Кәсіпорын экономикасы

• шығарылатын өнім сипаты;
• шығарылатын өнім көлемі;
• механизация және автоматизация деңгейі;
• мамандандыру және коопирациялау деңгейі;
• кәсіпорындардың климаттық және географиялық орналасу жағдайлары.

Кәсіпорынның негізгі  қорларын тиімді пайдалануды көтерудің, жоспарлаудың негізгі формасы болып техникалық дамуының, өндірісті ұйымдастырудың және кәсіпорынның техникалық қайта құралдануының жоспары табылады.

Техникалық даму және өндірісті ұйымдастыру жоспарында негізгі өндірістік қорларды пайдалануды  көтеру шаралары келесі тарауларға топталған:

1. Прогрессивті технологияларды енгізу, өндірісті механизациялау және автоматтандыру;

2. Құрал-жабдықтардың қозғалыстағысын модернизациялау және көнергенін ауыстыру;

3. Өндірісті басқаруды, жоспарлауды және ұйымдастыруды жетілдіру;

4. Ғылыми-зерттеулік және тәжірибелі-конструкциялық жұмыстар;

5. Ғылыми еңбекті ұйымдастыруды енгізу.  

 

Шетелдегі кәсіпорынның ұйымдастырушылық құқықтық формалары

 

Шет елде де, біздің елде де кәсіпкерліктің жалпы қабылданган экономикалық теориясы әлі де жасалынбаған.Қазіргі уақытта теориялық зерттеулер тәуелсіз негізде, ерікті қызмет жүргізу әдісі ретіндегі кәсіпкерлікке ғана емес, соньщен қатар фирма ішілік кәсіпкерлікке немесе интрапренерствоға көңіл бөлуде. "Интрапренер" термині кейінірек "интеркапитал" терминін енгізген американдық зерттеуші ең алғаш қолданған.

Интрапренерствоның пайда болуы көптеген ірі өндірістік қүрылымдардың өндірісті ұйымдастыру кәсіпкерлігіне көшумен байланысты. Кәсіпкерлік міндеттішығармашылық еріктің болуын жорамалдаса, онда өндірістік қүрылымның толық мәнді болімшесі интеркапиталдың, яғни фирма ішілік кәсіпкерлік негізінде жатқан идеяларды іске асыруға қажетті капиталдың болуын білдіреді.

Кәсіпкерлік экономикалық көрініс ретінде нарықтың экономикалық  
(сұраныс пен ұсыныс , бәсекелестік ,құн , т/б) экономикалық заңдар мен тауарлы өндірістің айналымның барлау құралдары ретінде кәсіпкердің басқа шаруашылық субъектілері мен қатыстардың тауарлы мінездемесі. 

Кәсіпкерлік- инновациялы кәсіпкерлік идеяға, жауапкершілікке, ерікті инициативаға негізделген экономикалық белсенділіктің ерекше түрі. экономикалық белсенділік индивидтің қоғамдық өндіріске қатысу түрін және өзі мен жанүясының өмірін қамтамасыз етуге қаражат алу тәсілін білдіреді. Индивидтің бүндай қоғамдық өндіріске қатысуы қоғамдық функционалдық міндет немесе оның комбинациясы болып табылады. Бүл кезде ол өзіне үнемі табыс әкелетін кез келген объектінің, мүмкіндіктің иесі болса, өзінің еңбегін  
сатушы жалдамалы жүмысшы болса, индивидуалды өндіруші, мемлекеттік немесе жергілікті қызметкер болып табылса.Кәсіпкерлік белсенділіктің негізгі субъектісі кәсіпкер болып табылады. Бірақ кәсіпкер негізгі контрагент ретінде түтынушымен, сонымен қатар түрлі жағдайларда көмекші немесе қарсылас ретінде болатын мемлекетпен байланыста болуы керек. Тұтынушы да мемлекет те жалдамалы жұмысшы мен бизнестегі серігі сияқты кәсіпкерлік белсенділіктің субъектілері категориясына жатады.  
       Алдыменен батыс елдерінің кәсіпкерліктің маңызын анықтау жолдары туралы айтайық. Мысалы, американ ғалымдарының түсінігінше кәсіпкерлікол- батыл, қиын да мәнді жобаларды іске асыру қызхметінің түрі Кәсіпкерлік- азаматтардың өз тәуекелділіктерімен және өз жауапкершілігімен атқаратын тәуекелді істері. Кәсіпкерлік- жаңа бір нәрсе ойлап табу және қолда барды жақсартуға үмтылысымен дәріптеледі. Ол " динализм", "инициатива", "батылдық" сияқты түсініктермен өте тығыз байланысты қоғамда көптеген қызықты идеяларды шындыққа айналдыратын Іюгенциалға жол ашады.

Батыс елдерінде осы заманғы кәсіпкерлік ерекше, новаторлық, антибюрократиялық шаруашылық ету стилі ретінде сипатталады, өйткені ол әрқашан жаңа мүмкіндіктердііздестіру, инновацияларға үйрену, қызықтыра және алға қойған мақсаттарды шешуде түрлі ресурс көздерін пайдалана білу негізінде жасалады. Біздіңше мұндай шешім біздің еліміздегі кәсіпкерліктің дамуында маңызды орын алады. Бірақ, кәсіпкер өз ісін ашып, оны дамытуда ресурс көздерін іздестіруі заңды түрде болуын айта кеткен жөн.  
Американ ғалымы Р.С. Ронстадтың пайымдауынша, кәсіпкерлік- ол байлықты өсірудің дамымалы үрдісі. Байлық өз қаражатымен, мүлкімен, карьерасымен тәуекелдікке баратын, өз ісін ашуда уақыт аямайтын, түтынушыларға жаңа қызмет пен тауар үсынатын адамдармен жасалады. Бұл тауар немесе қызмет міндетті түрде жаңа, бастысы кәсіпкер керегінше күш-жігер, қаражат жүмсап, ол тауарға жаңа сапа беріп оның қүндылығын көтеруі керек . Өз кезектерінде американ ғалымдары Р.Хизрич пен М.Питерс кәсіпкерліктің бар типін қамтитын ең кең анықтама береді: Кәсіпкерлік- ол бағалы қасиеті бар жаңа бір нәрсені жасау процесі: ол өзіне қаржылық, моралдік және әлеуметтік жауапкершілікті алып, күш пен уақыт сиымды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Тақырыпта басты өнеркәсіптегі кәсіпкерлік болғандықтан осы мәселе бойынша: түрлері, мақсаты мен міндеті, Қазақстан экономикасындағы ролі туралы жан-жақты талдау жасалған. Ендігі ретте осы тақырыпқа байланысты қорытынды жасалып отыр. Соңғы жылдары Қазақстанда кәсіпкерлік жоғары қарқынмен дамуда. Кәсіпкерлік-пайда алу мақсатымен өз бетінше, өз атынан мүліктік-материалдық жауапкершілігімен, өзі тәуекелдік етіп атқаратын жеке және заңды тұлғалардың саналы қызметі. Бүгінде Қазақстанда кәсіпкерлік түр-түрге бөлініп дамуда. Қызмет түрі бойынша: өндірістік, коммерциялық, қаржылық, консалтингтік болып, шаруашылық етуші субъектілер көлемі бойынша: шағын, ірі, орта болып, меншік сипатына байланысты: жеке және үжымдық, үйымдастырушылық сипатына қарай: жеке және коллективтік болып бөлінеді. Біздің Қазақстан болашағы кәсіпкерлікте деген тезиспен келуіміз дүрыс болмаған болар еді. Қазақстан болашағы біздерде және көбіне-көп ол біздің өндірісті үйымдастырудың тиімді концепциясын жасауымызбен анықталады. Бірақ еліміздің болашағы кәсіпкерлерге де тәуелді. Сондықтан осы экономикалық қызмет формасымен айналысуды үйғарған кәсіпкерлік функцияларды орындауға әркімнің кәсіпқой біліктілігі керек, ал оған алдағы практикадан жинақталған барлық мәліметтерді тиімді игеру, яғни тек қана білім арқылы жетуге болады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. ҚР-ның «Кәсіпорындар туралы» заңы:

2. Шмален Г. Основы и проблемы экономики предприятия/ под ред. А.Г. Поршнева, М.: «Финансы и статистика», 2000 г., 59-71 б

3. Сергеев И.В. Экономика предприятия. М.: «Финансы и статистика», 2000 г., 5-15, 37-58 б.

4. Грузинов В.П. Экономика предприятия. М.: «Банки и биржи», 2000 г., 75-111 б

5. Экономика предприятия / под ред. О.И. Волкова, М.: «Инфра-М», 2001 г., 11-35,42-72 бб.