Дидактикасы туралы жалпы түсінік

• жалған сөйлемеу.

 

      1-сурет. Оқытудың принциптері

 

Оқытудың бірізділігі  және жүйелілігі. Бұл принциптің ғылыми ережесі: студенттің білімі берік болуы үшін оның санасында қоршаған дүние жақсы бейнеленуі керек. Ол үшін ғылыми білімдер жүйелі және студенттердің танымдық мүмкіндіктеріне қарай беріледі. Жеке бөліктерден тұратын оқыту процесі студенттердің білімді меңгеруіне көмектеседі. Дағдыларды қалыптастыру үшін жаттығулар, ақыл-ой тәрбиесін беру үшін қисынды ойлау тәсілдерін талап ететін жұмыстар жүргізіледі. Әйтпесе дағды жойылады, студент дұрыс ойлай алмайды, дамуы нашарлайды.

Шарттары:

• студентке білімді меңгерту үшін сызбаларды қолдану. Оқу материалдарын бөліктерге бөліп, оларды рет-ретімен түсіндіру.

• оқыту мазмұнындағы, тәсілдеріндегі жүйені бұзбау.

•  пәнаралық байланысты тұрақты түрде қолдану.

• студенттермен бірге  тірек-конспектілерін, сызбасын жасап, білімді есте сақтауын жеңілдету.

• бұрынғы оқығандарды  жиі қайталаттыру.

• өткен материалдарды  сабақтың басында, бекіту кезінде, жеке сұрақтарды түсіндіргеннен кейін қайталаттыру.

•  материалға ой-пікірлерді жасанды түрде енгізбеу.

• студенттердің өз ойларын  қалай айтатынын қадағалау.

• студентті өздігінен  жұмыс істеуге үйрету, көмектесу.

• студенттердің біетіндерін  айтқыза бермей, тек сабаққа қатыстыларын айтқызу. Әркімге белгілі әңгімелерді  айта бермеу.

• жүйелі білім, қисынды, сезімді  талап ету.

• бар күш - жігеріңізбен, шабытпен оқытып, өмірден әдебиеттен айшықты мысалдар келтіру.

• пәнді, бөлімді оқып болғаннан  кейін міндетті түрде қорытынды-жүйелеу  сабақтарын өткізу.

• студенттердің қателерін  әдеппен түзету.

• студентті өз қатесін  талдауға үйрету.

• студенттердің даму заңдылықтарын, ақыл-ой белсенділігін көтеру жолдарын білу.

• студенттердің жасы мен  қабылдауын ескеріп, тапсырмалар беру.

• жүйелі білім есте жақсы  сақталады.

   Біз принциптерді және оларды жүзеге асыру шарттарын қарастырдық. Принциптерді жүйелі, кешенді қолдану керек. Оларды кезекпен қолдануға болмайды. Мұғалімнің алдымен бір принцип талабын, содан кейін басқасын орындаймын деуіне болмайды.

   Барлық принциптердің талаптары бір мезгілде орындалады. Олардың ішінде негізгілері және көмекшілері жоқ. Барлық принциптер бір-бірімен байланысты. Олар бағыт беріп отырады, оқытуда жақсы нәтижелерге жету жолдарын көрсетеді. Білімді ізгілендіру баланың дене және ақыл-ой мүмкіндіктерін ескеруді талап етеді. Сондықтан нәтиже оған кеткен күшпен салыстырылады. Принциптер мүмкіндіктерді, күшті және нәтижелерді мөлшерлейді, олар бұзылмаса тепе-теңдік сақталады деп сеніммен айтуға болады.

 

                   2.3 Оқытуды ұйымдастырудың түрлері

 

       Жоғары оқу орындарында білім берудің ұйымдастыру алуан түрлері кездеседі: дәріс, практикалық сабақтар (семинарлар, лабораториялық сабақтар, практикум, студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысы (СҒЗЖ), оқытушылардың көмегімен жүзеге асатын студенттердің өзідік жұмысы (СОӨЖ), өндірістік практика. Дидактикада осындай оқытуды ұйымдастырудың түрлерін белгілі бір дидактикалық есептерді шешетін танымдық іс-әрекетті басқару тәсілдері болып саналады. Сонымен қатар, дәріс, практикалық сабақтар, семинарлар, өзіндік жұмыстар оқытудың мазмұны мен әдістерін түсіндіретін студенттер мен оқытушылардың өзара әсері жүзеге асыратын тәсілдер болып табылатындықтан оқытудың негізгі ұйымдастыру түрлері болып табылады. Оқыту процесі әртүрлі бақылау түрлерімен аяқталады

Кесте-1

Оқыту процесін ұйымдастыру  түрлері

  

Оқыту түрлері		Бақылау түрлері
Теоретикалық даярлығына бағытталған басымдылық	Практикалық даярлығына бағытталған  басымдылық	Дәстүрлері	Инновациялық
- дәріс семинар лабораториялық жұмыс экскурсия бақыланатын өздік жұмыс аудиториядан тыс өздік жұмыс   конференция кеңес беру	практикалық сабақтар   курстық жобалаулар практиканың барлық түрлері іскер ойындар СӨЖ СОӨЖ	бақылау жұмысы дара әңгімелесу - коллоквиум сынақ ауысу және семестрлік емтихандар курстық жобаларын қорғау мемлекеттік емтихандар дипломдық жобаны қорғау	тестілеу рейтинг-бақылау ағымдық бақылау аралық бақылау қорытынды бақылау   мамандық бойынша кешенді емтихан

 

Қазіргі кезеңде республикамызда  білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне  енуге бағыт алуда. Қазақстан  Республикасының «Білім  беру туралы»  Заңында жаңа ақпарат хабарларды жастар өздігінен дұрыс қабылдау және бағалай білуді, кез-келген теориялық  және нақтыы жағдайды өз бетінше талдай білуді, нарықтық қатынастар жағдайды өз бетінше талдай білуді, нарықтық қатынастар жағдайындағы өмірдің түрлі  салаларында өз бетінше еңбек  етуге даярлықты іске асыруда  алға міндет етіп қойған.

Маман өзінің кәсіби білімі мен шеберлігін өмір бойы толықтырып отырады. Ал, студенттік кезеңде кәсіби білімнің теориялық негізі қаланады. Студент өз бетімен білімін толықтырудың әдістемесін меңгеруге, кәсіби мақсаттарды  шешудің жаңа әдіс-тәсілдерін табудың  жолын үйренуге тиіс. Бұлар студенттердің  өз бетімен орындайтын өзіндік жұмыстар арқылы қалыптасады.

 

  

 

 

 

Қорытынды

 

 Дидактика - педагогиканың маңызды салаасы. Қазіргі түсінік бойынша дидактика білім берумен оқыту мәселелерін зерттейтін ғылым саласы. Ол оқыту терория деп атайды.

 Оқыту- білім, білік, әрекет дағдыларын үйрету мен меңгерту процесі, өмір мен еңбекке бейімді етіп даярлаудың негізгі құралы.Оқыту процесінде білім мен тәрбие мақсаттары жүзеге асады.Түрлі оқу орындарында оқыту мен білім берудің басты жолы.Оқыту екі жақты процесс:оқытушы-білім беруші, студент білім алушы.Оқыту құрылымына студенттердің өзінің жеке әрекетін және оқу әрекетін ұйымдастыру.Студенттердің білімді меңгерудегі белсенділілігі мен саналылығы, ынталандыру және білімді меңгерудің, оқу әрекетін орындаудың сапасын реттеу және бақылау.Оқыту нәтиежесін талдау мен студент тұлғасының әрі қарай дамуын болжау жатады.

 Оқыту әдістемесі – білім мазмұнын меңгеруді қамтамасыз ететін оқытушы мен студенттің өзара байланысты жүйелі әрекет жүйесі.Оқыту әдістемесі оқыту мақсатын, меңгеру тәсілін, оқыту субъектілерінің өзара әрекеттерінің сипатын қамтиды.Бұл белгілердің ерекшелігіоқытудың әрбір әдістерінде көрінеді, ал әдістер жиынтығы тәрбиелей оқытудың барлық мақсатына жетуді қамтамасыз ету керек.Оқыту әдістемесі - тарихи категория.

 Оқыту процесі қоғам  дамуының әлеуметтік-экономикалықжәне  саяси жағдайлармен, адамдардың  әрекеттері және тіршілік қажеттіліктерімен,  қазіргі таңдағы ғылыми-техникалық  прогрестің жетістіктерімен және  күн сайын артып отырған студент  тұлғасына қойылатын талаптармен  детирменделеді.

Дидактика ғылым ретінде  пән өрісінде әрекет ететін заңдылықтарды  зерттейді, оқыту процесінің барысын  және нәтиежесіне жағдай жасайтын тәуелділіктерді  сараптайды, жоспарланған мақсат міндеттердің жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін әдістерді, ұйымдастыру формаларымен құралдарын анықтайды. Олардың негізінде  ол екі басты қызмет атқарады:

1.Теориялық ( диагностикалық  және прогностикалық);

2.Практикалық ( нормативтік  құрал ретінде).

Дидактиканың алдында  шешімі ең алдымен, онымен тығыз байланысты басқа ғылымдардың ( философия, әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану, этнология, педагогикалық психология, адам физиологиясы, нақты әдістеме және т.б.) жетістіктерін  біршама тиімді пайдалануды қажет  ететін жаңа мәселелер туындап отырады.Кез-келген ғылыми білім саласының дамуы, бір  жағынан құбылыстың мәніне жақын  белгілі-бір тобын білдіреді, екінші жағынан сол ғылымның пәнін жасайтын ұғымның дамуымен байланысты.

Қорытындылай келе, студенттердің  оқыту әдістемесін зерттеген  ғалымдардың зерттеулеріне сүйене отырып, оқытудың ең мүлтіксіз жетілген түрлері мен әдістемелерінің  өзі де студенттердің өзіндік  танымдық іс-әрекеттеріне бағытталған  болмаса, ойдағыдай нәтижелер бере алмайды.

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Бабанский Ю.К., Ильина Т.А., Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы. – Алма-Ата: Мектеп. 1989.

2.Скаткин М.Н. Проблема современной  дидактики.

3.Әбілқасымова А.Е. Студенттердің  танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру. – Алматы: Білім. 1994.