрақты болуға тиіс. Емле ережелерінің тиянақсыздығы жазатын адамға үлкен қиындық келтіреді. Белгілі бір сөздер мен сөз тіркестерінің жазылуы бір емлеге түспеген болса, ең сауатты адамның өзі толқып, қиналады.

 «Абай     жолының»     тілі     Р.Сыздықованың,     Е.Жанпейісовтың, М.Серғалиевтің,    Б.Шалабаевтың,    Х.Кәрімовтің    т.б.    ғалымдардың 
еңбектерінде зерттелді.

«Абай жолындағы» дефис арқылы жазылатын сөздер жеке топталып, жинастырылып, зерттеле қойған жоқ. Практикалық жұмыста романда кездесетін дефис арқылы жазылатын сөйлемдер беріліп, олардың ережелері де толық сипатталды. Бұл практикалық жұмысымыздың басты мән-маңызын ашады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Р.Сыздық. Қазақ тілінің анықтағышы (емле, тыныс белгілері, сөз сазы). Астана: Елорда, 2000, – 532 б.
2. М.Әуезов. Абай жолы: Роман-эпопея. – Алматы: Жеті Жарғы, 1997. 1 кітап: Абай. – 320 бет.
3. Ғаламтор мәлімттері: www.google.kz