Мұғалімнің сыртқы келбет мәдениеті

-бірбеткейліксіз  ұстанымшылдығы   және табандылығында;

- аса дабыраламайтын зеректік пен  сезімталдығында;  

-тұлғаның жеке басын қорламайтын әзіл-сықақ қолдана білуінде;  

-иландыру, нандыру, ескерту, ұсыныс  жасау  және қысымшлық пен  қорлықсық жазалай білуінде;

-өз білімі мен кәсіби даярлық  деңгейіңнің артықшылығын  атап айтпай-ақ білім алушыларды  оқыту және тәрбиелеу білу  қабілетінде;  

-білім алушыларды  тыңдай білуі, оның  және өзгелердің сұрақтарға берген жауаптарына  тыңғылықты  қарай білуінде;   

Жоғарыда аталған  педагогикалық тәртіп  түрлері  педагогтың  түрлі  оқу –тәрбиелік  міндеттерін  шешу барысында көрініп, олардың кәсіби қызметінің  тиімділігі мен сапасын арттыруға ықпал етеді.   

      Кәсіби әдеп сипаты  келесі  жағдайда  көрінеді:    

- педагогтың сыртқы келбетінен;  

- кез келген орын алған жағдайды  жылдам және  дұрыс бағалай білуі,  сондай –ақ өз тәрбиеленушілерінің тәртібі мен қабілеті  туралы қорытынды жасауға  асықпауынан;    

- өз –өзін ұстай білу, қиын  жағдайда сезімге жол бермей,  салқынқандылық танытуынан;   

- оқушыларына  қоятын  талаптарының ойға сыйымдылығы   мен оларға деген сезімталдығынан;  

- оқушылардың  жас  және   жеке –дара ерекшеліктерін жақсы білуінен;  

- өз еңбегіне  сыни көзқараспен бағалай білуінен;    

     Әдепті  педагог жұмысқа, іскери кездесулерге уақытында келеді;   өзінің әріптестеріне, оқушыларына, олардың ата-аналарынан  алған заттарын уақтылы қайтарады;   айналасындағы  адамдарға залал келтіретін ,  алып-қашпа сыбыс пен  расталмаған фактілерді дауыстап  қайталамайды;  

     Педагогикалық  тәртіп  қолданылатын  педагогикалық әсер етудегі  әдіс, тәсілдердің негізділігімен және икемділігімен  сипатталады.  Ол  бір қалыптылық пен  формализмге төтеп бермейді. Тәртіп негізі –  педагогтың шыдамдылығы мен  салмақтылығында.  Педагог ретінде шығармашыл ұжымды басқарушы тәртіпті  басшының  басты қасиеті  - жоғары талап қоя білу, тәрбиеленушілерге  шынайы  құрмет көрсету. «Тәртіп» түсінігі  көптеген жиынтықтардан құралады,  бірақ, олардың бәрі кішкентай адаммен және  оған деген ерекше сезімталдықпен, қамқорлықпен байланысты.    Педагогикалық тәртіп – мұғалімнің  педагогикалық қызметіндегі сан түрлі жоспарлы рөлі  шартты  мұғалім мінезі мен тактикасының  икемділігін көздейді.  Сабақта — нақтылық, сыпайылық, ұжым сабаққа дайын болмағанда  қаталдық.   Сабақтан тыс уақытта  — жеке әңгімелесу , саяхат кезінде, серуен барысында аса қажет болатын шынайылық, ақжарқындық.   

    Педагогикалық  тәртіп икемділігінің орнына  айқай салу, көп сөйлеу, ызақорлық  таныту кезінде   педагогикалық кәсіби қызметті  тез арада  керісінше сипаттағы  педагогикалық  әлсіздікке айналдыруға болады   деп тұжырымдайды психологтар.  Бұл  дәрігердің сырқат адамға  көмек көрсетудің орнына,   оны ұрып тастауымен пара-пар деген сөз.  

     Кәсіби- педагогикалық қарым-қатынас әдебінде стиль де маңызды  рөл атқарады.  Педагогтың оқушыларымен ара-қатынас  стилі – бұл әлеуметтік  және адамгершілік  санат.  Ол көптеген  маңызды факторларға  сай қалыптасуымен қатар, соған тәуелді болады:    

- адамның психикалық қалыптасуына;  

- оның құндылық бағытына;   

- білім деңгейі мен жалпы мәдениетіне;  

- маңындағы  әлеуметтік ортаның әсеріне;   

- адамдардың беделіне (педагогтың  қалыптасыуына  барынша ықпал еткен тәжірибелі педагтардың  өнегесі)   

      Ешқандай сауалнама  жинақтары мен ешбір сауал-сұрақ  өткізу жұмыстары  мұғалім мен оқушы , тәрбиеші мен тәрбиеленуші арасындағы тікелей  қарым-қатынасты ауыстыра алмайтынын тәжірибе көрсетіп отыр.  Бұл үрдісте  мұғалім тарапынан көбіне ақпараттық мәлімдеме  басым болады. Мұғалім осындай қысым көрсеткен жағдайда, қарым-қатынас жоғалып, түсініспеушілік орын алады.  Мектеп педагогы  өзінің  оқушыға жасайтын  психологиялық  ықпалын ескере бермейді, ал бұл болса назардан тыс қалмайтын  жағдай.  Педагог әр баланың жүрегіне  жол тауып, оның жан дүнесінің  «құлпын» аша білуі тиіс.   Ол өзінің бір ауыз сөзі  бала өмірінде  үлкен рөл атқаратынын және оны өмір бойы  есіне сақтап қалатынын білуі керек.        

  Педагог пен оқушы  қарым-қатынасының талаптарын  қалыптастыру қажет десек, олар:  

— сенімділік;  

— баланы тыңдай білу;  

—өз ара түсінушілікті негізге  алу;    

— іскери қарым-қатынас;  

— ықпал етуден өз ара әрекет жасауға көшу қабілеті;         

    Кәсіби  этика  әріптестерімен және басқа адамдармен түрлі жағдайларда,  ресми және  бейресми  қарым –қатынастар барысында көрінетін  маманның  жалпы мәдениеттілігі деңгейінің  жоғары болуын  көздейді.  Демек, педагогтың  өмірінде  қарым-қатынас мәдениеті ерекше  рөл атқарады.      

Әдепті және  қарым-қатынас мәдениетінің негізгі талаптарын  білу  педагогтың  өзіне де,  өзі оқытып, тәрбиелеп жатқан  балаларға да  қажетті.

Мұғалім  сенімділік, сыйластық және сүйіспеншілік тәрізді  сезімдерді тудыра білуі керек, оларсыз ұстаз  шынайы бедел  болмайды.   Өзіңізге айналадағы адамдардың  қалай қарайтыны жөнінде  және ол неге байланысты  екенін ойланып көріңіз. 

Адамдармен  жақсы қарым-қатынас  құру  мұғалімнің кәсіби қасиеті  - оқушыны тыңдай, ести білуіне  тәуелді.  Педагогтың ең маңызды  кәсіби қасиетінің   бірі –  көшбасшылық  қабілетінде.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер:

 

1.Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. Астана-2004

2.Андреева Г.М. Психология социального познания. М., 2000.

3.Громкова М.Т, Психология и педагогика профессиональной деятельности: Учеб. пособие для вузов. М., 2003.

4.Зязюн И.А, Основы педагогического мастерства. Киев, 1987.

5.Ильин Е.Н, Искусство общения. М., 1982.

6.Имиджелогия. Как нравиться людям / Сост. В.М. Шепель. М., 2002.

7.Криксунова И. Создай свой имидж. СПб., 1997.

8.Жайтапова А.А. Профессиональный рост учителя в системе повышения квалификации. – Алматы, 2006

9.К.М. Ушаков. Парадоксы МакКинси.//Директор школы. 2008, № 6. С.6