Ішкі айырмашылықтар мен сыртқы экономикалық байланыс

Бұлардың  80% -ті  осы күнге  дейін  наталь  провинциясында   өмір  сүреді.  Көпшілігі қалада  тұрады.  Көпшілігі  ағылшын  тілінде  сөйлейді.  Кейбіреулері  африканс тілінде  өзара  қарым-қатынастарында  олар  ана  тілінде  сөйлейді.  Мысалы:  тамилеи,  тилегу,  хинди,  гуджарити,  урду.  Заң  жүзінде  дискриминацияның  жойылуы  тұрғысын  жағдайдағы  теңсіздікте  жол алған жоқ.  Мысалы:  ақ  нәсілділер  ұлттық  байлықтың 80%-тіне ие  болды.  Ұлттық  ішкі  өнім  ақ нәсілділерде  10 есе жоғары.  Қара  нәсілділер арасында  жұмыссыздық 4%.  Ақ  нәсілділер 38%.  Бұл үлкен әлеуметтік  мәселе.  Бүкіл   халықтың  40%  жұмысқа жарамды деп есептелді.  Олардың 4/1-і өндірісте,  7/1-і ауыл  шаруашылығында  жұмыс істейді.  Жалпы

 

13

негізінен  60% жұмысшылар.  Халықтың  орналасуы әркелкі.  Халық көп орналасқан  жері  Трансваль,  Наталь,  және  Кейптаунның жағалаулары. 

Оңтүстік  Африка  Республикасы – Африкадағы  урбандалған  мемлекет. Қалада  халықтың  60% тұрады.  Урбандалу өндірісі  қарқынды  даму  үстінде 1-ші  кезеңде Трансваль және  Оранжевая  провинциясында.  Бужда Витватерсранд кешені  орналасқан.  Өте  ірі  экономикалық  орталығы  Йоханнесбург  1,7 млн  адам  тұрады  Астанасы  -  Приторинде  онда 1,1 млн адам  тұрады.  Бұдан басқа 2  үлкен қалалары  Кейптаун  және  Дурбак.  Кептаунда 2,9 млн халық тұрады.  Дурбанда 7,1 млн адам тұрады.  Бұлар өте үлкен теңіз порттары  және  осылар  арқылы  ірі экономикалық  байланыстарды жүзеге  асырады.

 

Оңтүстік Африка республикасына шаруашылығына жалпы сипаттама.

Оңтүстік Африка Республикасы  табиғи жағдайдың киындығына қарамастан шаруашылықтар елдің қажеттіліктерін камтамасыз етеді. Оңтүстік Африка Республикасы индустриалды өндірісінде тау кен өндірісі жетекші орын алады. Алмаз өндіруден дүние жүзінде алдыңғыорынды алады. Негізінен көмір өндірісі, энергетика, машина жасау, химия өндірісі, жеңіл өнеркәсіп жақсы дамыған.

Табиғи жағдайдың қиындығына қарамастан  Оңтүстік  Африка  Республикасы  ауыл шаруашылығында  елдің қажеттіліктерін қамтамасыз етеді  және біраз  бөлігін  шетелге  шығарады. Ауыл шаруашылығында негізінен  2 сектор қалыптасқан африкалық  және  европалық.  Соңғы  кезге  дейін  африкалықтар  жер  иеленуге  құқығы аз  болғандықтан  африкалық  сектор  артта қалған  негізінен қол өнерін  пайдаланған сектор  болып қалыптасқан.  Олар елде астық пен  мал өнімдерінің  10%-тін ғана  қамтамасыз  етеді.  Европалық сектор  африкалық секторға  қарағанда жақсы дамыған Техниканы және  жалдамалы жұмыс күшін пайдаланады.  Соңғы кезге дейін

 

14

африкалықтар  мен  метистерді  зорлап  жұмыс  істеткен.  Апертейдтің  жойылуына  байланысты  қазір  бұл  жағдай    біртіндеп  түзеліп  келеді.

 Ауыл  шаруашылыққа  жарамды  жер бүкіл  территорияның  10%-тін  құрайды.  Жайылымдар  жерлердің  3/2 бөлігін  алып  жатқандықтан  тек  ғана  қой   өсіруге  жарамды.  Пайдаланылған   жерлердің  9%-ті қолдан жасалған суару жүйесімен қамтылған.  Негізгі өндірілетін ауыл  шаруашылық  өнімдері – бидай 2 млн тонна,  жүгері 8 млн тонна.  Африкалықтардың негізгі тағамдық  өнімі - сорго.  Бұдан басқа көп көлемде арахис 100 мың тонна,  күнбағыс  600 мың тонна,  қант  құрағы  10 млн  тонна,  мақта  мен  темекі  өндіріледі.  Жүзім  бау  көкөніс  өсіру  шаруашылығы  жақсы  дамыған,  әсіресе  Кейптаун  және  Наталь  қалаларында  Оңтүстік  Африкалық  жоғары  сапалы  вино  өнімдері  25 елге  сатылады.

 

2.1. Өнеркәсібі

        Оңтүстік  Африка  Республикасыиндустриялды  өндірісінде  тау кен  өндірісі  ерекше  роль  алады,  онда  700  мың    адам  жұмыс  істейді.  Негізгі  өнімдері  алтын  мен  платина . Өткен  ғасырдың  50  жылдарында  Жаңа  өндіріс  -  Уран  өндірісі  пайда болды.  1990 жылы  Оңтүстік  Африка  Республикасы  дүние жүзінде 7  орында. Оңтүстік  Африка  -  алмас  өндіруден  дүние  жүзінде  адыңғы  қатардан  орын  алды. Оның ішінде  Ювелир бұйымын жасайтын  алмаздар  жуық,  құны  - 1,1 млрд шамасында.

          Көмір  өндірісі  көмір  өндіру  елдегі  негізгі  өндірістің  бірі  болып  табылады.  Негізгі  көмір  өндірудің  аудандары  Претори – Йоханнесбург  көмір  өндіру  жылдам  қарқынды  дамып  келе  жатыр.  Көмір өндіруден көп мөлшерде  темір,  марганец, алюминий  рудалары  және  хромит  өндірілдіДүние  жүзінде  Хром  рудасынан  марганец  рудасын  өндіруден  Оңтүстік  Африка  - 1-ші   орынды  алды. 

Энергетика  өткен  ғасырдың  80 жылдарынан  бастап  Оңтүстік  Африка  Республикасы  энергетика  қуатымен  толық қамтамасыз  етуге қол  жеткізді. 

15

Оның  ішінде  көмір  энергиясының  қажеттіліктерінің  80%  өтейді.  Олар  жылу  электр  станцияларынан  жағылып  энергия  алу  үшін  пайдаланады.  Одан  басқа  көмірдің  сұйық  отын  өндіретін  3  завод  жұмыс  істейді. 1984 жылдан  бастап  Африкадан  тұңғыш  атом  электр  станциясы  жұмыс  істей  бастады.  Алғашқы  кезде  Атом  электр  станциясын  байыту  үшін  Уран  шетелден  сатылып   алынған.  Қазіргі  кезде  өздерінде  Уран  байытатын  завод  жұмыс  істейді.  Электр  энергиясын  өндіретін  кәсіпорындардың  90% мемлекет  қарамағында.

Машина  жасау  өндірісі  жақсы дамыған және  әртүрлі өнім  өндіруде.  Оның  ішінде  тау-кен  өндірісіне  арналған  машиналар,  транспорттық  машиналар  ,  ауыл  шаруашылық  машиналар.  Лакомотивпен  вагон құрастыру елдің темір жолын толық қамтамасыз  етеді.  Одан  басқа двигательдердің турбиналар,  станоктар есептеу техникасын  өнддіру жақсы дамыған машина  жасаудың  орталығы.  Кептаунг,  Витватерсранг,  Дурбак  порт- Элизабетте.

Химия  өндірісі  алғашқы кезде тау кен өндірісінің қажеттілігін  атау  үшін  пайда болды.  Негізінен жарылғыш  заттар  мен күкірт  қышқылы  қазіргі  кезде  көптеген  химиялық  өндірістік  орындар  бар.  Оңтүстік  Африка  Республикасы  Дуние  жүзінде  көмірдің  сұйық  отын  алу  жөнінде  алдыңғы  орында.  Химиялық  өндіріс  трансватордың  Оңтүстігінде  Оанжевая  провинциясынан  Солтүстігінде  жақсы  дамыған  ірі  мұнай  өңдеу  заводдтары  Кейптаунгпен  Дурбакта  кездеседі.

Жеңіл  өнеркәсібі    Текстиль  мен трикатаж  өндірісі  жақсы дамығанына  қарамастан  елдің қажеттілігін  толық қамтамасыз ете  алмайды.  Оңтүстік  Африкада  шығарылатын  консервілер  қант,  пиво  өнімдері  шетелге  шығарылады.

 

 

 

16

2.2. Ауыл шаруашылығы

Табиғи жағдайдың қиындығына қарамастан  Оңтүстік  Африка  Республикасы  ауыл шаруашылығында  елдің қажеттіліктерін қамтамасыз етеді және біраз бөлігін шетелге шығарады. Ауыл шаруашылығында негізінен 2 сектор қалыптасқан африкалық және  европалық.  Соңғы кезге дейін африкалықтар  жер иеленуге  құқығы аз  болғандықтан  африкалық сектор  артта қалған  негізінен қол өнерін  пайдаланған сектор  болып қалыптасқан.  Олар елде астық пен мал өнімдерінің 10%-тін ғана  қамтамасыз  етеді. Европалық сектор  африкалық секторға  қарағанда жақсы дамыған Техниканы және  жалдамалы жұмыс күшін пайдаланады.  Соңғы кезге дейін африкалықтар  мен метистерді  зорлап  жұмыс істеткен.  Апертейдтің жойылуына байланысты  қазір бұл жағдай    біртіндеп түзеліп келеді.

 Ауыл  шаруашылыққа  жарамды  жер бүкіл  территорияның  10%-тін  құрайды.  Жайылымдар  жерлердің  3/2 бөлігін  алып  жатқандықтан  тек  ғана  қой өсіруге жарамды.  Пайдаланылған жерлердің 9%-ті қолдан жасалған суару жүйесімен  қамтылған.  Негізгі  өндірілетін  ауыл  шаруашылық  өнімдері – бидай 2 млн тонна,  жүгері 8 млн тонна.  Африкалықтардың негізгі тағамдық  өнімі - сорго.  Бұдан басқа көп көлемде арахис 100 мың тонна,  күнбағыс  600 мың тонна,  қант  құрағы  10 млн тонна,  мақта мен темекі  өндіріледі.  Жүзім бау көкөніс өсіру шаруашылығы жақсы дамыған,  әсіресе Кейптаун  және  Наталь  қалаларында Оңтүстік  Африкалық жоғары  сапалы  вино  өнімдері  25 елге  сатылады.

Мал  шаруашылығы  мал шаруашылығының  негізі  қой  шаруашылығы  елдердің  барлық  аймақтарында  дамыған,  қой саны  жағынан 30 млн Африкада  1-ші  орын,  ал  дүниежүзінде  8-ші  орынды  алады.  Жүннің  ¾ бөлігі  шетелге шығарылады.  Негізінен Қаракөл және  меринос қойлары өсіріледі. Оңтүстік  Африка  Республикасында  ешкінің  75 %-тін ангор ешкілері  болып табылады.  Дүние жүзіндегі мохер шерсттерін  40-45%-тін өндіреді.  Ет және  сүт өнімдерін беретін мал шаруашылығы трансваль және 

20

Оренжевая  провинцияларында  жақсы  дамыған.  Қара  малдың  саны  12 млн,  шошқа 1,5 млн-ға жуық.  Наталь және  Трансвальда орманды алқаптар  елдің ағаш және  ағаш  өнімдеріне  қажеттілігін  өтейді.  1994 жылы  0,5 млн тоннадай  жылына  балық ауланады  оның 90 % -ті  африканың суық суларынан  ауланады.  Ауланған  балықтың  80%-ті  шетелге шығарылады.  Ауыл шаруашылығында  негізінен қой шаруашылығы,  негізінен қой,  шошқа,  ешкі,  үй  құстарын  өсірумен  айналысады. Тұрғындары  жүгері  10-15 млн тонна бидай 2 млн тонна,  күнбағыс  350 мың тонна,  картофель 1,2 млн тонна,  мақта  15 мың тонна ,  көкөністер 1,5 млн-ға жуық  егеді.  Жылына  600-700 мың тонна балық ауланады.  Жануарларына  келетін болсақ  ірі жануарлар тек қана  қорықтарда  ғана  сақталған.  Сол кезде жирафтарды  өлтіре   бастаған,  яғни  шнур  жасау үшін  Оңтүстік  Африка  Республикасының ірі және  ұлттық  қорықтары: крюгер, хлухлуе және калахали, хенсабон паркінде  леопардтар, пілдер, жирафтар,  бегемоттар,  буйволдар және     әр түрлі  құстар  бар.

 

2.3. Транспорты

         Оңтүстік Африка Республикасы Африкадағы транспортпен жақсы қамтамасыз етілген жалғыз ел. Шын мәнінде елдегі барлық транспорттың түрлері «Транснет» мемлекеттік корпорациясының иелігіне кіреді және мұнда 160 мың адам жұмыс істейді (жеке меншік көліктерден басқа). 1990 жылы бұл корпорация жекешелендірілген,бірақ контрольдік акциялары әлі күнге дейін мемлекеттің қолында.

Елдегі темір жолдардың  ұзындығы шамаман 24мың км және бұл  жолдардың 40% электірленген.

Автомобильжолдары 290 мың км; оның ішінде 57 мың км-і қатты асфальттенген. Бұл жолдардың құрамына 2040 км тұратын жоғары жылдамдықта жүруге болатын(автострад) кіреді. Автобус жолдарында пассажирлерге теміржол қызметтерімен бірдей қызмет көрсетіледі.

21

Өте үлкен магистральдармен және теніз порттарымен жалғасып жатқан Трансвааль өндірістік ауданы өзінің өте жиі орналасқан жол байланыстармен өзгешеленіп тұрады.

 Теңіз және авиация Оңтүстік  Африка Республикасының сыртқы қарым –қатынастарын қамтамасыз етеді.Оңтүстік жарты шардағы ең үлкен теңіз базалары және осы елдегі өте маңызды теңіз портары болып Дурбан (жылдың жүк алмасуы 26млн тжәне Кейптаун болып саналады. Қазіргі кезде көмірді таситын Ричард-Бей және темір рудаларын таситын Салданья жаңа кәсіптік порттардың маңызы тез қарқындап келеді. Елдің өз флоты үлкен емес . Сауда флоттарының құрамына 300кеме және оның ішінде төрт контейнер кіреді.

Аэропортар мен жазғы  алаңдардың саны -667.Оның ішінде екі  халықаралық аэропорттар Йоханнесбурде және Дурбанда орналасқан.Олар жүзден астам әуежолдарға қызмет көрсетеді.Бұл елдердің ұлттық компаниясы «Саут африкан Эйруэйз».

Оңтүстік Африка Республикасы -өндірісті аграрлы ел. Оңтүстік Африка Республикасында 5 ауданы , және 7Африка халқы , 40-ке жуығы өндірісті өнімдері еншісіне кіреді. Көп жылдардан бері Оңтүстік Африка экономикасында пайдалы қазбалар маңызды роль атқарады. 2 дүниежүзлік соғыстан кейін өңдеуші өнеркәсіп тез қарқынды дамыды, және қазіргі кезде өнеркәсіп тарау лары бірінші орынға шықты. Оңтүстік Африка Республикасы капиталистік мемлекеттердің арасында пайдалы қазба өндіруден алдыңғы орында келеді. Оңтүстік Африка Республикасы жыл сайын 700-800 талтын өндіреді. Екінші дүниежүзлік соғыстан кейін шығыс, батыс , және оңтүстік батыстағы ескі алтын өндіретін райондар жаңартыла бастады. 40 жылдардың  соңы -50 жылдардың басында жаңа рудниктер іске қосыла бастады. Оңтүстік Африка Республикасында 17 уран заводы жұмыс істеді. Алтын өндіретін компаниялар ірі жетістіктерге жетті. Қазір елде уран өндіруден –маңызды рольді алады. Оңтүстік Африка Республикасы алмаз өндіруден 2-ші орынды алады. Елде 2 алмаз өндіретін орындары бар.Ұсақ тау жыныстарында

22

және тұрғылықты жерлер. Тұрғылықты жерлер Трансваальда, Оренжевая провинциясының оңтүстік батысында,және Кап провинциясының солтүстігінде кездеседі. Тағы да осындай жерлер Кимберли қаласында кездеседі. Оңтүстік Африкасы Республикасы маргенец рудасын сыртқа шығаруда көрнекті орын алады, негізі өнім өндіретін орталық –постмасбурге және хромитті Трансваальдың батысы мен шығысында өндіріледі. Мыс рудасы Мессйне және Кап провинциясының батысында табады .70жылдарға дейін көмір және темір рудасын тек ғана ішкі қажеттіліктері үшін ғана шығарған. Соңғы жылды пайдалы қазбалары  Шығыс Европаға және Жапония елдеріне шығарыла бастады.

Негізгі көмір өндіретін  райондар Оренжевая провинциясының солтүстігінде орналасқан.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                     

23

Қорытынды

Қорыта келгенде, Оңтүстік Африка Республикасы  Африканың  оңтүстік бөлігінде ,яғни Оңтүстік Атлантика  мен Үнді мұхитының арасында орналасқан.ОАР-көңілді ел деп аталады.,онда әр түрлі халықтар өмір сүреді.Бұл ел авиационды ел деп аталады,өйткені онда ауа-райы ыстық болып келеді,әрқашан аспан ашық. ОАР-президенті типтегі парламентті республика.Мемлекет басшысы-президент. Заң шығарушы орган-екі палаталы парламент. Оңтүстік Африка  Республикасының территориясы -1221мың км²  халкы-43,4 млн адам   Астанасы-Претория. Мемлекеттік тілдері африканс және ағылшын.

Оңтүстік Африка –  дүние жүзіндегі көптеген халықтар  тағдырының,  тілдерінің,  дінінің  мәдениетінің  тоғысқан жері. Мұнда әлі  күнге  дейін  жинағыш  тайпаларын  және  бушмен  аңшыларын  кездестіруге  болады.  Оңтүстік  Африка  Республикасы  жаңа  заманғы  жоғары  өндірістік  шаруашылықты  және  ғылымды  құрған,  апартейд  тығырығынан  шығып келе  жатқан  және  демократиялық  көп  ұлтты  қоғам  құруға  кіріскен  мемлекет.  Оңтүстік  Африка  Республикасы    солтүстік  шығысында  Мозанбик  және  Свазилендпен,  солтүстігінде  Ботсва  және  Зимбабвемен,  Солтүстік  Батысында  Намибиямен  шекаралас  жатыр.  Лесото  Корольдігін  толықтай  Оңтүстік  Африка  Республикасының  территориясы  қоршап  жатыр.  Шамамен 3 000 ( үш мың ) километрге  созылып жатқан  Оңтүстік  шекарасы Атлант  және  Үнді  мұхиттарымен  шекаралас  жатыр.  Оңтүстік Африка  Республикасы    көшпелі капитализм  типіне  жататын Африкадағы  жалғыз  жоғары  дамыған мемлекет.  Континенттің  Оңтүстігінде  ежелгіде  койсан  семьясына жататын бушнендер мен готтентоттар  қоныстанған.  Ал  17 ( он жетінші) ғасырда бұл территорияға  негроидты  нәсілдер – зулу,  косо,  суто,  тована  тайпалары  қоныстанды.  1652  жылы  Кап  калонниясын    құрған  голландықтар  бұл  өлкеде  европалық  калонизацияны  бастады.